به گزارش خبرگزاری مهر، کرسی ترویجی «نسبت دین و پیشرفت با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی(ره)» به همت حلقه تخصصی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت مرکز مطالعات بینارشته ای با همکاری قطب علمی فلسفه دین در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی دفتر قم برگزار شد.
حجت الاسلام حمیدرضا شاکرین، عضو هیات علمی گروه منطق فهم دین پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی به عنوان ارائه‌دهنده این کرسی علمی با اشاره به اینکه رابطه دین و پیشرفت و چند و چون آن یکی از مباحث مهم در دین شناسی و در مطالعات توسعه است، گفت: می کوشیم تا این مساله را از منظر اندیشمندان، با نگاهی ویژه به آرای علامه طباطبایی بررسی کنیم.
وی افزود: حاصل تحقیق آن است که پیشرفت واقعی انسان حقیقتی دین‌بنیاد است و الگوهای سکولار مانند تمدن غرب مدرن در تامین سعادت واقعی ناکام بوده، با سیطره کمیت آدمی را در هاویه هواهای نفسانی سرکش پرتاب نموده، فضایلی چون راستی، جوانمردی، رأفت، احسان و امثال آن را- که بن مایه مناسبات صحیح انسانی است – تا جایی دارای ارزش و اعتبار می داند که منفعت مادی داشته باشد. در مقابل تنها دین الهی است که در بستر نگرش توحیدی می تواند او را از انحطاط رهانیده، فرد و جامعه را به خیر و سعادت رهنمون شود.
شاکرین گفت: از جمله مسائل مورد بررسی در مباحث توسعه، رابطه دین و پیشرفت و میزان و چگونگی تعامل این دو است. اساسا بین دین و پیشرفت چه نسبتی برقرار است، همسازی، ناسازی یا نسبتی دیگر؟ بر فرض مناسبات دین و پیشرفت سازنده و تعاملی باشد، حدود این رابطه و گستره آن تا کجا است و دین چگونه می‌تواند الگوی پیشرفت را امداد نماید؟ بر فرض بتوان الگوی پیشرفت را بر اساس دین بنیاد کرد، امتیاز و برتری آن بر الگوهای سکولار مانند تمدن غرب مدرن چیست؟
عضو هیات علمی پژوهشگاه افزود: اکنون بر آنیم تا به یاری خداوند بزرگ ابتدا نگاهی فشرده به اهم آرای موجود در نسبت دین و پیشرفت انداخته، سپس پاسخ این مسائل را با نظر به دین مبین اسلام، بویژه از رهگذر اندیشه‌های علامه طباطبایی برسیم. شایان گفت است که مراد اصلی ما از دین شریعت اسلامی و منظور از پیشرفت حرکتی آگاهانه، هدفدار، ارزش آجین، آرمانجویانه، تکاملی، رو به جلو، ذوابعاد، جمعی، ذومراتب، مستمر و متداوم است. بنابراین تغییرات و تحولات غیر ارادی، ناآگاهانه، سرگردان و بدون هدف مشخص، واپسگرایانه، گسسته از ارزشهای عالیه و ناهنجارمند را نمی‌توان پیشرفت انگاشت.
حمیدرضا شاکرین با بیان اینکه هرگونه الگوی توسعه حداقل مولف از سه سازه تعریف، هدف‌گذاری یا ترسیم وضعیت مطلوب و تعیین روش‌گذار است، تصریح کرد: نوع نگاه به پیشرفت و تعریف آن ابتنای کامل بر بنیادهای نظری و جهان‌بینی دارد و دین الهی مهمترین منبع معرفت آموز در این زمینه است. در اسلام آموزه‌های خداشناختی، هستی‌شناختی، جهان‌شناختی، انسان‌شناختی، جامعه‌شناختی، فرجام‌شناختی و ارزش‌شناختی برسازنده نگاهی ویژه به پیشرفت است که با تعاریف غیر دینی از آن تفاوت بسیار دارد. آنچه در نگاه اسلامی به پیشرفت اهمیت دارد این است که پیشرفت امری یک سویه و تنها در جهت تامین اهداف و حاجات صرفا مادی و این‌جهانی، پیشرفت تکنیک‌ها و ابزارها، بهبود مناسبات اجتماعی و به سازی دنیای بیرونی نیست.
وی افزود: روند گذار نیز از جهت یافتن راه‌های سهل الوصول و متناسب با شرایط موجود تکیه زیادی به خرد و تجارب و دانش بشری دارد؛ اما از جهت اصول ارزشی و هنجارهای حاکم بر آن متکی به راه و راهنماشناسی دینی است. بنابراین اگرچه عقل و علم بشری در الگوی پیشرفت همچنان باید فعال و موثر باشند؛ در عین حال هیچ یک از مولفه‌های اساسی پیشرفت بدون حضور دین به نتایج مطلوب نمی رسد و الگوی مطلوب با بالاترین سطح تعامل علم و دین محقق خواهد شد.
در پایان این کرسی حجت الاسلام حسن یوسف‌زاده و حسین رمضانی به نقد صحبت‌های ارائه شده پرداختند.
نظر شما