موسیقی زیر زمینی یک سرگرمی است / نمی خواهیم زیر زمینی باشیم

"موسیقی زیرزمینی" مختص به ایران نیست و در دنیای امروز ازاین نوع فعالیت به عنوان یک خرده فرهنگ نام می برند که اگر ازآن مراقبت نشود نیرو و انرژی همه جوانان و هنرمندان عرصه موسیقی را نیز ضایع می سازد.

با توجه به حساسیت موضوع و ضرورت توجه به این نوع از فعالیت های موسیقایی در کشور، خبرگزاری مهر چندی پیش نخستین سمینارموسیقی زیرزمینی را برگزار کرد. در اینجا ضمن ارائه خلاصه ای از سخنرانی های انجام شده در این برنامه به اطلاع می رساند با توجه به اینکه سمینار بعدی این موضوع در آینده نزدیک برگزار می شود از همه پژوهشگران و صاحبنظران دعوت می شود تا در صورت تمایل نظرات و مطالب ویژه خود را که در باره موسیقی زیرزمینی تهیه کرده اند برای طرح در این سمینار ارائه دهند.

 موسیقی بدون تنش باید مجاز باشد

محمد سریر معتقد است هر نوع موسیقی که در جامعه تنش ایجاد نکند و از ترکیب هایی برخوردار باشد که درصدی از هنر را انعکاس دهد، باید به صورت مجاز در جامعه مورد توجه و استفاده قرار بگیرد.

رئیس هیئت مدیره خانه موسیقی دربررسی موسیقی زیرزمینی گفت : این نوع از موسیقی می تواند از نظر کیفیت بسیار ضعیف یا حتی خیلی هنری باشد، اما باید به این موضوع توجه شود که تولید هر صدایی با استفاده از سازهای موسیقی یک نوای موسیقایی نیست. من در اینجا حتی به مسئله ترکیب اشاره نمی کنم؛ در وهله نخست مسئله تولید صدای خوب مطرح است."

وی ادامه داد: "موسیقی باید درصدی از تفکر هنری و معماری را در خود داشته باشد و این مسئله باید در تولید و ترکیب به خوبی رعایت شود تا نتیجه قابل قبولی در برداشته باشد. به نظر من موسیقی زیر زمینی در کشور ما به موسیقی ای گفته می شود که مجوز پخش ندارد. مسئله این است که اگر موسیقی تنشی در جامعه ایجاد نمی کند و با اعتقادات شرقی یا سنت هایی که داریم در تضاد قرار نمی گیرد،  قابل پخش است.

سریر همچنین خاطر نشان کرد: "در حال حاضر بیشتر جوانانی که به سمت ارایه آثار موسیقایی در این بخش تمایل پیدا می کنند از دانش به نسبت خوبی برخوردارند که حاصل به دست آوردن اطلاعات و مطالب علمی مورد نیاز از طریق کتاب، اینترنت و سایر ابزارهای فرهنگی و ارتباطی است. با توجه به این موضوع باید در خصوص نزدیکی آثار موسیقی زیر زمینی به اصول هنری تلاش صورت بگیرد تا در جهت بحث ماندگاری آثار و القای تفکری قابل ذکر گام هایی برداشته شود."

موسیقی را از نگاه منطقی باید بررسی کرد

علی مرادخانی، مدیراسبق مرکز موسیقی وزارت ارشاد گفت : "فشارهای زیادی روی موسیقی است، اما باید موسیقی را از نگاه منطقی بررسی کرد. باید توجه داشت که دیگر شیوه های سنتی نظارت بر تولید آثار هنری بویژه آثارموسیقایی جوابگوی نیاز امروز جامعه ما نیست.

سرپرست موزه موسیقی در ادامه خاطر نشان کرد : "واقعیت این است که در حوزه موسیقی به یک جمع‌بندی مشخص نرسیدیم . در شرایط حاضر کسانی که در موسیقی فعالیت دارند باید تمام خطر آن را نیز قبول کنند. جوانانی که علاقمند به کار در عرصه موسیقی هستند ابتدا باید قد و قامت خود را در این هنر تعریف کنند که کی هستند و از چه نقطه‌ای می خواهند شروع کنند و به چه نقطه‌ای قرار است برسند."

مدیر سابق مرکز موسیقی همچنین متذکر شد : "مباحث گسترده‌ای درباره موسیقی زیرزمینی وجود دارد، اما باید قبول کرد که جامعه ما در مباحث فرهنگی در حال گذار است. بنابراین مخالفتهایی هم وجود دارد، ولی باید حوصله لازم را برای پیگیری داشته باشید. شما باید خود را جای یک مسئولی که نشسته هم بگذارید و بعد قضاوت کنید که تا چه حد می‌تواند پاسخگوی اعتراضها باشد. بنابراین باید آستانه تحمل خود را بالا ببریم."

چرا چارچوبی برای موسیقی نیست

داوود گنجه‌ای، موسیقیدان پیشکسوت نیزدر انتقاد به سیاست گذاری های وزارت ارشاد گفت : "ما با وزیر هم صحبت کرده‌ایم که چرا چارچوبی مشخصی برای موسیقی نداریم.

وی خطاب به حاضران در سمینار گفت:فکر نکنید ما هیچ اعتراضی درباره مشکلات موسیقی نکردیم، چرا بارها اعتراض کرده‌ایم تا مشکلات را حل کنیم. ما قصد داریم به جوانان و همه هنرمندانی که در مسیر فعالیت های خود مانعی دارندکمک کنیم.

عضو هیئت موسس خانه موسیقی افزود :  شما مسائل پشت پرده را نمی‌بینید، ولی ما این مسائل را می‌بینیم. بنابراین باید فکر اساسی کرد تا مشکلات موسیقی حل شود. برگزاری نشست نقد و بررسی در خبرگزاری مهر برای درددل کردن جوان ها است و صحبتهای دوستانه می‌تواند کمک کند."

وی در پاسخ به این سوال که آیا صحیح است پاوراتی درباره موسیقی شجریان نظر دهد افزود : " صحبت شما کاملاً صحیح است و من قبول دارم هر فردی فقط درحوزه‌ای که فعالیت می‌کند، می‌تواند نظر کارشناسی خود را ارائه دهد. به همین دلیل در شوراهای تخصصی ،افراد در زمینه تخصص خود نظر خود را با صراحت می‌گویند.در زمان آقای مرادخانی هم شورای فنی کارش را به خوبی انجام می داد؛ کارشناسان نوارها را کاملاً گوش می‌کردند و بعد نظر خود را ارائه می‌دادند، تا به لحاظ فنی زیر سئوال نرویم.من هم می پذیرم که باید در شورای کارشناسی افراد متخصص حضور داشته باشند و آنها باید در زمینه تخصص خودشان نظر بدهند."

عضو شورای قنی دفتر موسیقی با طرح سوالی در پایان گفت : اگر یکی از شما که معترض به شورای نظارت هستید به جای ما بودید و هرآنچه که می خواستید تایید می کردید آیا فکر می کنید آن اثر مجوز می گرفت؟

موسیقی زیر زمینی قابل کنترل نیست

دکترادیب وحدانی ، فعال عرصه موسیقی گفت : نمی توان جلوی ادامه حرکت موسیقی زیر زمینی را گرفت چون امروزه فناوری های صوتی و تصویری امکان ضبط و پخش موسیقی به شکل های مختلف را فراهم کرده است.

این پژوهشگر در نخستین سمینار بررسی موسیقی زیر زمینی گفت: "گاهی از من می پرسند که چرا گروه متالیکا کنسرت نمی گذارد. مسئله این است که فرهنگ خاص اهالی موسیقی زیر زمینی به گونه ای است که اصولا" از دیده شدن پرهیز می کنند. برای آنها یک توهین تلقی می شود که کلیپ شان از شبکه های مشهور موسیقی دنیا پخش شود. به همین خاطرکلیپی می سازندکه اصولا قابل پخش نباشد.

وحدانی با بیان اینکه موسیقی زیر زمینی نیاز به ساماندهی دارد، اظهار داشت: "برخی مواقع در قالب این شیوه موسیقایی ترانه هایی خوانده می شود که حتی خوانندگان آن حاضر نیستند، برادرشان این نوع موسیقی را بشنود یا آن را تکرار کند. به همین خاطر باید به کیفیت این نوع موسیقی توجه کافی صورت بگیرد تا بتواند با رشد کیفی مواجه شود. اصولا" در خصوص آثار این گونه موسیقایی معیار تشخیص آثار قابل قبول و نامناسب وجود ندارد."

موسیقی زیر زمینی مخاطب عام و خاص را جذب می کند

دکتر مانی جعفرزاده و مدرس مباحث تئوری موسیقی با نگاه مثبت به مقوله موسیقی زیرزمینی معتقد است مهمترین ویژگی موسیقی زیرزمینی این است که هم امکان جذب مخاطب نخبه و صاحب اندیشه را دارد و هم اینکه به آسانی می تواند با مخاطب عام و مردم عادی ارتباط خوبی برقرار کند. 

وی با بیان اینکه موسیقی زیر زمینی از یک امتیاز ویژه برخوردار است، توضیح داد: "مهمترین فایده این نوع موسیقی برقراری ارتباط بدون هیچ واسطه و حجابی است. به این خاطر که این سبک از موسیقی در زیر لایه های اجتماع جای می گیرد. به بیان استوارت هیوز همه آنچه در زیر لایه های جامعه می بینیم از سطوح عالی تر به پایین ترشح کرده است."

جعفرزاده ادامه داد: "مزیت مهم موسیقی زیرزمینی در این است که نشان می دهد در زیر لایه های اجتماع چه می گذرد. این موضوع هم نشان دهنده شرایط هنری جامعه و هم مسایل مربوط به حاکمیت است. اصولا" این نوع موسیقی چون خود را محدود به پیروی از تفکر یا شیوه ای خاص نمی بینید، حرفش را به آسانی بیان می کند. همین موضوع باعث می شود که من از شنیدن چنین آثاری لذت ببرم."

وی با تاکید بر برخورداری موسیقی زیر زمینی از جنبه های آزاد و رها از چارچوب های رایج اعلام کرد: "وقتی من به این نوع موسیقی گوش می دهم از شعف و انرژی فوق العاده ای برخوردار می شوم که در آن وجود دارد. به عقیده من، موسیقی زیر زمینی به این موضوع اشاره دارد که چگونه می توان از لحظه لحظه زندگی لذت برد و به همین خاطر این نوع موسیقی را دوست دارم."

موسیقی زیرزمینی اعتراض دارد

محسن نامجو خواننده و نوازنده سه تار معتقد است موسیقی زیر زمینی آن نوع موسیقی است که از سوی نظام حاکم به رسمیت شناخته نشده و در مکانی که موقعیت رسمی ندارد و بیشتر شبیه استودیوهای خانگی است به صورت مخفیانه و با مضامین اعتراض گونه تولید می شود .

این نوازنده  درباره خاستگاه این نوع موسیقی گفت : موسیقی زیرزمینی نتیجه نوعی  اختلاف نظر قدرت حاکم با گروه های موسیقی است که بنابر دلایل مختلف اجازه کار و فعالیت به آنها داده نشده و به دلیل ممنوعیتی که از سوی نظام حاکم اعمال می شوداین گروه ها به شکل غیررسمی فعالیت می کنند و نوعی موسیقی به نام زیرزمینی را پدید می آورند.

امجو با ذکر مثالی در تعریف جایگاه اجتماعی موسیقی زیرزمینی گفت : موسیقی زیرزمینی مانند یادداشت های انتقادی شخص نسبت به موضوع و یا مسئله ای است که همواره او را مورد آزار قرار می داده ولی برحسب عرف و یا قانون مجبور است به آن عقیده احترام بگذارد مثلا فردی را در نظر بگیرید که نسبت به رفتار پدرش موضع انتقادی دارد اما به هر دلیلی باید به پدرش احترام بگذارد همانطور که باید باید به قوانین و ارزش های انقلاب اسلامی احترام گذاشت.

اما اگر کسی نسبت به سیاست های وزارت ارشاد معترض بود مجاز و مختار است که یادداشت هایی را در اعتراض به این سیاست ها بنویسد ولی وقتی این یادداشت های شخصی از حریم خصوصی افراد خارج می شود و به شکل سی دی های قاچاق در دست عموم قرار می گیرد دیگرنوشته های شخصی نیست در واقع جایگاه و خاستگاه موسیقی زیرزمینی از دل همین یادداشت های خصوصی در می آید و نمی توان انتظار داشت که این انتقادها به کسی برنخورد.        

محسن نامجو در پایان خاطرنشان کرد : با این اوصاف به نظرمن موسیقی زیرزمینی فی نفسه پدیده بدی نیست و هیچ نهاد و ارگان رسمی و غیررسمی نمی تواند جلوی این یادداشت های شخصی را بگیرد ضمن اینکه بعضی از این موسیقی های زیرزمینی هم به لحاظ محتوا و هم به جهت فرم، آثار خوب و شنیدنی است و چه خوب  است که نهادهایی مانند وزارت ارشاد به عنوان تنها نهاد رسمی از این نوع موسیقی، پدرانه حمایت کند تاموسیقی زیرزمینی به موسیقی رو زمینی تبدیل شود.

موسیقی زیرزمینی وارداتی است

احمد علی راغب عضو شورای نظارت و ارزشیابی موسیقی در صدا و سیما در سمینار بررسی موسیقی زیر زمینی که در سالن همایش خبرگزاری مهر برگزار شد گفت : موسیقی زیرزمینی فرهنگی وارداتی است و به هیچ عنوان سنخیتی با فرهنگ موسیقایی ایران ندارد که متاسفانه در سال های اخیر در بین جوان های مشتاق به موسیقی ریشه دوانده است ولی من با هر عنوانی از موسیقی و با هرحرکت مثبت در این عرصه و درهر جای این مملکت موافقم و گمان می کنم هرنوع تلاش در این زمینه قابل ستایش است به شرط اینکه آن نوع موسیقی با هویت و فرهنگ برخاسته از موسیقی ایران همخوانی داشته باشد.

وی درباره ماهیت موسیقی زیرزمینی گفت : ما وارث ان نوع موسیقی هستیم که از طریق سفیران روح به ما به ارث رسیده و چه حیف است که این هنر را در راهی خرج کنیم که کمترین سود و بیشترین ضرر را ازآن می بریم چراکه زبان موسیقی ما فاخر و با بسیاری از معیارهای موسیقی روز دنیا تفاوت دارد که متاسفانه آن نوع از موسیقی که به نام زیرزمینی در بین جوان ها رایج است با معیارهای انسانی و هنرمندانه موسیقی ایرانی همراه نیست و جایگاه موجهی در موسیقی ایرانی ندارد.

راغب افزود : موسیقی ایرانی به وجود نیروهای جوانی که در این عرصه مشغول هستند نیازمند است و من واقعا دلم می سوزد که چرا چنین استعدادها و نیروی جوان انسانی باید اینچنین هدر رود.  

 ما نمی خواهیم زیر زمینی باشیم

بهمن خلیلی سرپرست گروه موسیقی راک "آتشباد" گفت : هیچ یک از گروه های موسیقی راک فعال در ایران دوست ندارند جزو گروه های زیرزمینی باشند. چراکه وقتی گروهی برای برگزاری کنسرت از وزارت ارشاد مجوز می گیرد نمی توان نام موسیقی زیر زمینی را بر آن گذاشت و گمان نمی کنم کسی هم مایل باشد عنوان موسیقی زیرزمینی را روی خودش بگذارد و به عبارت بهتر ما در ایران گروه موسیقی زیرزمینی شناخته شده نداریم.

وی در ادامه خاطر نشان کرد : علی رغم همکاری های نسبی که وزارت ارشاد با گروه های موسیقی راک در ارائه مجوز برای برگزاری کنسرت داردهیچ گاه شاهد فراهم کردن بستر مناسب برای برگزارشدن کنسرت از سوی این نهاد نبوده ایم و جالب اینکه دلیل آن را هم نمی دانیم و هیچ جواب مشخصی هم به ما نمی دهند.

خلیلی افزود : گروه های موسیقی راک به دلیل برگزار نشدن کنسرت هیچ گونه در آمدزایی ندارند و متاسفانه تحت پوشش هیچ سازمان و نهادی هم نیستند پس به ناچار برای باقی ماندن در عرصه مجبوریم کارها را به صورت زیرزمینی دراختیار مخاطب قرار دهیم و این به معنی قرار گرفتن در دسته گروه های موسیقی زیرزمینی نیست و ما از مسئولان می خواهیم که از ما حمایت های لازم را به جا آورندچرا که ما نمی خواهیم زیر زمینی باشیم.

سیاست را با هنر درهم نکنیم

علیرضا پورامید، پژوهشگر موسیقی نیزخاطر نشان ساخت : "درباره موسیقی زیرزمینی بحثهای فراوانی می‌توان کرد. هر زمان که مسائل سیاسی را وارد هنر کردند، این مسائل به وجود آمده است. در زمان آقای گنجه‌ای و قبل از انقلاب هم بحثهای زیادی وجود داشت وبه نوعی موسیقی شاگردان نورعلی برومند موسیقی زیر زمینی بود."

وی ادامه داد : "ما هم موسیقی رایج  و هم موسیقی رسمی داریم. موسیقی زیرزمینی را موسیقی رایج می‌گویند. آیا شما می‌خواهید این طوری بمانید؟ یا می‌خواهید نماینده‌ای انتخاب کنید تا رایزنی کند؟ برگزاری چنین جلساتی می‌تواند به پاسخ این نوع سئوالات کمک کند."

موسیقی اینترنتی کوچه بازاری جایگاهی ندارد

هوشنگ جاوید معتقد است موسیقی زیرزمینی نوعی از موسیقی ناکارآمد است که بر اساس بداهه های بی پایه و در لحظه شکل می گیرد که هیچ جایگاهی در جامعه موسیقی رسمی کشور ندارد و من اسم این جنس از کار را موسیقی کوچه بازاری اینترنتی می گذارم.

این پژوهشگر خاطرنشان کرد : موسیقی زیرزمینی موسیقی است که به هیچ عنوان برای جامعه موسیقایی و البته فرهنگ شنیداری ایران تعریف مشخصی ندارد در واقع به هیچ عنوان جریان هدایت شده ای نیست. اتلاق نام موسیقی زیرزمینی به هیچ عنوان برای مجموع آثاری که هویت ندارد جایز نیست چراکه موسیقی زیرزمینی خاص گروهک هایی است که به شرایط روز اجتماعی و سیاسی معترض هستند و این درحالی است جوان های ایرانی که روی این نوع از موسیقی کار می کنند اغلب علاقه مند به هنر موسیقی هستند که به هیچ عنوان از سوی هنرمندان موسیقی و یا نهادهای رسمی حمایت و هدایت نشده اند.

وی خاطرنشان کرد : مشکل جوان های علاقه مند به موسیقی این است که به دلیل نادیده گرفتن شدن از سوی مسئولان و البته نداشتن راهنما ،دچارسرخوردگی های فراوان ونوعی گمراهی  شده اند و راه چاره را هم نمی دانند به هیمن دلیل برای اینکه آثارش شنیده  شود از آسان ترین راه ممکن یعنی انتشار سی دی به شکل قاچاق (موسیقی زیرزمینی)کار خود را پیش می برند.

 موسیقی زیر زمینی یک سرگرمی است

مدیر مرکز حفظ و پژوهش صدا و سیما ضمن بیان این مطلب در گفتگو با خبرنگار مهرگفت : موسیقی زیرزمینی با توجه به تاریخچه ،هویت و نوع کارکردی که در جوامع غربی دارد یک پدیده پذیرفته شده با اهداف کاملا مشخص است و به طبع آن شکل ناقصی از آنچه به عنوان موسیقی زیرزمینی به خصوص در کشورهای اروپایی رایج است در مقیاسی کوچکتر در برخی از گروه های جوان موسیقی راک و یا متال ایرانی وجود دارد که به نظرمن اتلاق نام موسیقی زیرزمینی با اهداف مشخص روی آن اشتباه است.

امیر بکان افزود : بسیاری از گروه های جوان ایرانی که در حوزه موسیقی راک فعالیت می کنند با هدف و انگیزه و دانش به این نوع موسیقی کار می کنند و به هیچ عنوان نام موسیقی زیرزمینی بر آنها وارد نیست ضمن اینکه موسیقی رسمی ما نیزدر شرایط فعلی مهجور است .

بازرس خانه موسیقی درپایان خاطرنشان کرد : موسیقی زیرزمینی تمایلی به اجرا و روی زمین آمدن ندارند و من هم با نظر هنرمند جوان -(محسن نامجو) - که در نشست بررسی سمینار موسیقی زیرزمینی در خبرگزاری مهر مبنی بر یادداشت های شخصی مطرح کرده بود کاملا موافقم و البته معتقدم که این نوع موسیقی بیشتر شبیه سیاه مشق جوان های مشتاق و علاقه مند به هنر موسیقی است و جز این کارکرد دیگری ندارد.