به گزارش خبرنگار مهر در ایلام، چغا آهوان در شمال شهر مهران و حدود یک کیلومتری شرق جاده ارتباطی ایلام- مهران واقع شده است.
این محوطه بزرگترین و البته معروفترین محوطه پیش از تاریخ در دشت مهران است که نخستین‌بار در سال 1375 توسط مرحوم علی محمد خلیلیان شناسایی شده است.
چغا آهوان طی بررسی باستان شناسی پیش از تاریخ دشت مهران در فروردین ماه سال جاری دوباره مورد بررسی واقع شد و بهترین محوطه جهت مطالعه گاه‌نگاری پیش از تاریخ دشت مهران تشخیص داده شده اسست.
یافته‌های سطحی نشان از استقرارهای مداوم از اواخر هزاره هفتم تا اوایل هزاره سوم قبل از میلاد در این محوطه دارند و به نظر می رسد در این محوطه می‌توان مراحل اولیه شهرنشینی را مورد مطالعه قرار داد.
بر اساس یافته‌های سطحی، بخش جنوبی محوطه احتمالا در اواخر هزاره هفتم مورد سکونت واقع گشته و با گذشت زمان و در دوره‌های بعدی استقرار آن گسترش یافته است به طوری که در دوره اوروک و جمدت نصر محوطه‌ای بالغ بر 30 هکتار مورد سکونت بوده است، در این دو دوره بخش جنوبی چغا آهوان مرکز صنعتی و محل تولید سفال بوده است.
بالاخره این موارد و اهمیت بالای محوطه باعث شد تا جهت مشخص شدن وضعیت و توالی استقرار در آن از اوایل آبان ماه امسال دو گمانه لایه‌نگاری در بخش شمالی محوطه ایجاد شود.
این گمانه‌زنی هنوز در مراحل اولیه بوده و تاکنون لایه‌های استقراری دوره‌های جمدت نصر، اوروک و عبید جدید مشخص شده‌اند.
همزمان با این گمانه زنی سعی بر آن است عرصه و حریم محوطه نیز مشخص شود و با توجه به ضخامت بالغ بر 10 متر نهشته‌های محوطه و نیز وجود یافته‌های سفالی قدیمی‌تر امید آن می‌رود تا دوره‌های استقراری قدیمی‌تر نیز مورد کاوش قرار بگیرند.
با اتمام این گمانه‌زنی قطعاً می‌توان یک بستر بسیار مناسب را برای گاه‌نگاری و سیر توالی استقرارهای پیش از تاریخی دشت مهران ایجاد کرد.
با توجه به اینکه در بررسی دشت محوطه‌های متعددی شناسایی شده، این گمانه‌زنی جهت تعیین الگوی استقراری دشت مهران در دوره‌های گوناگون پیش از تاریخ نقش بسزایی ایفا می‌کند.
از سوی دیگر محوطه چغا آهوان دارای بقایای معماری بسیار جالب توجهی در سطح خود بوده که در صورت کاوش گسترده ضمن شناخت هر چه بهتر از وضعیت بافت استقرار آن، فرصتی مناسب را برای جذب توریست و گردشگر فراهم می آورد.
علاوه بر این محوطه ی کلیدی، چندین محوطه مهم دیگر در دشت مهران وجود دارند که در صورت کاوش، نقاط تاریک باستان شناسی پیش از تاریخ آن روشن می شوند.
گمانه زنی در محوطه های شاخص دشت مهران
گمانه زنی در محوطه های شاخص دشت مهران همچون چغاگلان و چغا آهوان در راستای بررسی سیستماتیک این دشت تاریخی توسط اداره کل میراث فرهنگی استان ایلام در حال انجام است.
دشت مهران به صورت طولی دشت مندلی عراق را به دشت دهلران وصل کرده و از نظر مطالعات باستان‌شناسی تاکنون مورد توجه بسیار کمی واقع شده است.
در واقع سابقه مطالعات مذکور در دشت مهران به بازدید فرانک هول در سال 1972 میلادی برمی‌گردد که به دلیل اسکان ارتش در منطقه قادر به مطالعه در آن نبود و بعد از جنگ تحمیلی نخستین پژوهش‌های باستان‌شناسی توسط مرحوم خلیلیان در سال 1375 انجام یافت که پس از آن توسط جبرئیل نوکنده ادامه یافت.
کمبود محوطه‌های شناسایی شده و نیز اهمیت بالای دشت باعث شد تا در فروردین ماه 1389 یک بررسی فشرده در آن انجام بگیرد و اهداف اولیه این بررسی شناسایی قابلیت باستان شناسی و تعیین الگوهای استقراری محوطه در دوره پیش از تاریخ بود.
طی این بررسی 36 محوطه از دوره پارینه سنگی قدیم تا آغاز نگارش مورد شناسایی قرار گرفت که 19 مورد مربوط به دوره پارینه سنگی و 17 مورد مربوط به اواخر نوسنگی تا آغاز نگارش بودند.
این بررسی نشان داد که در دوره پارینه سنگی استقرارها بر روی تپه ماهورها و در کنار برونزدها و قلوه سنگ‌های چرت به وجود آمده‌اند اما استقرارهای دوره روستانشینی عمدتاً در بخش غربی دشت و در محل‌هایی با قابلیت بالای کشاورزی شکل گرفته و اکثراً چند دوره‌ای بوده و به شکل تپه در آمده‌اند.
این بررسی هنوز تکمیل نشده و به دلیل وجود زمینهای زیرکشت در زمان بررسی و وجود خطرات ناشی از جنگ تحمیلی ناتمام مانده است.
برنامه‌های بعدی دشت مهران را می‌توان بر دو موضوع تکمیل بررسی سراسر دشت و گمانه‌زنی در چند محوطه شاخص آن بنیان نهاد. خوشبختانه این مهم شروع شده و در این راستا دو محوطه چغاگلان و چغا آهوان در حال گمانه‌زنی هستند که زمینهای مناسب را برای ارائه گاه‌نگاری پیش از تاریخ دشت مهران به وجود می‌آورند.
پس از تعیین الگوی استقراری و گاه‌نگاری، همچنین می‌توان با انجام کاوش‌های گسترده نقش دشت مهران را در برهم کنش‌های جوامع پیش از تاریخ جنوب بین‌النهرین، دشت دهلران، دشت شوش و مناطق مرتفع زاگرس مرکزی مورد مطالعه قرار داد.
نظر شما