به گزارش خبرنگار مهر، در فرهنگ محرم و عاشورا نیز آیین علم گردانی و طوق بندان را برای گرامیداشت یاد حضرت ابوالفضل العباس (ع)، علمدار باوفای دشت کربلا انجام می دهند. در گذشته علم ها و پرچم ها به عنوان نماد یک گروه، سپاه یا لشگر به حساب می آمدند و معمولا وظیفه نگهداری و حفظ آن بر عهده دلاورترین مردان این گروه قرار می گرفت.
علم ها نباید به زمین می افتادند، زیرا هرگاه این نماد ها بر خاک فرود می آمدند نشان از شکست آن لشگر بود. در روز عاشورا و در صحرای کربلا نیز قمر بنی هاشم حضرت عباس (ع) علمدار سپاه امام حسین (ع) بود.
حضرت عباس(ع) زمانی که برای آوردن آب برای اهل حرم امام حسین (ع) بر لب آب فرات رفته بود، بدون نوشیدن آب مشک خود را پر کرد و برای سیراب کردن اهل بیت حسین (ع) به سوی خیمه ها راه افتاد.
در طول راه بازگشت با لشگر یزیدیان مواجه شد و تا لحظه ای که دستان آن حضرت قطع نشده بود پرچم سپاه از دستانش رها نشد.
این پایمردی و وفاداری حضرت عباس(ع) ، وی را به عنوان چهره ای فداکار و وفادار در طول تاریخ ماندگار و شایسته ستایش کرده است. امروزه نیز مراسم های مرتبط با طوق و علم و پرچم برای زنده نگاه داشتن آن بزرگوار همچنان در بین شیعیان جهان به عنوان یکی از آیین های عاشورایی بر قوت خود پا برجاست.
مردم گرگان نیز به سهم خود با انجام مراسم هایی همچون طوق بندان و علم گردانی در ماه محرم، به نوبه خود در راه حفظ ارزش های محرم و فرهنگ وفاداری و مردانگی ابوالفضل العباس (ع) تلاش می کنند.
مراسم سنتی طوق بندان گرگان در حاشیه اجلاس جهانی پیرغلامان حسینی که در آبان92 و با حضور مهندس عزت الله ضرغامی رییس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در گرگان به عنوان میراث معنوی (ناملموس) با شماره 431 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.
این ثبت در راستای اجرای ماده یک از قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، مصوب 23 دی ماه 1382 خورشیدی و نظر به قانون راجع به حفظ آثار ملی مصوب 12 آبان‌ماه سال 1309 خورشیدی، نظامنامه اجرای آن و ماده واحد قانون ثبت آثار ملی انجام گرفت.
علم و طوق هر محله یا هیات به عنوان سند شناسایی آن محل محسوب می شود و در هنگام مراسم دسته روی که هر محله در محلات دیگر انجام می دهد به عنوان پیش قراول وارد محل می شود و به پرتکیه و تکیه قدیمی ان محل سلام می دهد.
طوق بندان نیز مراسم خاص دیگری است که روزهای چهارم تا دهم محرم و در ساعات پیش از اذان مغرب در محلات تاریخی گرگان برگزار می شود. ترتیب اجرای این مراسم در محلات گرگان به این گونه است طوق بندان محله میرکریم روز چهارم، طوق بندان محلات نعلبندان و پاسرو و میخچه گران روز پنجم، محلات سرچشمه و سبزه مشهد و سرپیر و دباغان در روز ششم محرم، طوق بندان محلات میدان عباسعلی و دربنو و دوشنبه ای و شاهزاده (شازده) قاسم در روز هفتم و طوق بندان محلات ملل و آلوچه باغ در روز هشتم صورت می گیرد.
در همین رابطه معاون میراث فرهنگی و گردشگری استان گلستان گفت: اين مراسم از 5 محرم شروع مي شود و در اكثر شهرهاي كشور نيز جريان دارد که در گرگان به نام علمبندان نيز مرسوم است.
حمیدعمرانی رکاوندی افزود: در مركز محلات علم را با تشريفات خاص از انبارها در آورده قرباني كرده و نذري مي دهند.
وی ادامه داد: پس از شستشوي علم روسري ها و پارچه ها را به علم مي بندند و علم در تكايا يا مراكز محلات بسته مي شود تا انتهاي محرم و صفر.اين حركت به نوعي احترام به حضرت ابوالفضل العباس علمداركربلا است.
رکاوندی اظهار کرد: اين آيين از دوران صفويه آغاز شده، هرچند قبل از ان نيز حتي در ايران باستان و دوره هخامنشيان به صورت پرچم و بيرق وجود داشته است.
وی تصریح کرد: در همه جوامع بشري از پرچم و بيرق استفاده مي شود اما در ايران پس از اسلام اين نماد براي احترام به حضرت عباس استفاده مي شود.
به گفته اسداالله معطوفی مورخ گرگانی در کتاب ضرب المثلها و کنایات و باورهای مردم گرگان درباره این رسم می نویسد: طوق یا علم که مشخصه دسته هر محل محسوب میشد عبارت بود از مجموعه تعدادی قپه ها و اشیا فلزی و پارچه های اهدایی که بر روی اسکلت چوبی و گاه فلزی نصب میشد و سپس در زمان حرکت دسته هر محله بر دوش جوانان قدرتمند به حرکت در می آمد. در زمان طوق بندان یا علم بستن، طوق هایی که در طول سال در تکایا و گاهی مسجد محل نگهداری می شد شستشو داده و آن را مرتب می نمودند.
شایان ذکر است این مراسم هایی همچون طوق بندان و علم گردانی و آیین هایی از این قبیل همچنان توسط جوانان و نوجوانان انجام می شود و مورد توجه این قشر است. همین امر به خوبی نشان می دهد که جوانان این دیار همچنان دلبستگی معنوی خاصی به فرهنگ عاشورا دارند. فرهنگی که در آن عباس (ع) با لب تشنه بر لب فرات می رود و به یاد لبهای تشنه اهل حرم آب نمی نوشد تا پیش از او مولایش حسین (ع) و فرزندانش سیراب گردند. طوق بندان و این دست مراسمات یعنی زنده نگه داشتن فرهنگ ادب، وفاداری و مردانگی.
نظر شما