ايجاد پرديس علمي براي رشته هاي تخصصي ضروري است
در وضعيت موجود رشته هاي تخصصي به حداقل ها اكتفا شده و با توجه به تاثير گذاري فراوان مراكز تخصصي در برطرف كردن نيازهاي جامعه، لازم است اين امكانات گسترش يابد.
حجت الاسلام "حميد محمدي" افزود: يكي از عمده ترين مشكلات مراكز تخصصي حوزه، نداشتن فضاي واحد مستقل در قم است تا بتواند به صورت يك پرديس علمي داراي دپارتمان هاي مختلف، تعاملات علمي درون و برون مراكز تخصصي در خود شكل دهند. رشته هاي تخصصي حوزوي اگر به صورت واحد در يك مركز سازماندهي شود، علاوه بر ايجاد جهش در رشد علوم، موجب صرفه جويي در بسياري از هزينه ها خواهد شد. تبادل استاد و شاگرد و تعاملات مختلف علمي از فوايد ديگر ايجاد اين مكان خواهد بود.
وي افزود: به نظر مي رسد مكاني مانند مدرسه حجتيه براي ايجاد دپارتمان هاي مختلف بايد ايجاد شود يا اين مكان در اختيار مراكز تخصصي قرار گيرد تا در كنار استفاده از فضاهاي مختلف، حتي حجره ها نيز به صورت مكان هاي تدريس يا مباحثه قرار گيرد.
ايجاد كتابخانه مادر تخصصي
همچنين امكانات مختلف سخت افزاري مانند لابراتوار زبان يا كتابخانه مادر تخصصي نيز بايد در اين مجموعه ايجاد شود تا دانش پژوهان مراكز مختلف تخصصي بتوانند به راحتي از اين امكانات استفاده كنند.
مدير دفتر امور مراكز تخصصي حوزه علميه قم گفت: در اين مركز ايجاد رشته هاي ديگري مانند رشته تخصصي فقه و اصول و اخلاق اسلامي در دستور كار قرار گرفته است. همچنين در سطح سه (كارشناسي ارشد) مديريت مسجد ايجاد خواهد شد.
300 عنوان كتاب تخصصي در حوزه علميه منتشر مي شود
حجت الاسلام "حميد محمدي" - مدير امور مراكز تخصصي مركز مديريت حوزه علميه قم در گفتگو با خبرنگار حوزوي مهر با بيان اينكه "هرم هندسي رشته هاي تخصصي حوزوي با هدف ايجاد رشته هاي جديد تخصصي در حوزه هاي علميه ترسيم مي شود"، گفت: رشته هاي تخصصي، سرفصل محور تعريف شده كه اين سرفصل توسط استاد تدريس مي شود. براساس اين سرفصل ها طرح توليد كتاب علمي ويژه رشته هاي تخصصي در حال برنامه ريزي است كه پيش بيني مي شود نزديك به 300 عنوان كتاب تخصصي تهيه شود.
مدير امور مراكز تخصصي مركز مديريت حوزه علميه قم افزود : يكي از مهمترين مشكلات مراكز تخصصي، عام بودن منابع علمي موجود است و لازم است كه اين منابع به صورت خاص براي رشته هاي تخصصي تاليف شود. براي اين موضوع سه مرحله تعيين، تاليف و تدوين مشخص شده است. الان در مرحله تعيين هستيم. يعني كتاب هايي كه به صورت سنتي در حوزه موجود بوده و نزديكترين حالت را به سرفصل هاي مصوب دارد به عنوان كتاب درسي تعيين مي شود. در مرحله دوم تاليف كتاب هاي درسي انجام شده و در مرحله سوم اين كتاب هاي تاليف شده با استفاده از تكنولوژي آموزشي تدوين مي شود.
20 كتاب عملي براي هر رشته تخصصي
حجت الاسلام "حميد محمدي" افزود : براي هر رشته تخصصي حداقل 20 كتاب تخصصي در سطوح مختلف مورد نياز است كه هم اكنون در حال برنامه ريزي براي توليد اين كتاب هاي تخصصي توسط دفتر برنامه ريزي و تدوين متون درسي مركز مديريت حوزه علميه هستيم و انتظار مي رود در تاليف اين آثار از انجمن هاي علمي حوزه نيز استفاده شود.
تشكيل شوراي برنامه ريزي تخصصي براي هر كدام از رشته
وي افزود : براساس مصوبه شوراي عالي حوزه، شوراي برنامه ريزي براي هر يك از رشته هاي تخصصي ايجاد شده است. يكي از وظايف اين شورا، ارائه پيشنهاد براي ايجاد سطوح بالاتر رشته هاي تخصصي است. اعضاي اين شوراي تخصصي، نماينده مدير حوزه، نماينده دفتر امور مراكز تخصصي، نماينده معاونت پژوهش، نماينده معاونت آموزش، مدير اجرايي مركز تخصصي خواستار افزايش سطح و دو نفر نماينده از اساتيد رشته مربوطه هستند. اين پيشنهاد توسط اين شورا تدوين و براي بررسي و تاييد به دفتر امور مراكز تخصصي ارسال مي شود تا براي طي كردن مراحل به سطوح بالاتر مديريتي در حوزه ارائه مي شود.
رشته هاي تخصصي در شهرستانها نيز ايجاد شده است
محمدي گفت : براي طلاب شهرستاني كه امكان انتقال به قم را ندارند، در برخي از شهرها رشته هاي تخصصي تعريف شده است مانند مدرسه مروي تهران كه رشته هاي تخصصي كلام، تفسير و قضا راه اندازي شده است يا در اصفهان 8 رشته تخصصي ايجاد شده با در حال راه اندازي است. همچنين در شهرهاي ديگر اين رشته فعال شده است . سير علمي اين رشته ها نيز مطابق مصوبات مركز مديريت است.
مدارك رسمي دانش پژوهان مراكز تخصصي
مدير دفتر امور مراكز تخصصي حوزه علميه قم گفت: مدارك اين رشته ها، مدارك علمي، تخصصي و رسمي بوده و يك طلبه مي تواند در صورت تمايل در سطوح بالاتر رشته هاي مشابه در ديگر مراكز علمي حوزوي يا دانشگاهي ادامه تحصيل دهد يا به عنوان يك مدرك تحصيلي استخدامي از از آن استفاده كند. همچنين در مقررات و ضوابط آموزشي براي خواندن همزمان دو رشته تخصصي موادي پيش بيني شده است، اما معمولا به خاطر سطح كمي و كيفي دروس اين موضوع به راحتي امكان پذير نيست.
وي افزود: يكي از خلاء هاي جدي در حوزه نداشتن يك ساز و كار روشن براي معرفي اين رشته هاي تخصصي به طلاب سطح يك حوزه است و دفتر امور مراكز تخصصي تلاش كرده است كه در مقاطع گوناگون به ويژه براي طلاب پايه هاي چهارم تا ششم كه در آستانه اتمام سطح يك هستند، اين رشته ها را معرفي كند. يكي از مهمترين فعاليت ها در اين زمينه اطلاع رساني از اين رشته ها است و قطعا تلاش خبرگزاري مهر براي معرفي اين رشته ها مي تواند تاثير فراواني براي معرفي اين رشته هاي تخصصي داشته باشد
شروط ايجاد رشته تخصصي در حوزه علميه قم
حجت الاسلام "حميد محمدي" گفت : درمصوبه شوراي عالي حوزه با عنوان" طرح كلي رشته هاي تخصصي"، براي ايجاد يك رشته دو ويژگي مهم آمده است. اول آنكه براي ايجاد يك رشته تخصصي 5 شرط متناسب با نيازهاي حوزه هاي علميه و مراكز علمي داخل و خارج كشور، مستند بودن موضوعات درسي اصلي رشته بر منابع معتبر اسلامي و شيعي، كفايت دستاوردهاي علمي رشته در حد ارايه در يك دوره، وجود اساتيد قابل قبول در رشته مربوط به تعداد مورد نياز، داشتن توان اجرايي و امكانات لازم بيان شده است.
وي افزود: ويژگي ديگر اين مصوبه آن است كه اگر به اندازه كافي منابع و اساتيد براي تشكيل يك رشته تخصصي مورد نياز موجود نباشد، ابتدا يك گروه پژوهشي تخصصي براي آن رشته تاسيس مي شود تا با توليد دستاوردها ومنابع علمي كافي و پرورش پژوهشگران و صاحب نظران به ايجاد رشته تخصصي اقدام شود.
نحوه تاسيس رشته هاي تخصصي در حوزه علميه
مدير دفتر امور مراكز تخصصي حوزه علميه قم گفت : ما براي ايجاد يك مركز تخصصي دو مسير تعيين كرده ايم. مسير اول آن است كه مركز مديريت حوزه علميه قم با احساس نيازي كه وجود دارد به تاسيس مركز تخصصي اقدام كند. مانند رشته هاي كلام ، تفسير و فلسفه كه توسط اين مركز ايجاد شده است. مسير ديگر اعلام يك مركز آموزشي و پژوهشي براي ايجاد يك رشته تخصصي است.
فعاليت شوراي مراكز تخصصي
وي افزود: در حالت اول پيش نويس ايجاد يك رشته تخصصي در دفتر امور مراكز تخصصي و با تشكيل كارگروه هاي تخصصي توليد شده و به شوراي مراكز تخصصي ارائه مي شود. اين شورا متشكل از مدير حوزه به عنوان رئيس، مدير دفتر مراكز تخصصي به عنوان دبير، معاون آموزش و معاون پژوهش مركز مديريت حوزه و مديران اجرايي مراكز تخصصي بوده و در صورت نياز از كارشناسان به عنوان ميهمان، بدون حق راي دعوت مي شود.
درخواست مراكز علمي براي ايجاد رشته هاي تخصصي
"محمدي" گفت : در صورتي كه يك نهاد درخواست ايجاد رشته تخصصي را داشته باشد، پيشنهاد خود را به مركز مديريت حوزه علميه ارائه مي دهد و از آن طريق به دفتر امور مراكز تخصصي ارائه شده و سير تصويب را طي مي كند و معمولا مراكز درخواست كننده ، متولي اجراي مصوبات شوراي عالي براي آموزش هاي تخصصي مي شوند. مثلا بنياد نهج البلاغه درخواست ايجاد رشته تخصصي نهج البلاغه، دفتر تبليغات اسلامي درخواست ايجاد رشته تخصصي تاريخ و نهاد نمايندگي ولي فقيه در اهل سنت هم درخواست تشكيل رشته تخصصي اديان و مذاهب را ارائه كردند.
وي افزود: در هر دو حالت و پس از تصويب يك رشته تخصصي در اين شوراي مراكز تخصصي، مصوبات جهت تاييد نهايي و اخذ موافقت اصولي به شوراي عالي حوزه ارائه مي شود. تمامي رشته هاي تخصصي كه هم اكنون در حال فعاليت هستند، داراي موافقت اصول شوراي عالي حوزه هستند.
مدير دفتر امور مراكز تخصصي حوزه علميه قم گفت : در اين مصوبه سطح دو به عنوان گرايش و سطوح سه و چهار به عنوان رشته تخصصي معرفي شده است زيرا در سطح دو مطالب عمومي مرتبط با يك رشته تخصصي بيان شده و اين به معناي يك رشته تخصصي نيست بلكه تلاش علمي تخصصي به معناي دقيق خود در سطوح سه و چهار ايجاد مي شود.
وي افزود : ما براي ايجاد يك مركز تخصصي دو مسير تعيين كرده ايم. مسير اول آن است كه مركز مديريت حوزه علميه قم با احساس نيازي كه وجود دارد به تاسيس مركز تخصصي اقدام كند. مانند رشته هاي كلام ، تفسير و فلسفه كه توسط اين مركز ايجاد شده است. مسير ديگر اعلام يك مركز آموزشي و پژوهشي براي ايجاد يك رشته تخصصي است.
اين مقام مسئول در مركز مديريت حوزه علميه افزود: در حالت اول پيش نويس ايجاد يك رشته تخصصي در دفتر امور مراكز تخصصي و با تشكيل كارگروه هاي تخصصي توليد شده و به شوراي مراكز تخصصي ارائه مي شود. اين شورا متشكل از مدير حوزه به عنوان رئيس، مدير دفتر مراكز تخصصي به عنوان دبير، معاون آموزش و معاون پژوهش مركز مديريت حوزه و مديران اجرايي مراكز تخصصي بوده و در صورت نياز از كارشناسان به عنوان ميهمان، بدون حق راي دعوت مي شود.
"محمدي" گفت : در صورتي كه يك نهاد درخواست ايجاد رشته تخصصي را داشته باشد، پيشنهاد خود را به مركز مديريت حوزه علميه ارائه مي دهد و از آن طريق به دفتر امور مراكز تخصصي ارائه شده و سير تصويب را طي مي كند و معمولا مراكز درخواست كننده ، متولي اجراي مصوبات شوراي عالي براي آموزش هاي تخصصي مي شوند. مثلا بنياد نهج البلاغه درخواست ايجاد رشته تخصصي نهج البلاغه، دفتر تبليغات اسلامي درخواست ايجاد رشته تخصصي تاريخ و نهاد نمايندگي ولي فقيه در اهل سنت هم درخواست تشكيل رشته تخصصي اديان و مذاهب را ارائه كردند.
ايجاد رشته تخصصي با تصويب شوراي عالي حوزه علميه قم
وي افزود: در هر دو حالت و پس از تصويب يك رشته تخصصي در اين شوراي مراكز تخصصي، مصوبات جهت تاييد نهايي و اخذ موافقت اصولي به شوراي عالي حوزه ارائه مي شود. تمامي رشته هاي تخصصي كه هم اكنون در حال فعاليت هستند، داراي موافقت اصول شوراي عالي حوزه هستند.
ايجاد 12 رشته تخصصي در حوزه علميه قم
حجت الاسلام "حميد محمدي" گفت: بعد از انقلاب اسلامي تا سال 81، چهار رشته تخصصي تفسير، كلام ، تبليغ و قضا در حوزه ايجاد شده بود. در سال 81 بنا بر ضرورت هاي موجود و با ارسال پيشنهاد توسط گروهي از فضلاي حوزه به مركز مديريت حوزه، ايجاد دفتري براي هدايت و تاسيس مراكز تخصصي حوزه درخواست شد.
وي افزود: حجت الاسلام "حسيني بوشهري" - مدير مركز مديريت حوزه علميه قم نيز ضمن موافقت با تاسيس اين دفتر، 6 ماموريت را براي اين دفتر تبيين كرد اين در حالي بود كه اين دفتر تا مدت ها در عين فعاليت خود، فاقد يك اطاق يا حتي يك ميز كار بود تا اينكه به مرور دو اطاق كوچك به اين دفتر واگذار شد.
مدير دفتر امور مراكز تخصصي حوزه علميه قم افزود: از سال 81 تا پايان 83، 8 رشته تخصصي در سطوح مختلف تاسيس شد به عبارت ديگر در ظرف سه سال 8 رشته در سطوح مختلف ايجاد شد، اين موضوع خيلي فضاي متحول و قابل توجهي را در حوزه ايجاد كرد.
تدوين سير علمي براي رشته هاي تخصصي
وي گفت : رشته هايي كه در سال هاي قبل از 81 تشكيل شده بودند در سطح چهار (مقطع دكتري) فعاليت داشته و در سطوح پايين تر فعاليت نمي كردند. به عبارت ديگر در آن مقطع طلبه بايد سطح دو و سه را به اتمام مي رساند سپس وارد رشته هاي تخصصي در مقطع دكتري مي شد. اولين اقدام دفتر امور مراكز تخصص اين بود كه اعلام كرد نظام آموزش هاي تخصص در حوزه بايد داراي يك تسلسل و سير منطقي براي علوم تخصصي باشد به همين منظور و پس از بررسي هاي فراوان و جلسات متعدد علمي، طرح كلي ايجاد رشته هاي تخصص در حوزه علميه تدوين و به تصويب شوراي عالي حوزه رسيد.
وي افزود: براي تحقق اين هدف در اين طرح كلي با تاكيد بر ضرورت گسترش روزافزون رشته هاي تخصصي و به منظور استمرار نظام مند اين حركت، ساماندهي، افزايش كارآمدي و اثربخشي رشته هاي تخصصي حوزه هاي علميه، طرح كلي رشته هاي تخصصي حوزه علميه قم تدوين و تاييد شد كه در اين طرح تعريف رشته هاي تخصصي و اهداف كلان رشته هاي تخصصي حوزوي، سياست هاي كلي رشته هاي تخصصي و سطوح سه گانه آمده است.
مدير دفتر امور مراكز تخصصي حوزه علميه قم گفت : در اين مصوبه سطح دو به عنوان گرايش و سطوح سه و چهار به عنوان رشته تخصصي معرفي شده است زيرا در سطح دو مطالب عمومي مرتبط با يك رشته تخصصي بيان شده و اين به معناي يك رشته تخصصي نيست بلكه تلاش علمي تخصصي به معناي دقيق خود در سطوح سه و چهار ايجاد مي شود.
تحصيل همزمان در دو رشته علوم حوزوي براي طلاب الزامي است
حجت الاسلام "حميد محمدي" گفت : در مصوبه شوراي عالي حوزه علميه، سه مرحله براي رشته هاي تخصصي تعريف شد تا در يك سير منطقي بتوانيم به نقطه مطلوب در هر رشته تخصص برسيم. در حقيقت در تعريف يك سير منطقي علمي در هر شاخه از علوم ، چهار گام برداشته مي شود. گام اول اين است كه دانش پژوه با مباني پايه هاي و رشته هاي عام آشنا مي شوند كه اين گام در سطح يك حوزه به عنوان آشنايي با مباني پايه اي و اساسي علوم حوزوي برداشته مي شود. در گام دوم يك انشعاب خاص در يكي از علوم مطالعه شده در گام اول ايجاد مي شود. در گام دوم طلبه به صورت عمومي با يك رشته خاص آشنا مي شود و با كليات يك علم مثلا تفسير، تاريخ و يا ساير علوم بيشتر آشنا مي شوند. اين گام در سطح دو حوزه (كارشناسي) برداشته مي شود.
مدير دفتر امور مراكز تخصصي مركز مديريت حوزه علميه قم افزود: در گام سوم، دانش پژوه به صورت تخصصي با يكي از شاخه هاي علم مورد نظر آشنا مي شود. به عنوان مثال شخصي كه در سطح دو با تفسير به صورت تخصصي آشنا شده در سطح سه با يكي از شاخه هاي علوم تفسير مانند علم قرائت، تفسير ترتيبي يا شاخه هاي ديگر به صورت تخصصي آشنا خواهد شد. مقطع سطح سه ( كارشناسي ارشد) در حقيقت برداشتن اين گام سوم است. در گام چهارم نيز حركت فوق تخصصي و نظريه پردازي علمي در علوم مطرح مي شود، در اين گام دانش پژوه در يك شاخه از علم مثلا تفسير ترتيبي قدرت استنباط پيدا كرده و صاحب نظريه مي شود.
وي افزود: به بيان ديگر در سطح يك با همه رشته ها به صورت عمومي آشنا مي شوند. در سطح دو طلبه با منابع و قوت و ضعف آن در يك رشته خاص آشنا مي شود. در سطح سه بر مبناي نظريات ديگران نظريات مورد نقد و بررسي قرار مي گيرد و ادله بيان مي شود و در سطح چهار شخص توان ارائه نظريه و توان دفاع علمي بدون تكيه بر نظريات ديگران را پيدا مي كند.
مدير دفتر امور مراكز تخصصي گفت: اين روال و سير علمي در كنار شيوه سنتي مطالعات علمي در حوزه قرار گرفت و مشخص شد كه اولا از لوازم طي كردن اين سير تخصصي، ادامه دادن آن شيوه سنتي است به طوري كه طلبه بايد در كنار اين رشته هاي تخصصي به صورت الزامي دروس مرسوم حوزه را در شاخه فقه و اصول نيز به صورت رسمي ادامه دهد. اين دو الزاما بايد در كنار يكديگر قرار گيرد، در غير اين صورت امكان ادامه تحصيل در رشته تخصصي موجود نيست.
تعداد واحدهاي رشته هاي تخصصي در سطوح سه گانه
وي افزود : در كنار تدوين اين سطوح، 72 تا 82 واحد در سطح دو (فوق ديپلم به كارشناسي) ، 62 تا 72 واحد براي سطح سه (كارشناسي ارشد) و 52 تا 62 واحد درسي در سطح چهار (دكتري) براي رشته هاي تخصصي تعريف شد. به عبارت ديگر يك طلبه اگر با مدرك ديپلم وارد حوزه شده باشد در پايان سطح يك داراي مدرك فوق ديپلم است و اين شخص بايد براي رسيدن به پايان سطح دو (كارشناسي) حداقل 144واحد پاس كند كه 72 واحد آن دروس تخصصي و نزديك به همين مقدار دروس فقه و اصول است.
محمدي افزود: يك حوزوي حداقل دو برابر يك دانشگاهي در روز تحصيل مي كند به عنوان نمونه يك دانشگاهي اگر در هفته سه روز مطالعه درسي داشته باشد به راحتي واحدهاي خود را پاس مي كند، اما يك حوزوي حداقل نيازمند شش روز كار علمي در هفته است كه اين سير علمي در كنار تلاش هاي مرسوم يك روحاني در تبليغ و اقامه جماعت است.
تخصصي شدن دروس حوزه هاي علميه يك ضرورت حياتي است
حجت الاسلام "حميد محمدي" در گفتگوي اختصاصي با خبرنگار حوزوي مهر گفت: لزوم تخصصي كردن علوم حوزوي از سال هاي قبل از پيروزي انقلاب اسلامي مورد توجه بوده است به طوري كه بزرگاني مانند آيت الله بروجردي بر اين امر تاكيد داشته اند ولي اين بحث از بعد از انقلاب اسلامي از اهميت فوق العاده اي برخوردار شد زيرا پس از پيروزي انقلاب اسلامي حوزه در موقعيتي قرار گرفت كه بايد پاسخگوي نيازهاي مختلف يك جامعه باشد. حوزه توانست در ايران انقلابي را تشكيل دهد كه رهبر، اهداف برنامه ها و بسياري از افراد آن از عناصر حوزوي بودند و شخصيتي مانند حضرت امام (ره) در راس آن قرار داشت كه يك شخصيت بسيار متعالي حوزه بودند.
وي افزود: عمده اين بود كه حوزه به اقتضاي شرايط جديد بتواند وظايف خود را انجام دهد. براي حوزه در قبل از انقلاب وظيفه اي جز اينكه در حد احكام عبادات فردي و جنبه هاي بسيط و ابتدايي تعاملات اجتماعي حاضر باشد، وظيفه اي ديگر متصور نبود و انتظاري هم بيش از اين نمي رفت ولي بعد از انقلاب اسلامي نظامي كه از حوزه الهام گرفته شده بود ايجاد شد و به همين نسبت انتظارات توسعه پيدا كرد. در كنار اين موضوع، تاسيس يك حكوممت ديني براساس مباني ديني، سئوالات فراواني را براي افراد ايجاد كرد و حوزه موظف شد كه به اين سئوالات پاسخ دهد. اين سئوالات در شاخه هاي مختلف سياسي اجتماعي فرهنگي و اقتصادي بود و حوزه بايد نظام ديني اين شاخه ها را با استفاده از مباني ديني تبيين مي كرد.
ايجاد رشته تخصصي ضرورت تعاملات حوزه و دانشگاه
مدير امور مراكز تخصصي افزود: از طرف ديگر در تعامل ميان حوزه و دانشگاه به ويژه درعلوم انساني جامعه شناسي، روان شناسي، تاريخ و علوم تربيتي بايد نظرات اسلام پيرامون اين شاخه هاي مختلف علوم تبيين مي شد، سطح تبين اين علوم نيز بايد در يك سطح بالاي آكادميك باشد تا اين نظريات بتواند از طريق حوزه در محافل آكادميك ارائه شود. با اين دلايل ضرورت ايجاد راهكارهاي جديد براي پاسخگويي به سئوالات مطرح بشود لذا در اوايل انقلاب زمزمه تاسيس برخي از علوم تخصصي در حوزه ايجاد شد.
نظر شما