به گزارش خبرنگار مهر، بهروز غریب‌پور نام آشنایی برای اهالی و دوستداران تئاتر است. عمده فعالیتهای او به احیای تئاتر کودک و نوجوان ختم می‌شود اما از آنجایی که این گونه نمایش در ایران چندان مورد توجه نیست، خیلیها با آثار و فعالیتهای او اشنایی ندارند. غریب‌پور یکی از دهها هنرمندی است که در دوران طلایی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شرایطی را فراهم کرد تا تئاتر کودک و نوجوان هم مانند دیگر شاخه‌های نمایش جدی گرفته شود.
او وهمکارانش دو سالن مختص نمایش برای بچه‌ها تاسیس کردند که هیچ‌وقت چراغشان خاموش نمی‌شد. با کم شدن تولیدات تئاتر کودک و نوجوان دیری نگذشت که هنر از بسته فرهنگی گروه سنی کودک و به خصوص نوجوان حذف شد. گفتگوی ما با او به بهانه نزدیک شدن به جشنواره تئاتر کودک و نوجوان و فراموش شدن این گروه سنی است.
* خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ و هنر: سابقه تئاتر کودک و نوجوان به قبل از پیروزی انقلاب اسلامی برمی گردد، شما نمایشهای آن زمان را به یاد دارید؟
- بهروز غریب پور: آن زمان در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به صورت حداقلی برنامه نمایش برای این گروه سنی داشتیم و در حوزه نوجوان هم نمایشهایی تولید می‌شد که امکان عرضه این آثار در کتابخانه‌های کانون میسر بود.
* قضیه طرحی که به کانون ارائه دادید چه بود؟
- من سال 56 طرحی را به کانون پرورش دادم که در آن تئاتر کودک و نوجوان جدی گرفته می‌شد. بعد از سفرم به ایتالیا که برای ادامه تحصیل بود، خودم مسئولیت این طرح را برعهده گرفتم و نخستین تماشاخانه مربوط به کودک و نوجوان را در کتابخانه مرکزی کانون تاسیس کردیم.
*این مرکز چند سالن داشت؟ فقط مخصوص تئاتر کودک بود یا تئاتر مناسب سن نوجوان هم در آن نمایش می‌دادید؟
- این تماشاخانه دو سالن داشت که هر دوی این سالنها وظیفه ارائه نمایش برای کودک و نوجوان را بر عهده داشتند. تا زمانی که من مسئول این کار بودم نمایشهایی که در این دو سالن به روی صحنه می‌رفت مخاطب کودک و نوجوان خود را داشت.
* آن زمان این همه کار کودک و نوجوان تولید می‌شد؟
- ما خیلی از تولیدات شهرستانها را که به خاطر نبود امکانات در آنجا عرضه نمی‌شد به تهران می‌آوردیم و روی صحنه می‌بردیم و از طرفی اگر شهری امکان نمایش تئاتر داشت تولیدات تهران را در آن شهر نمایش می‌دادیم.
* پس چه اتفاقی افتاد که تئاتر کودک و نوجوان کم رنگ شد؟
- همزمان با متوقف شدن آموزش تئاتر عروسکی در کانون تئاتر کودک و نوجوان هم به فراموشی سپرده شد. دیدگاه مسئولان وقت ایجاب می کرد این اتفاق بیفتد. برای متوقف کردن آموزش هم دلایل واهی خودشان را داشتند. با همه اینها ما تمام تلاشمان را کردیم که اگر آموزش را از دست دادیم، روند تولید نمایش در کانون متوقف نشود. تئاتر یکی از شهرستانها را روی صحنه بردیم و با حمایت مادی و معنوی، این بخش ماجرا همچنان به کار خود ادامه داد.
*اما از زمانی تولیدات کانون هم به حداقل رسید.
- از سال 69 به بعد در کانون اتفاقی افتاد که سلیقه و خواست اعضای آن بود و آن هم این بود که تولیدات نمایش کودک و نوجوان به حداقل برسد. این مساله در حالی مطرح شد که تماشاخانه کودک و نوجوان در آن زمان به اوج شهرت خود رسیده بود و برنامه مدون و متداومی برای نمایشهایش داشت اما با طرح این مساله بخش تولید هم از حرکت بازایستاد.
*چرا این اتفاق افتاد؟
- این سوال را باید از مسئولینی پرسید که این تصمیم ناگهانی را گرفتند.
*با همه این حرفها تا سال 69 همه چیز خوب پیش می‌رفت.
- بله و اگر پیش و پس از انقلاب شاخه تئاتر کودک و نوجوان را جدی می‌گرفتیم و این نیاز را احساس می‌کردیم امروز دیگر مطمئن بودیم که کودک و نوجوان هم در دسته‌بندی مخاطبان قرار دارند و چه موضوعاتی می‌تواند آنها را به تئاتر جذب کند و چه مسائل فرهنگی باید به آنها ارائه شود.
*شما تاثیر نمایش را آن زمان روی کودک و نوجوان احساس می‌کردید؟
- مارک تواین نویسنده بزرگ امریکایی می‌گوید یکی از بزرگترین اختراعات بشری در قرن بیستم تئاتر کودک و نوجوان است. به دلیل شرایط جسمانی و روانی که برای این گروه سنی ایجاد می‌کند و همگرایی او با این دنیا این نوع نمایش فوق العاده است. اگر در دنیا علمی به عنوان تئاتر درمانی رشد کرده است به خاطر قابلیتهایی است که تئاتر دارد و ما نباید از کنار این امتیازات به راحتی عبور کنیم.
*امروز هم تالاری برای نمایش کارهای مخصوص بچه‌ها اختصاص داده‌اند.
- امروز در تالار هنر مجموعه هنرهای نمایشی، نمایشهایی برای کودکان روی صحنه می‌رود که همه‌شان کارهای ضعیفی هستند. در مورد تئاتر نوجوان هم که سالهاست اتفاقی نیفتاده است.
*فکر می‌کنید دلیل ضعیف بودن این آثار کمبود بودجه است یا نبود درک در اهالی هنر؟
- متاسفانه در ایران نمایش برای کودک و نوجوان در پایین ترین سطح ممکن تولید می‌شود و بودجه‌ای به این کار اختصاص داده نمی‌شود. ما معمولا کودکان را جدی نمی‌گیریم. برای اینکه این خودآگاهی را در ذهن خواننده ایجاد کنم باید بگویم که اساسی‌ترین تغییراتی که در بچه‌ها اتفاق می‌افتد از دو تا هفت سالگی است. در این دوران است که یادگیری زبان صورت می‌گیرد. از هفت سالگی به بعد تفاوت جنسیتها مهم می‌شود و در سن نوجوانی این تفاوتها به اوج خود می‌رسد. چطور ما می‌توانیم از اندیشه و تفکر بزرگسالان استقبال کنیم اما برای نوجوان و کودک حرفی برای گفتن نداریم؟
*این تفکیک جنسیتی که گفتید در نمایشها هم باید رعایت شود؟
- ببینید مثلا دختران تمایل به موضوعات خانوادگی دارند و اگر دقت کرده باشید در بازیهایشان هم روابط خانوادگی نقش پررنگی دارد و نقشهای کلیدی اعضای خانواده را بازی می‌کنند. اما در پسرها این گونه نیست. تمایل آنها بیشتر به جنب و جوش و رفتارهای پرتحرک است و در بازیهایشان هم دوندگی و خشونت بیشتر از دختران است. همه اینها حاکی از تنوع مخاطب و سلیقه در نوجوانان است.
*این تنوع که کار را تا اندازه زیادی سخت می‌کند.
- بله. به تبع آن آثاری که برای این سنین ساخته می‌شود هم باید متنوع باشد. اگر شما اثر فراگیری در میان تولیداتی که برای بچه‌ها انجام می‌شود ببینید آن اثر حتما توسط گروه حرفه‌ای نوشته، کارگردانی و بازی شده است و در عین حال بودجه مناسبی هم دارد.
* اما مشکل تئاتر کودک و نوجوان تنها کمبود بودجه نیست.
- متاسفانه در حال حاضر هیچ چهره معروفی سراغ تئاتر کودک ونوجوان نمی‌رود و این نشانه بی‌توجهی به تئاتر کوک و نوجوان است. البته این را هم باید بگویم که بچه‌ها نیازهایشان را در نبود یک رسانه، از رسانه‌های دیگر و به نحو دیگری تامین می‌کنند و میزان استفاده از ماهواره در گروه سنی نوجوان به نسبت گذشته بیشتر شده است.
*با وجود قشر عظیمی از کودکان و نوجوانان چرا نمایشهای مناسب این گروه سنی اصلا دیده نمی‌شود و حرفی از آنها به میان نمی‌آید؟
- من سالها برای کودک و نوجوان کار کردم اما هیچ وقت این نمایشها دیده نشد. فرقی نمی‌کند تئاتر باشد یا سینما. زمانی که شما برای بچه‌ها کار می‌کنید کارتان دیده نمی‌شود اما به محض اینکه کاری را برای بزرگسالان انجام دهید رسانه‌ها بازتاب می‌دهند و کار مورد توجه قرار می‌گیرد. یکی از مدعیان تئاتر در این سالها در گزارشهای سالانه‌اش از نمایشها در سالهای پیاپی حرفی از تئاتر کودک و نوجوان به میان نیاورد و انگار نمایشهایی که در این سالها مختص بچه‌ها بوده است جایی ندارد.
*جشنواره تئاتر کودک و نوجوان هم به ختم این پریشانی‌ها کمک نمی‌کند؟
- برگزاری جشنواره تئاتر کودک و نوجوان بیشتر شبیه یک نمایش است. اگر قرار باشد ما جشنواره‌ای واقعی در این سالها برگزار می‌کردیم باید ماحصلی از تولیداتمان در طول سال داشتیم که این اتفاق نمی‌افتد.
*شاید اگر رشته‌ای به نام تئاتر کودک و نوجوان شناخته شود و در دانشگاه‌ها آموزش داده شود تا اندازه‌ای این مشکلات برطرف شود.
- تئاتر کودک و نوجوان اصلا باید به صورت رشته‌ای در مقطع کارشناسی ارشد هم آموزش داده شود. علاقمندان به این کار باید زبان آن را بدانند و به صورت کاملا تخصصی با آن برخورد کنند. تئاتر هم دقیقا مثل پزشکی است و زیر مجموعه‌های مختلفی دارد. من مصر هستم که قبل از هر چیز تئاتر شناسانده شود و بعد از آن سراغ زیرشاخه‌های مختلف آن و اجرا برای عموم برویم. امروز تئاتر کودک و نوجوان در همه جای دنیا اولین پله برای ورد به عرصه نمایش به شمار می‌آید. کسانی که در ابتدا بتوانند با بچه‌ها ارتباط برقرار کنند مجوز ورود به دنیای بزرگسالان را هم می‌گیرند. در کل تولید هر گونه آثار هنری برای کودکان و نوجوانان تنزل پیدا کرده و فقط در حد شعار باقی مانده است.
*با همه اینها اگرقرار باشد اتفاق خوشایندی در زمینه تئاتر کودک و نوجوان بیفتد هنوز هم باید چشم امیدمان به کانون پرورش فکری باشد؟
- سالهاست که دیگر از کانون پرورش فکری کودک و نوجوان این توقع نمی‌رود. در حال حاضر بخش خصوصی پیشرفت بیشتری در این زمینه داشته است. کانون نه تنها بی توجه به تئاتر بوده بلکه در عرصه سینما هم تولیدات کانون ناموفق عمل کرده است.
*ضعف تولیدات کانون چیست؟
- آثار کودک و نوجوان به شهادت فیلمها و انیمیشنهای مطرح دنیا باید ساختار و نیروی ویژه‌ای داشته باشد. فیلمهای سینمایی که ما برای کودکان و نوجوانان تولید می‌کنیم نمایشی از فقر و فاصله طبقاتی است. در صورتی که فیلم کودک و نوجوان باید به داستانها و افسانه‌های مختلف بپردازد و تخیل در آن نقش عمده داشته باشد و در کنار همه اینها نیازهای کودک و نوجوان را هم برطرف کند.
*امیدوارم این بحثها یک روز به نتیجه مطلوب برای تئاتر کودک و نوجوان ختم شود.
- خیلی امیدوار نباشید. قبل از برگزاری جشنواره‌ها از امثال من در مورد بهتر برگزار شدن جشنواره نظر می‌گیرند اما در نهایت وقعی به این نظرات توجه نمی‌شود، وضع تغییر نمی‌کند. اگر اینطور نبود با نظراتی که ما می‌دادیم امروز نباید افت کیفیت در جشنواره تئاتر کودک و نوجوان دیده می‌شد و تکلیف این بودجه‌ها و هزینه‌های هنگفت روشن می‌شد.
- - - - - - - - - - - - -
گفتگو: الهام نداف
نظر شما