به گزارش خبرنگار مهر، نشست نقد و بررسی داشنامه 18 جلدی دانش‌گستر عصر دیروز با حضور کامران فانی، نوشآفرین انصاری و مهدی محقق و جمعی از فرهنگ‌نویسان و اهالی ادبیات در شهر کتاب مرکزی برگزار شد.
در ابتدای این نشست نوشآفرین انصاری فرهنگنامه‌نویس و کتابدار با ابراز امیدواری نسبت به فراهم شدن بستر آشنایی آنچه "جزیره‌های کوچک دانشنامه‌نویسی در ایران" خواند، سخنانش را از سه زاویه مطرح کرد.
نوشآفرین انصاری: در کوچکترین شهرهای این مملکت آدم‌هایی هستند که تشنه این اثرند
وی گفت: این اثر با مقالات بسیار کوتاه، کاغذ بسیار مرغوب و صفحه‌آرایی مناسب، بستر بسیار شیرینی برای گفتگو است، گفتگوی میان ارزش‌ها، تمدن‌ها و جهان‌های متفاوت. دانشنامه دانش‌گستر یک اثر تالیفی - ترجمه‌ای است؛ هم مداخل فراوان غربی دارد و هم ویراستاران در بند یک اثر نبوده‌اند و گزینش‌هایشان را از آثار مختلف انجام داده‌اند.
سرپرست فرهنگنامه کودکان و نوجوانان همچنین در پاسخ به مجری این جلسه که مطالعه دانشنامه دانش‌گستر را به صورت یک کتاب امری محال توصیف کرد، افزود: این دانشنامه اثری امن، قابل‌اطمینان و ظریف است و کاملاً می‌تواند خوانده شود و فقط برای این نیست که بدانیم پایتخت فلان کشور کجاست بلکه برای ارائه تعریفی از هویت انسان مدرن است.
انصاری با اشاره به سابقه‌اش به عنوان یک کتابدار، بر لزوم تبلیغ دانشنامه دانش‌گستر برای استفاده مردم تاکید کرد و گفت: این دانشنامه 18 جلدی نیاز به جای خوب دارد و این یک واقعیت است که در بعضی آپارتمان‌های 50 متری به راحتی جا نمی‌شود.
این فرهنگنامه‌نویس افزود: ما خیلی تهران‌زده هستیم در حالی که در کوچکترین شهرهای این مملکت آدم‌هایی هستند که تشنه این اثرند ولی همه ما خوب می‌دانیم که چقدر توزیع کتاب در این کشور بد است.
وی پیشنهاد کرد یک لوح فشرده چندرسانه‌ای برای دانشنامه دانش‌گستر تدوین و با قیمت بسیار ارزان در اختیار مردم قرار داده شود و در ادامه گفت: متاسفانه ما در کتابخانه‌ها یک حرف "م" (مخفف مرجع) جلو اینها می‌گذاریم و در قفسه‌ها حبسشان می‌کنیم.
دانشنامه دانش‌گستر را قسطی بفروشید
نوشآفرین انصاری با اشاره به بهای گران دانشنامه 18 جلدی دانش‌گستر (300 هزار تومان) به تجربه توزیع فرهنگنامه کودکان و نوجوان که خود سرپرست آن است، اشاره کرد و گفت: ما زمانی با یکی از بانک‌ها قرارداد بستیم و بعد از تبلیغی که انجام شد، 300 نفر از کارمندان آن بانک گفتند که فرهنگنامه را می‌خواهند. بانک با خرید 300 دوره از این فرهنگنامه، آن را به آنها داد و پولش را به صورت قسطی از حقوقشان کسر می‌کرد.
انصاری همچنین پیشنهاد کرد از طرح‌های سبد خانوار برای توزیع دانشنامه دانش‌گستر استفاده شود و در عین حال به رسوخ فرهنگ مردسالاری حتی در مطالعه اشاره کرد و افزود: تجربه نشان داده که مردها نمی‌خواهند ببینند در خانه مطالعه می‌شود و خانواده‌هایشان را به این کار تشویق نمی‌کنند و در ایران هم تا مردِ خانواده همسر و بچه‌هایش را به خواندن تشویق نکند، کسی مطالعه نمی‌کند.
وی در ادامه با اشاره به تلاش‌های ایرج افشار برای شکل‌گیری کتابداری نوین در ایران، دانشنامه دانش‌گستر را فرزند موج نو کتابداری دانست و با تاکید بر لزوم حمایت از کتاب‌های مرجعی از این دست، مرکز خدمات کتابداری را یکی از نهادهایی که می‌تواند حامی این آثار باشد توصیف کرد.
کامران فانی: سوالات ما ایرانی‌ها مبهم است
در ادامه این نشست همچنین کامران فانی یکی از سرویراستاران دانشنامه دانش‌گستر با اشاره به رابطه میان روحیه پرسشگری در یک جامعه و تولید دانشنامه‌ها، از وجود یک تناقض در جامعه ایران خبر داد و گفت: در 30، 40 سال اخیر شاهد شکوفایی و رونق دایره‌المعارف‌نویسی بوده‌ایم و از سوی دیگر وظیفه اینگونه آثار پاسخگویی به پرسش‌های جامعه است. با این حال این نوع کتابها آنگونه که باید و شاید مورد استفاده مردم قرار نمی‌گیرد.
فانی شمارگان پائین کتاب‌های مرجع را دلیلی بر این مدعا دانست و ادامه داد: مهمترین دانشنامه عمومی ما تا پیش از دانشنامه دانش‌گستر، دانشنامه غلامحسین مصاحب بود و اگر چه 45 سال طول کشید که جلد اولش چاپ شود، بعد از تکمیل هم به سختی به چاپ هفتم رسید و آن هم در تیراژ 2 و 3 هزار تایی. یعنی با یک شمار سرانگشتی می‌توان گفت فقط 25 هزار نفر آن را تهیه کرده‌اند و این را مقایسه کنید با جمعیت 70 میلیونی ایران!
این متخصص علم کتابداری افزود: پاسخ این تناقض را باید در نامشخص بودن سوالات ایرانی‌ها جستجو کرد؛ ما خیلی سوالاتمان مشخص نیست و نمی‌دانیم دنبال چه چیزی هستیم و از این رو به دنبال یک جواب سطحی و دمِ دستی و از طریق زبان شفاهی هستیم و ضرورتی نمی‌بینیم به یک پاسخ عمیق و صحیح برسیم.
وی با بیان اینکه "تا این وضعیت هست، نباید انتظار داشت دانشنامه‌های عمومی مورد توجه قرار گیرد" از مسئولان وزارت آموزش و پرورش خواست نحوه استفاده از کتاب‌های مرجع را از سطوح پایه به دانش‌اموزان آموزش دهند.
جامعه بی‌کاغذ شعاری بیش نبود
فانی همچنین با اشاره به شعارهای دهه 1990 پیرامون ظهور جامعه بی‌کاغذ گفت: سال گذشته در آمریکا چاپ کتاب 3 درصد افزایش پیدا کرد و دیدیم که این یک شعار بیشتر نبود. اساساً قالب زیاد مهم نیست و مهم محتوای اثر است.
سرویراستار دانشنامه دانش‌گستر در پایان روزآمد بودن، کوتاه بودن مقالات در عین گسترده بودن مداخل را از ویژگی‌های این دانشنامه حتی نسبت به دانشنامه‌های خارجی عنوان کرد و با تاکید بر نقصان‌های آن همانند هر دانشنامه دیگر، گفت: دانشنامه دانش‌گستر همه چیز دارد از جمله غلط! به هر حال حاصل زحمت نزدیک به 300 نویسنده، مترجم و ویراستار. ولی این من و آقای سادات هستیم که به عنوان سرویراستاران این دانشنامه مسئولیت همه غلط‌های آن را بر عهده می‌گیریم.
مهدی محقق: جوانان ما نیازمند چنین دانشنامه‌هایی هستند
در این نشست همچنین مهدی محقق مترجم و پژوهشگر حوزه تاریخ و لغت که خود با زنده‌یاد مصاحب در تدوین دانشنامه او همکار بوده است، در سخنانی کوتاه به دشواری تدوین دانشنامه‌های عمومی در ایران اشاره کرد و تلاش‌های فردی اشخاصی مانند کامران فانی و بهاء‌الدین خرمشاهی را در این رابطه ستود و گفت: جوانان ما نیاز به دانشنامه‌ها دارند و اگر می‌خواهیم به اینگونه ملزومات جدید زندگی افتخار کنیم، باید قدر عالمانمان را بدانیم چرا که سابقه فرهنگی این کشور بیش از دیگران است.
دانشنامه 18 جلدی دانش‌گستر که با حمایت مالی خانواده سودآور تدوین و به تازگی منتشر شده، مجموعاً شامل 59 هزار مقاله است که 40 درصد آن یعنی 23 هزار مقاله مربوط به ایران و جهان اسلام و 60 درصد دیگر یعنی 36 هزار مقاله مربوط به مناطق و فرهنگ‌های دیگرِ جهان است.
نظر شما