عوامل موثر بر رشد نوجوان؛ از گروه همسالان تا جنسیت و قومیت

به گزارش خبرگزاری مهر، نوجواني پل ارتباطي بين دنياي كودكي و دنياي بزرگسالي است، بنابراين روند شكل گيري آن از ابعاد مختلف فرهنگي و اجتماعي حائز اهميت است. نوجواني بر پايه هاي شخصيت دوره كودكي شكل مي گيرد و تجربه هاي نوجواني، پايه هاي شخصيت بزرگسالي را شكل مي دهد.

يافته هاي پژوهشي پيوندهاي معناداري بين رفتار در دوران كودكي، نوجواني و بزرگسالي نشان داده اند. براي پي بردن به اين پيوندها، پژوهشگران افراد خاصي را در طول زمان معيني مورد مطالعه قرار داده اند. نتايج حاصل از اين مطالعات به ما كمك مي كند تا ارتباط بين دوره هاي مختلف زندگي را بهتر درك كنيم. براي مثال، بر اساس برخي از اين مطالعات،عدم مقبوليت در ميان همسالان و محدود بودن تعداد دوستان در دوران كودكي، اختلالات دوران نوجواني و بزرگسالي را تشديد مي كند.

در عين حال مطالعات ديگر نشان داده اند كه توانايي برنامه ريزي و انتخاب هاي واقع بينانه در نوجواني با موفقيت و ثبات در مراحل ديگر زندگي ارتباط دارد. با اين وصف، تحليل مسائل دنياي نوجواني بدون توجه به روند شكل گيري شخصيت در دوره كودكي امكان پذيرنيست. اگر بخواهيم به موضوع جدي تري نگاه كنيم بايد به مباحث بنيادي چون تعريف فرهنگ از انسان و زندگي، جايگاه انسان در جامعه، انديشه ها و برنامه هاي فرهنگ براي شكل دهي شخصيت، فلسفه ي تربيتي و....نيز توجه داشته باشيم.

فرهنگ، راه زندگي يا ميراث اجتماعي مردم و شخصيت گروه يا جامعه است. فرهنگ قلمرو و ميدان فعاليت فلسفه است و مواد و عناصر خود را از آن مي گيرد. مقايسه فرهنگ هاي مختلف و مكتب هاي فلسفي در جامعه ها نشان مي دهد كه هر يك از مكتب ها در فرهنگ خاصي رشد يافته و تغييراتي در آن ايجاد كرده اند به اين ترتيب فرهنگ ها با هم متفاوت اند و اين تفاوت ها را در ابعاد مختلف مي توان مشاهده كرد:
- مقررات رفتار و سلوك مردم و روابط اجتماعي
- چگونگي توجه و پرداختن به گذشته،حال و آينده
- اعتقادات درباره ي چگونگي صرف اوقات
- تصورات از شخصيت آرماني
- افكار و عقايد درباره ي رابطه ي انسان و طبيعت
- نوع ارزشهاي مطلوب و نامطلوب و معيارهاي ارزش يابي

با در نظر گرفتن مولفه ي فرهنگ به عنوان محور مسائل انساني در مورد عوامل موثر بر رشد نوجوان، به سه جنبه مهم اشاره مي شود.

گروه همسال
نوجوان از گروههاي هم سال تاثيرپذیری يكساني ندارند. شرايط و رويدادهاي اجتماعي و همچنين شريط اقتصادي بر نوع روابط در گروه همسال تاثير مي گذارد. مشكلات اقتصادي نيز بر روابط نوجوان با خانواده تاثير مي گذارد. بي توجهي والدين به نياز هاي مالي نوجوان، آن هم در شرايطي كه به حمايت،حوصله و توجه مناسب نياز دارد به بروز مشكلات بعدي منجر مي شود.

تفاوت هاي جنسيتي
به طور معمول، در پژوهش ها و مطالعات مربوط به نوجواني، بسياري از جنبه هاي رشد نوجوانان دختر كمتر مورد توجه قرار گرفته و در نتيجه كمتر شناخته شده است. براي درك بهتر تفاوت هاي جنسيتي ابتدا لازم است بين جنس و جنسيت تفكيك قائل شويم. جنس فقط به ابعاد بيولوژيك مردانگي و زنانگي محدود مي شود، اما جنسيت يك طبق بندي اجتماعي است كه مبتني بر انتظارات فرهنگي از زن و مرد است و به صفات وويژگي هاي هرجنس اطلاق مي شود.

انتظارات جنسيت معمولا در دوه نوجواني شدت مي يابد، زيرا والدين و همسالان بر اين باورند كه نوجوانان بايد با نزديك شدن به دوران بزرگسالي از نقش هاي مناسب جنسيتي، بيشتر تبعيت كنند. انتظارات از پسران و دختران متفاوت است. از پسران انتظار مي رود كه ويژگي هايي نظير ابراز وجود،ا تكا به خود، خودكفايي، تسلط جويي، منطقي بودن در حل مسائل و قدرت تصميم گيري و دفاع از باورهاي شخصي را داشته باشند. بر عكس،از دختران انتظار مي رود كه نسبت به ديگران حساسيت نشان دهند، در ابزار احساسات خود عاطفي باشند و در حل مسئله به جاي منطق از شهود استفاده كنند و در روابط خود با ديگران، نقش تربيتي را بر عهده بگيرند.

نوجوانان بر حسب آنكه، چه ذهنيتي در مورد در مورد صفات زنانه و مردانه و نقش هاي جنسيتي خود داشته باشند،به صورت هاي مختلف تحت تاثير قرار مي گيرند.اين ذهنيت به خصوص بر احساس آنها نسبت به خود اثرمي گذارد.

تفاوت هاي قومي
تفاوت هاي قومي مبتني بر رسوم فرهنگي، باورها، معيارها و ارزش هاست. براي درك رشد نوجوانان، بايد مسيرهاي مختلف رشد آنها را با توجه به تجربه هاي متنوع شان بررسي كرد و از تعميم يافته ها از گروهي به گروه هاي ديگر اجتناب ورزيد.