به گزارش خبرنگار مهر در ارومیه، آذربایجان غربی با توجه به بقایای آثار تاریخی، سرزمینی با قدمت بیش از هشت هزار سال بوده و با وجود مواجهه با فراز و نشیبهای تاریخی گوناگون، با دارا بودن آثار و بناهای مذهبی از جمله مساجد، کلیساها، امامزاده ها و غیره همگی گویای تعامل فرهنگی و زندگی مسالمت آمیز ادیان مختلف در این پهنه گیتی است.
مسافران نوروزی که مسیر گردشگری آذربایجان غربی را انتخاب می کنند، علاوه بر زیبایی‌های طبیعی و فرهنگی و تاریخی می توانند با قدیمی ترین کلیساها و همچنین سبک زندگی مسیحیان ایران آشنا می شوند.
آذربایجان غربی سرزمین احترام به ادیان، باورها و آئین های گوناگون در برگیرده آثار و بقایای تاریخی از زرتشت که نخستین آیین یکتاپرستی جهان تا مسیحیت و اسلام بوده و هم اکنون نیز با گذشت هزاران سال در تضارب اندیشه‌ها، تعامل ادیان و مذاهب نقش محوری ایفا می کند.
مسجد جامع ارومیه
یکی از آثار کهن و قدیمی شهر تاریخی ارومیه است و در خیابان اقبال قرار دارد، این مسجد در میان بازار قدیمی شهر واقع شده و یکی از ارکان اصلی بافت قدیمی شهر است، برخی از محققین معتقدند این بنا ابتدا آتشکده بود و بعد از تسلط مسلمین ویران شد و سپس در قرن هفتم هـ . ق بر روی آن مسجدی ساخته شد. به اعتقاد این گروه از محققین سبک تزیینات، گچ بری ها، ستون بندی ها و طاق های مسجد عیناً شبیه به سبک معماری سلجوقیان است.
تاریخ تجدید بنای این مسجد معلوم نیست، اما محراب آن در تاریخ ٦٧٦ هـ.ق ساخته شده است. این مسجد به همراه سایر اجزاء بافت قدیمی شهر به ویژه بازار و راسته های آن بارها مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است. مسجد جامع با دو در ورودی که از صحن بزرگ آن منشعب می شود، به بازار راه دارد.
مسجد مطلب‌خان خوی
این مسجد باستانی در مرکز شهر خوی در خیابان طالقانی و به فاصله ٣٠ متری از بازار قدیمی آن قرار دارد با توجه به شواهد معماری، ساختمان اولیه مسجد منسوب به دوره ایلخانی است و بعدها به سبب سوانح طبیعی و یا دلایل دیگر تخریب و احتمالا در دوره قاجاریه مجددا بنای کنونی روی آن ساخته شده است.
این بنای عظیم از یک شبستان بزرگ و روباز با نقشه مربع شکل که دور آن حجرات دو طبقه و شاه نشین‌های رفیع و ایوانی عظیم که در حال حاضر سقف پوششی آن فرو ریخته تشکیل شده است و صحن بزرگی نیز دارد.
مسجد ملاحسن خوی
مسجد ملاحسن در ضلع جنوبی خیابان انقلاب خوی و تقریبا روبروی مسجد قدیمی سیدالشهداء قرار دارد، این بنا قدیمی‌تر از بنای مسجد سیدالشهدا است که مدارک موجود نشان می‌دهد این مسجد در سال ١٢١٦ هـ.ق توسط حاجی آقا حسنی فرزند ملاحسن امام جمعه خوی و در زمان قاجاریه ساخته شده است.
ورودی اصلی مسجد بدون حیاط است و یا یک هشتی به تالار شبستان که به شکل هشت ضلعی است و سه فرش انداز و دو ردیف ستون سنگی تراشدار دارد، ختم می‌شود، ورودی دیگر مسجد در بازار قدیمی شهر قرار دارد و تزئینات آجری گنبدهای پوششی این مسجد بسیار زیبا و متنوع است.
مسجد جامع مهاباد
مسجد جامع مهاباد در خیابان حافظ این شهرستان قرار دارد این مسجد در گذشته در بافت قدیمی شهر قرار داشت در حال حاضر این بافت تغییرات عمدهای یافته است، این مسجد جامع که به مسجد سرخ نیز معروف است، به دستور بداق السلطان حاکم مهاباد ساخته شد و در زمان شاه سلیمان صفوی تکمیل شد.
مسجد سردار (ساعتلو) ارومیه
مسجد سردار در خیابان امام و در امتداد راسته غلام‌خان ارومیه قرار دارد، این مسجد در دوره قاجار توسط عبدالصمدخان پدرآقاخان «جد اعظم عظیم السطنه سردار» ساخته شد،وی در سال ١٣٣٠ هـ.ق ساعت بزرگی را بالای ورودی آن نصب می‌کند، به همین خاطر به این مسجد، مسجد ساعتلو نیز می‌گویند.
سرستون‌های آن به شیوه مقرنس تراش داده شده و زیبایی خاصی به این مسجد بخشیده است که انتهای شبستان بزرگ، شبستان کوچک قرار دارد که با یک ورودی به داخل شبستان اصلی راه دارد، محراب با کاشی‌های هفت رنگ به زمینه زرد با نقوش گل و بته به رنگ‌های آبی، صورتی، سفید و قهوه ای آرایش شده و آیه الکرسی در داخل یکی از حاشیه‌های دور محراب دیده می‌شود.
مسجد مناره ارومیه
مسجد مناره با فاصله کمی از مسجد سردار در ضلع شمالی خیابان امام و در محله امیر نظامی شهر ارومیه قرار دارد، این مسجد بنایی است با منارهای بلند و در دوره قاجار توسط دو تن به نام حاج علی یارخان و حاج یدالله خان امیر نظمی افشار ساخته شده است. مناره مسجد در گوشه جنوب شرقی آن قرار دارد و کاربرد آجر در آن از نظم و دقت بسیاری برخوردار است و پوشش سقف و ستون‌های تالار اصلی از چوب است.
دیوارهای جانبی با آجرکاری منظم، به خوبی بندکشی شده‌اند و در حد فاصل بندهای مناره مسجد آجرهای لعابدار مربع شکل کوچک به صورت مارپیچ به کار رفته است و قسمت فوقانی مناره که با کاشی‌های هفت رنگ حاشیه‌سازی شده، حکایت از ذوق سازندگان بنا دارد.
مسجد جامع بوکان
این مسجد در بخش مرکزی و قدیمی شهرستان بوکان و در کنار تپه قدیمی مشهور به تپه قلعه سردار قرار دارد، این مسجد ١٦ گنبدی با طول و عرض ٣٠×٢٥ متر روی ٩ ستون احداث شده است.شش ستون اولیه آن از سنگ‌های آهکی تراشدار است و معمار این مسجد مرحوم علی اصفهانی از معماران ماهر و چیره دست آن زمان است.
مسجد حمامیان بوکان
این مسجد در کنار قریه حمامیان در شهرستان بوکان قرار دارد، بقایای مدرسه قدیمی حمامیان و وضوخانه آن همچنان سالم به جای مانده است، این مسجد با نقشه مربع شکل و به صورت تک گنبدی با مصالح سنگ لاشه‌ای و آجر چهارگوش در بدنه و گنبد پوششی به صورت دو لایه بنا شده است، موسس این مسجد مرحوم محمود آقایی ایلخانی‌زاده و معمار آن مرحوم معمارباشی مراغه‌ای است.
آذربایجان غربی مدفن امامزادگان و اولاد پیامبر (ع)
امامزاده برکشلوی ارومیه
این مقبره مدفن امامزادگان محمد و ابراهیم از نوادگان امام موسی الکاظم (ع) است و در روستای برکشلو در ١٠ کیلومتری شرق شهرستان ارومیه قرار دارد، امامزاده برکشلو از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین زیارتگاه‌های مردم استان محسوب می‌شود و بنای آن مربوط به دوره زندیه و اوایل قاجار است.
این مقبره به شکل مستطیل با یک گنبد مرکزی ـ مانند چهار طاقی‌های دوره ساسانی است و چهار جرز قوس‌دار دارد و به وسیله گوشواره‌هایی طاق آن به هشت ضلع تقسیم شده است، در هر ضلع از مقبره یک ورودی با قوس جناقی دیده می‌شود و در طرفین آن پنجره‌هایی با قوس هلالی وجود دارد.
امامزاده سید بهلول (ع) خوی
مقبره سید بهلول در محله امامزاده در فاصله ٣ کیلومتری مرکزی شهر خوی قرار دارد و مدفن یکی از نوادگان امام علی‌النقی (ع) است، در سنگ قبر مزار آن آمده است: یا مونس الوحید هذا المرقد المرحوم السعید بهلول طیب الله مثواه فی ... متأسفانه بقیه مطالب و تاریخ روی سنگ از بین رفته و خوانده نمی‌شود.
در فروردین ماه سال ١٣٧٦ شمسی در حیاط مجاور این امامزاده، سنگ مزاری از جنس مرمر کرم رنگ از زیر خاک به دست آمد و این عبارت روی آن نوشته شده بود: المرحوم المغفور سلاله السادات العظام آقا سید میر جلال ابن آقا علی النقی ابن سید محمد ابن سید علی سنه ٣٢٧ ساختمان این امامزاده شامل صحن، شبستان و حسینه است.
امامزاده آقا میرهادی (ع) خوی
در شمال شرق امامزاده سید بهلول خوی، آرامگاهی کوچک ولی مجلل با دو مناره و گنبدی کوچک و آجرهای زیبا و آیینه‌کاری قرار دارد، این امامزاده مربوط به سید جلیل‌القدر آقا میرهادی و زیارتگاه عامه مردم است که این بنا بازسازی شده و ساختمان جدیدی روی مقبره قدیمی ساخته شده است، همچنین دری مطلا (زراندود) و کنده‌کاری شده و مزین به آیات قرآن مجید در ورودی این آرامگاه نصب شده است.
امامزاده سید یعقوب (ع) خوی
مقبره امامزاده آقا سید یعقوب در خیابان طالقانی شهرستان خوی قرار دارد، وی در سال ١٣٥٤ هـ.ق فوت می‌کند و دوستاندارنش جنازه وی را در منزل مسکونیش در کوچه بیک دفن می‌کنند و گنبد و بارگاهی روی آن می‌سازند، به تدریج صحن، حجرات رواق و ضریحی نیز به این بنا افزوده شد و بنای مقبره بعد از راهرو به چهار قسمت تقسیم می‌شود و یک قسمت محل اسکان زائران است.
امامزاده تازه شهر سلماس
این امامزاده در پنج کیلومتری شهر سلماس قرار دارد و مدفن چهار تن از فرزندان حضرت علی النقی (ع) به اسامی اسحق بن محمود، ابراهیم بن محمد، محمود بن عمر و جعفربن محمد و زیارتگاه عاشقان اهل بیت عصمت و طهارت است، این امامزاده از سده های گذشته زیارتگاه مردم تازه شهر و سلماس بود و پس از زلزله سال ١٣٠٩ شمسی دوباره بازسازی شد.
کلیسای ننه مریم قدیمی ترین کلیسای ایران
کلیساهای ارومیه بیشتر شامل کلیساهای آشوری‌هاست، البته کلیسای مربوط به ارامنه (کلیسای قره باغ) هم در نزدیکی این شهر دیده می‌شود. مهم‌ترین کلیساهای ارومیه، کلیسای حضرت مریم معروف به ننه مریم است.
این کلیسا در مرکز شهر ارومیه و در خیابان خیام قرار گرفته و بنای اولیه آن مربوط به قرن اول میلادی است و از آن به عنوان کهن‌ترین کلیسای ایران یاد می‌شود، برای مسافری که قصدش سفر در مسیر کلیساهاست، دیدار از نخستین کلیسای ایران، جذابیتی خاص دارد.
از دیگر کلیساهای شهرستان ارومیه مربوط به آشوری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
کلیسای ماریوحنا: در 24 کیلومتری شمال ارومیه و در داخل روستای آده واقع شده است که بنای موجود، در سال 1901 میلادی بر بقایای کلیسایی از دوران ایلخانی بنا شده است، قابل ذکر است که کلیسای دیگری به نام کلیسای ماریوحنا در 40 کیلومتری شمال ارومیه بر بلندترین نقطه کوه و مشرف بر روستای گویلان ساخته شده است.
کلیسای ماردانیال: متعلق به دوران ساسانیان در 25 کیلومتری شمال ارومیه و بر بالای یک تپه باستانی متعلق به هزاره اول قبل از میلاد بر ساحل رودخانه نازلوچای بنا شده است.
کلیسای مارصبر یشوع: در 30 کیلومتری شمال ارومیه و در روستای موشی‌آباد بر ساحل دریاچه ارومیه واقع شده است.
کلیسای مارگیور کیس: در 35 کیلومتری شمال ارومیه در روستای سپرغان قرار دارد در نزدیکی این کلیسا، کلیسای حضرت مریم و کلیسای حضرت سرکیس نیز قرار دارند، همچنین کلیسای دیگری نیز به نام کلیسای مارگیور کیس در هشت کیلومتری شرق ارومیه و در روستای گلپاشین دیده می‌شود.
کلیسای مارت خنه: در 45 کیلومتری شمال ارومیه کلیسای مارت خنه در روستای جمال‌آباد واقع شده و متعلق به دوره ساسانیان است.
کلیسای پطروسوپولس: در 10 کیلومتری جاده ارومیه ـ بندر گلمخانه واقع شده و قدمت آن به قرن هشتم میلادی می‌رسد که توسط مربختیشوع، از پزشکان معروف هارون‌الرشید، خلیفه عباسی، بنا شده است.
کلیسای مار سرکیس: در پنج کیلومتری جنوب شهر ارومیه و در روستای کلیسا کندی قرار دارد.
کلیسای مارتوما: در 30 کیلومتری غرب شهر ارومیه در روستای بالولان واقع شده و تاریخ آن مربوط به دوران ساسانیان است.
کلیسای حضرت مریم: کلیسای دیگری است که در 32 کیلومتری غرب شهر ارومیه در روستای موانا قرار دارد، کتیبه ای به خط آرامی، تاریخ بنای این کلیسا را به سال 1879 میلادی نسبت می‌دهد.
تنها کنیسه (کنیسه کلیمیان) استان آذربایجان غربی نیز در محله نجاران شهر ارومیه و در کنار بازار قدیمی واقع شده که دیدارش خالی از لطف نیست.
مجموعه جهانی قره کلیسای چالدران
قره کلیسا از بناهای مذهبی متعلق به ارامنه همان محل دفن تاتائوس از بناهای مذهبی و قدیمی‌ترین کلیسای جهان متعلق به ارامنه است که 20 کیلومتری شمال شرقی چالدران قرار دارد.
این کلیسا در دوره‌های مختلفی، به دلایل مختلف ویران و مجددا بازسازی شده، در سال 1230 میلادی هنگام حمله چنگیز، قسمت بزرگی از این کلیسا ویران شد، ولی هنگام اقامت هلاکوخان مغول در آذربایجان، خواجه نصیرالدین طوسی به مرمت آن همت گماشت.
این کلیسا یک بار نیز در زلزله‌ای که در سال 1319 میلادی اتفاق افتاد، ویران شد و بنا بر روایت "آندرانیک هویان"، سندی درباره تعمیر آن به وسیله زکریای قدیس در سال 1329 در دست است.
این کلیسا در سال 1691 میلادی با سنگ‌های سیاه، در سال 1810 به وسیله اسقف ماکو، به نام سیمون بزنونی با نصب سنگ های سفید و در زمان قاجار به وسیله عباس میرزا تعمیر شد.
قره‌کلیسا دارای ویژگی خاص معماری ارمنی بوده و از نظر حجم و تکنیک یکی از با ارزش ترین اثر تاریخی کشور محسوب می شود.
مقبره و کلیسای زاکاریای مقدس
مقبره و کلیسای زاکاریای مقدس که در سیصد متری دره‌ای که در کنار قره‌کلیسا وجود دارد، واقع است.
کلیسای زور زور یا مریم مقدس
کلیسای زور زور در مجاروت روستای بارون شهرستان چالدران، در دامنه شیب تند کوه و در ساحل رودخانه زنگمار قرار دارد، کلیسای زور زور بین سال های 1315-1314 م توسط " ذکریا" اسقف اعظم کلیسای تاتائوس مقدس ساخته شده است.
این کلیسا در سال1367 ش با احداث سد بارون در معرض آب گرفتگی قرار گرفت؛ از این رو به محل مرتفعی در همان ناحیه انتقال یافت، انتقال این بنا یک اتفاق مهم در حفظ و نگهداری از میراث فرهنگی ایران محسوب می شود، با انتقال بنا به محل جدید هیچ تغییری در بنا صورت نگرفت، بلکه بسیار زیباتر و دقیق تر باهمان مصالح بازسازی و در سال ۲۰۰۸ به عنوان میراث جهانی در یونسکو ثبت شد.
كليساي مهلذان
كليساي مهلذان در هشت كيلومتري شهرستان خوي و بفاصله 1 كيلومتري از جاده آسفالته خوي، تبريز در روستايي به همين نام قرار گرفته است و در حال حاضر در ميان مزارع و باغات محصور است. كليساي مهلذان فاقد هر نوع سنگ نوشته و تزئينات است بدين جهت قدمت آن را بطور مشخص نمي‌توان تشخيص داد ولي با نتيجه به فرم ساختمان و شيوه معماري بكار رفته و مقايسه با بناهاي همزمان قدمت آن به احتمال زياد مربوط به دوره مغول است.
كليساي سورپ سرگيس
كليساي سورپ سرگيس در قسمت شمال غربي شهرستان خوي و در محله قديمي امامزاده واقع شده است. با توجه به تحقيقاتي كه به عمل آمده زمان ساختمان كليسا را مي‌توان به دوره‌هاي متفاوت يعين قرون چهارم و نهم ميلادي نسبت مي‌دهند كه در تاريخ زندگاني سرگيس مقدس نيز 378 ميلادي قيد شده است.
شكل خارجي كليسا مكعب مستطيل و پلان آن بصورت مستطيل بطول و عرض 32 در 18 و ارتفاع 6 متر مي‌باشد. در داخل كليسا شش عدد ستون سنگي با پلانهاي صليبي وجود دارد. در انتهاي ضلع شرقي محراب كليسا كه دو اتاق كوچك در طرفين آن قرار دارد واقع شده است.
پلان كليسا تحت تأثير پلانهاي معابد ايراني بوده و داراي دو ورودي از سمت جنوب و غرب مي‌باشد. چهار زوج روزنه كوچك در ضلع جنوب و شمال، سه روزنه در شرق و يك روزنه در ضلع غريب كليسا تعبيه شده است. دو پنجم ديوارهاي بنا سنگ چين و بخش فوقاني آن آجرچيني مي است.
کلیسای هفتوان:
در مسیر ارومیه به سلماس می توان از برخی از کلیساهایی که در شمال شهر ارومیه قرار دارند و نامشان را ذکر کردیم، دیدار کرد در سه کیلومتری جنوب شهر سلماس و در داخل روستای هفتوان، کلیسایی به همین نام قرار دارد که این کلیسای ارامنه در زلزله سال 1930 میلادی خسارات سنگینی دید و پس از این تاریخ بازسازی شد.
کلیسای آشوری‌های سلماس: به نام کلیسای مارگیور کیس در 6 کیلومتری غرب شهر و در روستای خسروآباد واقع شده و بنای اولیه آن مربوط به دوره ساسانیان است و برخی عقیده دارند که صلیب مقدس حضرت مسیح که توسط خسرو پرویز از اورشلیم آورده شده بود، در این کلیسا نگهداری می‌شد.
آذربایجان غربی سرزمین احترام به ادیان، باورها و آئین های گوناگون در برگیرده آثار و بقایای تاریخی از زرتشت که نخستین آیین یکتاپرستی جهان تا مسیحیت و اسلام بوده و هم اکنون نیز با گذشت هزاران سال در تضارب اندیشه‌ها، تعامل ادیان و مذاهب نقش محوری ایفا می کند.
نظر شما