مرهم هنرمندان بر یک فاجعه زیست‌محیطی/ جشنواره ملی در بستر «کجی»

خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها: حدود ۶ سال قبل، زمانی که خشک‌سالی آب را از قلب «تالاب کجی نمکزار» نهبندان بی‌مهابا می‌مکید، ایده‌ای هنری سرنوشت یکی از زیباترین تالاب‌های کشور را تغییر داد و نگاه بسیاری از مسئولان را به ۷۵ کیلومتری نهبندان جلب کرد، موقعیتی جغرافیایی که در وسعت آن تالاب نمکی نهبندان، اکوسیستمی کم‌نظیر ایجاد کرده است.

 هرچند هجمه خشک‌سالی هرسال بیشتر از قبل تالاب را می‌خشکاند اما محکم شدن پایه‌های برگزاری یک جشنواره هنری ملی روزنه امیدی برای حفظ این تالاب باز کرده است و تا امروز توانسته به پیکر بی‌رمقش جان تازه‌ای ببخشد.

این سال‌ها به موسم آبگیری تالاب که می‌رسیم هنرمندان مجسمه‌ساز در جای‌جای کشور خود را به تالاب کجی نمکزار نهبندان می‌رسانند تا از ترکیب طبیعی گل خوش‌دست تالاب، تندیس‌هایی از جنس طبیعت خلق کنند یا گوشه‌ای از طبیعت را بر اندام تالاب بسازند و در دامان سفیدش هنرنمایی کنند.

یک ایده، یک جشنواره ملی

سابقه تالاب به‌عنوان وسعتی بکر برای اجرای ایده‌های هنری مجسمه‌سازان خیلی طولانی نیست. وقتی یکی از هنرمندان استان، گل تالاب را برای مجسمه‌سازی خوش دوام و قوام دید، طرحش را با مسئولان به اشتراک گذاشت.

 سال ۸۹ بود که «بلقیس افضلیان» ایده برگزاری جشنواره مجسمه‌سازی با استفاده از گل چسبنده تالاب را مطرح کرد و بررسی‌ها برای اجرایی شدن این ایده شروع شد. او که کارشناس اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان است، می‌گوید: نتیجه بررسی‌ها پاسخی مثبت به اجرای ایده داد و سال ۹۰ اولین ورک شاپ برای مجسمه‌سازی در تالاب کجی نمکزار نهبندان تشکیل شد.

سال ۹۱، جشنواره استانی مجسمه‌سازی، باعث مطرح‌شدن نام تالاب و جذب هنرمندان مجسمه‌ساز و عکاس استان به منطقه شد. در سال ۹۳ جشنواره به‌صورت منطقه‌ای برگزار و هنرمندانی از کرمان، خراسان رضوی و شمالی و سیستان و بلوچستان به «کجی نمکزار نهبندان» آمدند و رقابت‌ها جدی‌تر شد.

به گفته او سال ۹۳ به دلیل کمبود اعتبارات امکان برگزاری جشنواره فراهم نمی‌شود اما با پیگیری‌های مسئولان اداره کل فرهنگ و ارشاد در سال‌های ۹۴ و ۹۵ اعتبار خوبی جذب و جشنواره به‌صورت منطقه‌ای با حضور هنرمندان استان‌های یزد، خراسان شمالی، جنوبی و رضوی، کرمان و سیستان و بلوچستان به کار خود با قوت ادامه می‌دهد تا جایی که شرایط برای برگزاری این جشنواره به‌صورت ملی در سال ۹۶ فراهم می‌شود.

افضلیان که از ابتدا مسئولیت اجرایی جشنواره را بر عهده داشته حال به‌عنوان مسئول دبیرخانه جشنواره در حال انجام اقدامات برای برگزاری این برنامه ملی فرهنگی- هنری است.

سال گذشته هنرمندان ۲۰ استان طرح‌های خود را به دبیرخانه جشنواره ارسال کردند و از میان آن‌ها طرح ۱۱ استان پذیرش شد.

او یک بانک اطلاعاتی از هنرمندان مجسمه‌ساز سراسر کشور تهیه‌کرده که اطلاعات آن حاوی اسامی هنرمندان عضو انجمن مجسمه‌سازان ایران و لیست مجسمه‌سازان ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان‌های کشور است.

این بانک اطلاعاتی به برنامه‌ریزی بهتر برای ارتقای سطح کیفی همایش ملی مجسمه‌سازی تالاب کجی نمکزار نهبندان کمک می‌کند.

 به گفته مسئول دبیرخانه این جشنواره در استان، امسال امکانات رفاهی و اقامتی بهتری در اختیار هنرمندان قرار خواهد گرفت، به‌عنوان‌مثال برای اسکان آنان هتل در نظر گرفته و اطلاع‌رسانی هم نسبت به سال‌های گذشته قوی‌تر و با انسجام بیشتری انجام‌شده است.

افضلیان ادامه می‌دهد: داوران انتخاب‌شده برای دومین همایش ملی مجسمه‌های تالاب کجی نمکزار نهبندان، اساتید دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، طاهر شیخ الحکمایی، محمد بهرامی و هادی عرب نرمی هستند.

تشکیل دبیرخانه همایش در وزارتخانه

برای سال ۹۷، فراخوان جشنواره ملی مجسمه‌سازی در تالاب کجی نمکزار نهبندان به‌تازگی منتشر شد. «دومین جشنواره ملی مجسمه‌های نمکی تالاب کجی نمکزار نهبندان با همکاری معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در فروردین ٩٧ برگزار می‌شود.»

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان جنوبی هم در گفتگو با مهر می‌گوید: تلاش‌ها برای برگزاری این همایش به نقاط روشنی رسیده و دبیرخانه مرکزی همایش در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکیل شده است.

احمد محبی آخرین‌مهلت ارسال تصاویر آثار را، ۱۰بهمن ماه امسال اعلام می‌کند که آثار باید از طریق درگاه اینترنتی khj.farhang.gov.ir/fa/tahlabnamki ارسال و شرکت در جشنواره قطعی شود.

وی ادامه داد: داوری مرحله اول، دهه دوم بهمن امسال انجام می‌شود و اعلام اسامی راه‌یافتگان به مرحله اجرایی جشنواره هفته اول اسفند خواهد بود.

او می‌گوید: مرحله اول به‌عنوان پذیرش قطعی تلقی نمی‌شود و از شرکت‌کنندگان طبق تاریخ اعلام‌شده برای حضور در جشنواره دعوت خواهد شد.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان جنوبی موضوع جشنواره  را آزاد اعلام می‌کند که البته امسال  در دو بخش ویژه با موضوع اقتصاد مقاومتی و دفاع مقدس هم  به اثر منتخب جایزه تعلق خواهد گرفت.

به گفته محبی هر هنرمند می‌تواند در مرحله نهایی یک نفر را به‌عنوان دستیار معرفی کند و همراه داشته باشد و به‌علاوه هنرمند شرکت‌کننده مجاز است با ارائه حداکثر پنج اثر در مرحله اول شرکت کند.

او جایزه این دوره از مسابقات را برای گروه اول تندیس جشنواره، لوح تقدیر و مبلغ ۵۰ میلیون ریال، گروه دوم لوح تقدیر و مبلغ ۴۰ میلیون ریال و گروه سوم لوح تقدیر و مبلغ ٣٠ میلیون ریال عنوان کرد و گفت: در بخش ویژه از ۲ اثر تقدیر و به هر اثر ٢٠ میلیون ریال اهدا می‌شود.

از نظر محبی این جشنواره با هدف توسعه مجسمه‌سازی و هنر محیطی معاصر ایران برپا می‌شود و فراهم آوردن شرایط بروز و شکوفایی استعدادهای هنری، تأمین نگاه زیبایی شناسانه در جامعه، تبادل تجربیات، اطلاعات و مهارت‌ها در زمینه هنر محیطی در میان هنرمندان و حضور و بازدید شهروندان حین اجرای آثار، اهداف دیگری است که با برگزاری این جشنواره به دست می‌آید.

محبی یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این همایش را معرفی جاذبه محیط زیستی غنی تالاب کجی نمکزار نهبندان عنوان می‌کند که در این سال‌ها بیشتر موردتوجه قرار گرفته و شناخته شده است.

تأثیر جشنواره بر حفظ تالاب نهبندان

اظهارنظر مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان جنوبی را مدیرکل محیط‌زیست خراسان جنوبی هم تأیید می‌کند.

پرویز آرامنش در گفتگو با مهر می‌گوید: نگاه محیط‌زیست به منطقه «کجی نمکزار نهبندان» متفاوت است چون این منطقه فقط در فصول بارانی سال آب دارد و در دیگر ایام به شوره زاری خشک تبدیل می‌شود اما از اواسط بهمن تا اواخر فروردین دارای آب است و پناهگاه و مقصد پرندگان مهاجر و دیگر گونه‌ها می‌شود.

وی ادامه داد: درعین‌حال، این سال‌ها به دلیل خشک‌سالی، پدیده مهاجرت پرندگان به تالاب کجی نمکزار نهبندان را در همین فصول هم نداشته‌ایم و برای حفظ این اکوسیستم به اعتبار احیاء نیاز داریم.

او از هماهنگی‌های اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان با این اداره کل و اقدامات برای بهتر برگزار شدن این جشنواره می‌گوید؛ به طوری که ازنظر او این جشنواره توانسته تأثیر بسزایی در جذب اعتبارات به‌منظور ایجاد امکانات مفید برای تجهیز پاسگاه مجاور تالاب و فضاسازی‌های اطراف داشته باشد.

این جشنواره توانسته تاثیر بسزایی در جذب اعتبارات به منظور دریافت امکاناتی مفید برای تجهیز پاسگاه مجاورتالاب و فضاسازی های اطراف آن بگذاردآرامنش می‌گوید: سازمان محیط‌زیست کشور نگاهی مثبت به حفظ اکوسیستم منطقه کجی نمکزار نهبندان دارد.

وی از قول مسئولان پایتخت برای اختصاص حدود ۸۰۰ میلیون ریال اعتبار به منظور احیا و تجهیز امکانات موردنیاز برای حفظ تالاب خبر می‌دهد.

از نظر آرامنش، تالاب کجی نمکزار نهبندان اکوسیستمی بسیار جذاب دارد و این جاذبه می‌تواند برای ارتقای صنعت اکوتوریسم در استان بیشتر از این موردتوجه قرار گیرد.

مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست خراسان جنوبی ادامه می‌دهد: جای دستگاه‌هایی دیگر در این برنامه فرهنگی هنری که تأثیر به سزایی در معرفی تالاب کجی نمکزار نهبندان دارد خالی است و لازم است دیگر مسئولان هم برای غنای بیشتر این جشنواره همکاری کنند.

به گفته آرامنش امسال هم جایزه محیط زیستی به اثر برگزیده محیط‌زیست تعلق خواهد گرفت.

حمایت‌ها برای جهانی‌شدن کجی

استاندار خراسان جنوبی هم چندی پیش در دیدار با اصحاب فرهنگ و هنر استان با اشاره به اینکه تالاب کجی نهبندان باید به یک فرصت اقتصادی در حوزه گردشگری تبدیل شود، تأکید کرد: در حوزه علم و فرهنگ و هنر باید یک سری موضوعات در استان به «برند» تبدیل و جشنواره‌های ملی و بین‌المللی در این خصوص در استان برگزار شود.

محمدمهدی مروج الشریعه می‌گوید: خراسان جنوبی پتانسیل بین‌المللی کردن سه رشته مهم را دارد که می‌توان جشنواره ملی و بین‌المللی با آن موضوعات برگزار کرد که یکی از آن‌ها جشنواره مرتبط با تالاب کجی نهبندان است.

او گفت: جشنواره نمکی در تالاب کجی نهبندان را حمایت کامل می‌کنیم و استانداری در این زمینه آمادگی دارد کلیپ‌هایی را تولید کرده و به‌منظور جذب گردشگر برای تمام سفارتخانه‌ها ارسال کند.

داغی که خشک‌سالی بر دل تالاب کجی گذاشت

مدیر اداره حفاظت محیط‌زیست نهبندان هم در گفتگو با مهر می‌گوید: خشک‌سالی موجب شده تا « کجی» که در گذشته یک تالاب دائمی بوده به یک تالاب فصلی تبدیل شود.

محمدکاظم شکرگزار ادامه می‌دهد: خشک‌سالی‌ها داغ سنگینی بر دل تالاب کجی گذاشته و وسعت کجی نمکزار در ۱۵ سال گذشته به یک‌دهم کاهش یافته است.

وی از آبگیری تالاب در فصل پاییز و زمستان خبر می‌دهد و می‌گوید: در این فصول تالاب میزبان بیش از ۵ هزار پرنده از شمال کره زمین است که البته در سال‌های اخیر با شدت گرفتن خشکسالی‌ها تعداد ماه‌هایی که تالاب دارای آب بوده، کاهش یافته است.

 خشکسالی ها داغ سنگینی بر پیشانی تالاب کجی گذاشته و وسعت کجی نمکزار در ۱۵ سال گذشته به یک دهم کاهش یافته است وی با اشاره به اینکه گونه‌های پرندگان مهاجر آبزی و کنارآبزی تالاب ۱۴ گونه برآورد شده است، عنوان کرد: از پرندگان مهاجر می‌توان به عقاب طلایی، زاغ بور، دال، زاغی، گنجشک درختی، پرستو، هدهد، دم جنبانک ابلق، چکاوک کاکلی، هوبره، سبزه‌قبا، جغد کوچک، بلدرچین معمولی و زاغ نوک قرمز اشاره کرد.

به گفته این مسئول زاغ بور منحصربه‌فردترین پرنده آندمیک ایران به شمار می‌آید که تالاب کجی نمکزار نهبندان زیستگاه این پرنده زیباست.

 زاغ بور جزو آن دسته از پرندگانی است که فقط در ایران و آن‌هم در استان‌های سمنان، یزد و به‌ویژه در خراسان جنوبی و شهرستان نهبندان زندگی می‌کند.

تالاب بی‌نظیر نهبندان این روزها در آستانه رویدادی قرار دارد که علاوه بر تحقق تأثیرات برگزاری یک برنامه فرهنگی و هنری در حفظ محیط‌زیست می‌تواند با برنامه‌ریزی هدفمند و اقدام جمعی متولیان استانی و کشوری، اکوتوریسم در خراسان جنوبی را تقویت کرده و زمینه را برای جذب گردشگران بیشتر داخلی و خارجی مهیا کند.