به گزارش خبرنگار مهر، مراسم سنتی عاشورای حسینی در جای جای لرستان قبل از طلوع روز خونین دهم محرم آغاز شده و صدای ماتم و رنگ غم بر زمین و زمان پاشیده است، گوش فرا که می دهی همه چیز نام سردار شهید دشت کربلا را نه زمزمه که فریاد می زند.
فریاد می زند که همینجا کربلایی دیگر به پاست و عاشورایی دیگر سوگوار نوای "العطش" آل و اولاد حسین(ع) است؛ آسمان گاهگاهی قطراتی اشک می بارد و در غم مردمان این دیار شریک می شود، باران اشک اهالی زمین، آسمان را شرمنده بضاعت اندکش کرده است، اینجا سیل اشکها از زمین به آسمان و از آسمان به زمین جاریست...
اینجا روز عاشورا با صدای غم انگیز "سرنا"ی مردان لر آغاز می شود که چه سوزناک روایت غریبی پسر فاطمه(س) را از گلوی سرنای بی طاقت این دیار روایت می کند، بشتابید و بیایید که نوای "هل من ناصر ینصرنی؟" حسین، این فخر کائنات بی پاسخ مانده است! صبح عاشوراست و به راستی چه کسی به یاری دردانه زهرا خواهد رفت...ببار زمین و ببار آسمان! که سالهاست زمین و زمان در پاسخ این سوال بی تاب و داغدار است.
صدای "چمری" تو را فرا می خواند...
نوای موسیقی سوگ در لرستان به موسیقی "چمر" موسوم است و این نوای غم انگیز از گذشته های دور تاکنون با آوای نوحه های لری و لکی در ایام عزاداری سرور و سالار شهیدان همراه و هم نوا بوده و قلب هر شنونده ای را به درد آورده است.
در لرستان از سرنا و دهل برای عزاداری عاشورا استفاده می شود و در صبح عاشورا، نوازندگان محلی آهنگی به نام "چمریونه" را می نوازند که در واقع ملودی "مرگ" در لرستان است که در غم از دست رفتن عزیزان نواخته می شود و در حقیقت براعت استهلالی است - پیش گفتن آنچه قرار است اتفاق بیفتد - برای اتفاقی که قرار است در ظهر عاشورا بیافتد.
به طور کلی نوای موسیقی سوگ مردمان لر از حس و حال درونشان به گونه ای سوزناک و غمبار سخن می گوید که به راحتی هر شنونده ای به اندوه موجود در آن پی برده و با آن همنوا و همراه می شود.
پیام آیین "چمر" علاوه بر بیان اوج اندوه مردمان این سرزمین حامل پیغامی است برای سایر افراد؛ به نوعی که با اجرای این مقام از موسیقی عزا همه خواهند فهمید که بزرگی از میان ایل یا طایفه عزادار مرده است.
صبح عاشورا در برخی شهرهای لرستان از جمله خرم آباد با صدای سوزناک "چمریونه" آغاز می شود و همه زمین و زمان بر حادثه ای می گریند که سالهاست سرنا و دهل لرستان را به چمری نواختن خو داده است.
این اشک ها حرفها دارد، حرفها...
عزاداران فراخوانده شده با ندای "چمری" با حضور در تکیه های محله و "گل مالی" کردن خود گرد آتش می ایستند و شروع به سینه زنی و عزاداری می کنند و در این هنگام صدای فریادها و ناله های "هی روو، هی روو" چنان در خیابان ها و کوچه های شهر می پیچد و خبر از حادثه ای غمبار را می دهد که شنیدنش مجالی برای صبر اشک نمی گذارد.
اینجا همه چیز به رنگ گل و ماتم است. دانه های گل در موهای مردان جوان آرام آرام غلت می خورد و روی گونه هایشان می نشیند. اشک ها راه خود را در میان گل نازکی که روی صورت زنان و مردان این دیار نشسته است پیدا می کند و این اشک ها حرفها دارد، حرفها!
مردم خرم آباد و استان لرستان ماندن در خانه را در روز عاشورا ناثواب می دانند. آنها از ابتدای روز در اولین خیمه گاه "گل" بر سر و شانه می گذارند و پس از مراسم عزاداری در تکیه های محلات شهر در قالب دستجات سینه زنی و زنجیر زنی به سمت مرکز شهر حرکت می کنند.
از همه کوچه ها و خیابانها و خانه های شهر مردم بیرون می زنند. انگار قیامتی در راه است که این گونه بی تاب مردم به سطح شهر آمده اند. دستجات زنجیر زنی با توقف در جلوی هر خیمه (تکیه) با مداحی مداح آن تکیه عزاداری کرده و سپس به تکیه بعدی می روند.
صبح عاشوراست، قیامتی به پاست....
برای دیدن مراسم روز عاشورا در هیئت های قدیمی شهر خرم آباد باید به محلات "پشت بازار" و "درب دلاکان" رفت. هیئت های سینه زنی این محلات از قدیمی ترین های شهر هستند که مراسمی پرشور و شعور را هر ساله میزبانی می کنند.
صبح عاشورا در این محلات غوغایی به پاست. بازار شهر تعطیل شده و بر سر در همه مغازه ها پرچم سیاه افراشته شده است. همه عزاداران حسینی خود را گل مالی کرده اند و برخی نیز در نوبت هستند تا میاندار سرتاپایشان را با گل معطر روز عاشورا آذین ببندد.
برخی دور آتش ایستاده اند تا گل روی لباسشان خشک شود، برخی دیگر نیز در نوبت هستند تا در گل عزای حسینی غلت بخورند و برخی دیگر نیز دوره زده اند و سینه می زنند و دستهایشان را گاهی در آسمان می چرخانند و سوزناک فریاد برمی آورند: هی روو...هی روو...هی روو...
سبک ناب مداحی و سینه زنی مردمان لر
اشعار و مداحی های لری نیز یکی از اجزای جدایی ناپذیر مراسم های عزاداری برای شهدای عاشورا در این دیار است. سبک مداحی ها و نوع اشعار در لرستان به رغم اینکه در بسیاری از مناطق ایران دستخوش تغییر شده ولی در لرستان همچنان بدون اندکی تحریف و ماندگار باقی مانده است.
اشعاری که در نوحه های لری استفاده می شود اغلب از آغاز به زبان لری سروده شده اند و گاه به سبب وجود واژه ها و اصطلاحات لری قابل ترجمه به فارسی نیستند. سرایندگان این اشعار و نوحه های بومی شاعران برجسته محلی هستند.
این اشعار دارای ترجیع بند هستند و این وجود ترجیع بند در نوحه های لری مهمترین ویژگی نوحه خوانی لری است که علاوه بر زیبا کردن کلام باعث وجود کرخوانی در نوحه های لری شده است، به طوری که مردم هم این نوحه ها را بیشتر می پسندند.
مکث بعد از اتمام بند یا بیت و پس از آن سینه زدن جماعت، تداعی کننده فضایی عجیب و سوزناک است که از ویژگی های این منطقه است.
نوحه خوانی مردمان لر این گونه شروع می شود که ابتدا نوحه خوان شاه بیت یا ترجیع بند نوحه را به آواز می خواند و بعد دسته پاسخ می دهد و در تکرار دوم، دسته شروع به سینه زنی می کند.
روش سینه زنی نیز در خرم آباد به این صورت است، اول نشسته و با یک دست سینه می زنند بعد وقتی نوحه خوان فریاد می زند "ای وای شهدا به دشت کربلا"، همگی سرپا می ایستند و ضمن جواب دادن به نوحه خوان در مقابل هم با دو دست به سینه می زنند و بعد از آن به عزاخانه دیگری می روند.
آنچه مهم است این است که با گذشت سالها هیچ گونه تغییری در روش عزاداری مردم لرستان رخ نداده و همچنان شکوه و ماندگاری گذشته خود را حفظ کرده است.
عزیز زهراست کفن ندارد...
نزدیک های ظهر عاشورا است و عزاداران بی تابتر از صبح سینه می زنند و نوحه می خوانند: این بدن از کیست که سر ندارد/ عزیز زهراست کفن ندارد...عزیز زهراست کفن ندارد...
مداحان هر هیئت با ورود به جایگاه فریاد سر می دهند و با خواندن نوحه های لری غوغایی به پا می کنند: شِیرونِ شهید کربلا غرقه وه خینن/ ای جمع شهیدو همه شو یاور دینن/ ای گُل کَفَنیا شیر شهید نینوائَن/ مبهوت خدا، یاور دین، فخر زمینن...
اشکها راه خود را روی صورت عزاداران پیدا می کنند، بی تاب و بیگاه می بارند و تمامی ندارند؛ حوالی ظهر عاشوراست و نوای غریبی زینب این بار ورد زبان عزاداران می شود: برار برار زینبِ نالو میکه/ گریوه وه حال یتیمو میکه...
آری چه این کلمات سوگوارند، ظهر عاشورا، یتیمی و اسیری فرزندان دردانه زهرا، خیمه های بر آتش رفته و بدنهای آفتاب سوخته روی دشت سوزان نینوا...و امان از دل بی تاب زینب کبری...امان...
نظر شما