به گزارش خبرگزاری مهر، عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران گفت: امروزه در جامعه ما اشخاص، رسانه مناسب را برای طرح افکار خود مقاله‌نویسی می‌دانند. در صورتی که در دهه 40 و 50 شمسی رسانه غالب شعر و ادبیات بود.
مقاله "رسانه" پژوهشگران است
در نشست نقد و بررسی کتاب "البته واضح و مبرهن است که..." دکتر معصومی که در نقد کتاب صحبت می‌کرد با اشاره به اهمیت این کتاب، خاطر نشان کرد: یکی از ویژگیهای این کتاب وجود صدای شخصی در کتاب است. تصور نادرستی از کتاب علمی وجود دارد و آن اینکه کتاب علمی را کتابی می‌داند که رد پایی از نویسنده در آن دیده نشود. در مورد مقاله نویسی آثاری به زبان فارسی وجود دارد. بسیاری از این آثار برای پاسخ به نیازی آکادمیک بوده است و استاد برای تدریس در دانشگاه آن را به نگارش در آورده است که عمده این کتابها شبیه به هم هستند و وجه صوری در این کتابها غالب است. کتاب دکتر موحد در اثر یک احساس ضرورت شخصی نگارش یافته است. نویسنده در حوزه‌های مختلف از جمله منطق و ادبیات صاحب مقاله است. کتاب ترکیب خوب و استانداردی دارد و نگرش شخصی به موضوع دارد که در مقالاتی که در کتاب آمده مشهود است.
این پژوهشگر خاطر نشان کرد: در جامعه ما مقاله نویسی یکی از واسطه‌های اصلی کار تحقیقی، اجتماعی و فرهنگی شده‌است. امروزه اشخاص، رسانه مناسب را برای طرح افکار خود مقاله‌نویسی می‌دانند. در صورتی که در دهه 40 و 50 شمسی رسانه غالب شعر و ادبیات بود. بر این اساس تعداد مقاله‌نویسها خیلی زیاد شده است که گسترش دانشگاهها نیز به این مساله دامن زده است. امروزه در مقاله نویسی نوعی تشتت و شیوه‌های نوشتن وجود دارد. کتاب به یک نیاز جدی در یک سطح جدی پاسخ می‌دهد و می‌تواند محوری برای محققان باشد.
وی در ادامه تصریح کرد: در تقسیم بندی دکتر موحد در کتاب از مقاله، مقالات به مقالات عمومی و تخصصی تقسیم شده است. یک نوع مقاله است که پهلو به آثار ادبی می‌زند. در آثار ذوقی نمی‌شود با گفتن دستورالعمل، مقاله نوشتن را آموخت. در عوض مقالات علمی را باتشریح اجزای نگارش می‌توان آموزش داد. مقالات موجود در کتاب از جمله مقالات مرتضی ممیز، سحابی، بشیریه و حتی مقالات خود دکتر موحد تقریبا به طیف مقالات تخصصی تعلق دارند. مقالات دکتر موحد در عین جذاب بودن و ذوقی بودن، تخصصی و تحقیقی است. موحد با آوردن این مقالات سعی ندارد که بگوید تقلید کنید، بلکه می‌خواهد افقی را به خواننده نشان دهد و اساسا این طور مقالات تقلید ناپذیر هستند.
این پژوهشگر ادبی در ادامه یادآور شد: به نظر می‌رسد که باید مقالات مربوط به طیف میانی مقالات ذوقی و تخصصی نیز در کتاب آورده شود. در کتاب باید برای نمونه‌های منفی مقاله نویسی نقل قولهای مستقیم نیز آورده می‌شد. موحد سعی کرده که به دردهای کلی در مقاله نویسی اشاره کند و از آوردن نمونه‌های عینی که خیلی زیاد هم هست خودداری کرده است. نویسنده با آوردن نقل قولها می‌توانست حساسیتها را نیز بر انگیزد. مقالات عمومی، عموما مرجع نمی‌خواهد. زیرا نویسنده چنان اتوریته‌ای دارد که مرجع نمی‌خواهد یا اساسا موضوع طوری است که نویسنده خود مدعا است. یک نکته دیگر در سراسر این کتاب این است که از واژه paper استفاده نشده‌است در صورتی که واژه paper برای مقالات تحقیقی شناخته شده‌تر است تا واژه essay. واژه essay معنای کلی‌تری را در بر می‌گیرد. نکته دیگر در مورد این کتاب این است که در حوزه مقالات نیمه تحقیقی، از نمونه‌های معاصر کمتر آورده شده‌است؛ اگر چه رشد این گونه مقالات در سالهای اخیر افزایش زیادی داشته است.
مقاله‌نویس خوب هم داریم
مدیر گروه منطق در مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران گفت: آنچه باعث شد که کتاب "البته واضح و مبرهن است که..." را بنویسم یکی این بود که مقالاتی که نوشته می‌شوند، مقالات خوب و کیفی نیستند. اما این بی‌رحمی است که گفته شود ما مقاله‌نویس خوب نداریم.
دکتر موحد با اشاره به اینکه این کتاب رساله‌ای در باره مقاله‌نویسی است، افزود: مقوله مقاله خیلی پیچیده است. به طور کلی می‌توان ادبیات(literature) را در سه معنا به کار برد. معنای اول یک معنای عام است که در این معنا ادبیات به همه چیزهایی که درباره یک موضوع نوشته می‌شود اطلاق می‌شود مانند ادبیات سینما، ادبیات جنگ و غیره. این معنای عام را ما از زبان انگلیسی وام گرفته‌ایم.
وی در ادامه افزود: معنای دیگر ادبیات به آثاری اطلاق می‌شود که ارزش ادبی ندارند که به آنها fine writing گفته می‌شود. "تاریخ بیهقی" در این طبقه جای می‌گیرد. مقاله(essay) نیز در این دسته جا می‌گیرد. "چرچیل" و "راسل" با این مناسبت برنده جایزه نوبل شدند. دسته سوم مقالات به مقالاتی گفته می‌شود که اصطلاحاً به آن occasional writing می‌گویند. مقاله جلال آل احمد درباره نیما یا مقاله پرویز داریوش درباره نیما در این طیف جای می‌گیرد. در این نوع مقالات هنر نویسندگی بارزتر است.
این استاد فلسفه و منطق در ادامه تصریح کرد: مقالات علمی هم نوع دیگری از مقالات هستند که راجع به موضوعی نوشته می‌شوند. مقالات آل احمد مقالات علمی نیست چرا که ارجاع ندارد. ولی مقالات او نمونه اعلای مقاله نویسی به معنای ادیبانه است که هنر نویسندگی در آن مشهود است. آنچه باعث شد که این کتاب را بنویسم یکی این بود که مقالاتی که نوشته می‌شود، مقالات خوب و کیفی نیستند. به برخی از مقالات واقعا نمی‌توان مقاله اطلاق کرد. اما مساله مهمتر برای نگارش این کتاب این بود که ما مقاله نویس هم داریم. این بی‌رحمی است که گفته شود ما مقاله نویس نداریم. ما مقالات و مقاله نویس‌های خوبی داریم. اگر این موضوع در کتاب انعکاس نیافته است، نقطه ضعف بنده است. شاید علت این نقصان این است که به سراغ افراد خاص رفته‌ام که کتاب ماحصل آن شده‌است.
در ادامه این نشست هومن پناهنده با اشاره به احساس ضرورت شخصی نویسنده از نگارش چنین کتابی، گفت: با توجه به علایق دکتر موحد نگارش این کتاب من را به تعجب واداشت. این مساله نشان می‌دهد که دکتر موحد نیازی جدی را در این زمینه احساس می‌کرده است و اوضاع را در این حوزه نابسامان می‌دیده که دست از علایق خود کشیده و به نگارش این کتاب رو آورده است.
این مترجم در ادامه خاطر نشان کرد: نوشته واسطه‌ای است برای بیان و مقصود ما. خواننده بر اساس نوشته، مقصود نویسنده را دریافت می‌کند نه بر اساس تصور ذهنی نویسنده. لذا اولین انتظاری که از این کتاب می‌رود این است که خوب نوشته شده باشد. کتاب "البته واضح و مبرهن است که..." زبانی رسا و بی‌تکلف دارد. نویسنده با اینکه شاعر است و طبعی شاعرانه دارد در این کتاب نشان داده که می‌تواند از آن قالب خارج شود چرا که نوشته او خیلی شاعرانه نیست و انضباطی در آن دیده می‌شود. نوشته باید ساده باشد نه اینکه امیال و خواستهای شاعرانه و آرزوهای نویسنده در آن درج گردد به گونه‌ای که نوشته را با تکلف سازد.
او در ادامه افزود: کتاب "البته واضح و مبرهن است که..." آموزش مقاله نویسی است و برای مباحث طرح شده، مثال هم آورده می‌شود. کتاب از زبان سلیسی برخوردار است و از پیچ و خم های بی‌جا در آن خبری نیست. نکته دیگر در مورد این کتاب این است که مثالهایی که در کتاب آورده شده، بومی و از نویسندگان و متون ادبی ایرانی است. دکتر موحد این زحمت را کشیده و از مثالهای بومی استفاده کرده تا فهم مفاهیم و موضوعات سهل گردد. در این کتاب اجزای مقاله تشریح شده و از واژه نامه دو زبانه، فهرست اعلام و کتابشناسی برخوردار است.
او در ادامه با اشاره به برخی اشتباهات فنی موجود در کتاب که قابل اصلاح هستند، افزود: کتاب اغلاط املایی کمی دارد. در برخی جاها مأخذ داده نشده است که بایستی این کار صورت می‌گرفت. برخی کلمات که در واژه نامه آمده مربوط به نقل قولهای موجود در کتاب است که آوردن آن مناسبت نداشته است.
وی با اشاره با مسایل محتوایی کتاب، خاطر نشان کرد: دکتر موحد در کتاب گفته که باید به نحو درست در مقالات و نوشته توجه شود ولی در این خصوص توضیح مفصل داده نشده و مثالهایی که نشان دهد نحو درست کدام است و نحو غلط کدام در این اثر دیده نمی‌شود. به عبارتی به روش (style) نوشتن خیلی نپرداخته که باید به جملات با نحوهای صحیح پرداخته می‌شد. نویسنده در کتاب در جایی به زیبا نوشتن اشاره می‌کند. در صورتی که به نظر می‌رسد کتاب برای درست و دقیق نویسی نوشته شده است و نه دستورالعملی برای زیبا نویسی، چرا که زیبا نویسی مقوله متفاوت است.
کتاب "البته واضح و مبرهن است که..." تألیف دکتر ضیاء موحد در مؤسسه معرفت و پژوهش پنج‌شنبه دهم اردیبهشت‌ماه در محل مؤسسه معرفت و پژوهش ورد نقد و بررسی قرار گرفت. این کتاب که با موضوع مقاله‌نویسی منتشر شده، مؤلف معتقد است یکی از دلایل افول علوم انسانی در ایران به مشکلات مقاله‌نویسی برمی‌گردد.
نظر شما