جنبش کشورهای غیر متعهد یا عدم تعهد (نم) ،( Non-Aligned Movement) در سال ۱۹۶۱ میلادی برابر با ۱۳۴۰ خورشیدی در اوج جنگ سرد و فضای دوقطبی بین غرب و شرق با هدف وحدت میان کشورهایی که نه در اردوگاه کمونیسم و نه در اردوگاه سرمایه‌داری قرار داشتند، تشکیل شد.
ابتدا نام جنبش"عدم تعهد" (Non-Commitment) بود اما بلافاصله به نام جدید یعنی "غیر متعهدها" تغییر یافت.
اصطلاح "غیر متعهدها" نیز نخستین بار توسط جواهر لعل نهرو نخست‌وزیر هند طی نطقی در 28 آوریل 1954 میلادی در کلمبو پایتخت سریلانکا مطرح شد و پس از آن با تلاش رهبران آسیایی- آفریقایی و بنیانگذاران جنبش غیرمتعهدها ، این جنبش شکل گرفت.
نخستین تلاش برای ایجاد همگرایی میان کشورهایی که بعدها به غیرمتعدها معروف شدند، در سال ۱۹۵۵ در کنفرانس باندونگ در شهر باندونگ اندونزی انجام شد. جواهر لعل نهرو، جمال عبدالناصر و دکتر احمد سوکارنو رؤسای وقت کشورهای هند، مصر و اندونزی در این اجلاس اندیشه تشکیل چنین سازمانی را مطرح کردند.
شرکت کنندگان در نشست بلگراد سال ۱۹۶۱. از راست تیتو، سوکارنو، عبدالناصر، نکرومه و نهرو
در ۱۹۶۱ اولین اجلاس سران عدم تعهد با حضور مارشال یوسیپ بروز تیتو رهبر یوگسلاوی، قوام نکرومه رهبر غنا، عبدالناصر، نهرو و سوکارنو در کنفرانسی که در شهر بلگراد در کشور یوگسلاوی برگزار شد، این سازمان موجودیت خود را اعلام کرد. در این برهه یافتن یک ایدئولوژی مشترک که بتواند ابزاری برای ارائه اتحاد ظاهری اعضای اصلی این جنبش باشد، کار آسانی نبود.
با پایان جنگ سرد و فروپاشی اردوگاه سوسیالیسم کشورهای عضو جنبش عدم تعهد دچار نوعی ضعف هویت شده و چنین تصور می شد که دلیل وجود این جنبش که ایجاد موازنه منفی بین دو ابر قدرت دوران جنگ سرد بود از بین رفته است. بسیاری از تحلیلگران سیاسی نیز فلسفه وجودی چنین سازمانی را وابسته به جهان دوقطبی می دانستند و دلیلی برای ادامه حضور جنبش در صحنه بین المللی با معیارها و مختصات دوران جنگ سرد نمی دیدند. اما با توجه به تحولات ادامه‌دار در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، بحران های اقتصادی حاکم بر آمریکا و اروپا و همچنین تنش میان دولت و ملت های این کشورها که تا به امروز این تحولات ادامه داشت، اعضای جنبش به این نتیجه رسیدند که می توانند با تغییر در برخی رویکردها و تدوین برخی کارویژه های جدید به کار خود ادامه داده و مرور زمان نشان داد که این جنبش پس از فروپاشی بلوک شرق کاراتر و مؤثرتر از گذشته در صحنه بین المللی به کار خود ادامه داد و ضروت نیاز به آن در مراحل مختلف زمانی به عینه مشاهده شد.
هم اکنون اعضای این جنبش را اکثراً کشورهای در حال توسعه تشکیل می‌دهند. ۱۱۸ کشور جهان از جمله ایران که تقریباً بیش از دو سوم اعضای سازمان ملل متحد را تشکیل می‌دهند، عضو جنبش عدم تعهد هستند.
جمهوری اسلامی ایران بر اساس اصول بنیادین و اولیه سیاست خارجی خویش یعنی "سیاست نه شرقی و نه غربی" پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ششمین اجلاس سران جنبش غیرمتعهدها در هاوانا پایتخت کوبا در سال 1358 به عضویت این جنبش در آمد.
نظر شما