خبرگزاری مهر - گروه استانها: بوی سیر و سنجد و سمنو، سبزی و شادابی سبزه و سنبل، رقص ماهی قرمز و آواز و دهل حاجی فیروز همه شروع بهاری دیگر را نوید می‌دهند و شهر آماده می‌شود تا نو شدن طبیعت را جشن بگیرد.
سفره‌های هفت سین تنها نمونه‌ای از میراث تاریخی است که این جشن به یادگار مانده است. از رسم و رسومی که هزاران سال دست به دست شده است حالا تنها تصویری نخ نما به یادگار مانده است و بسیاری از این رسوم در گذر تاریخ به فراموشی سپرده شده است.
خانه تکانی و استقبال از ارواح
محمد قاضی، از اعضای بنیاد قم پژوهی که مطالعات بسیاری در رابطه با قم و تاریخ و گذشته آن داشته است در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: مردم قم به سبک و سیاق بسیاری دیگر از شهرهای کشور با آیین و رسوم خاصی از روزها قبل از شروع سال نو به استقبال آن می‌رفتند و تا روز ۱۳ فروردین که آن را به روز طبیعت می‌شناختند سال نو را گرامی می‌داشتند.
به گفته وی خانه تکانی از رسوم پیش از شروع سال جدید بود که از قدیم در قم رواج داشته است که مردم به دلیل استقبال از ارواح و شروع سال جدید گرد و غبار از خانه‌های خود می‌زدودند.
آن طور که قاضی می‌گوید در گذشته این اعتقاد وجود داشت که با شروع سال نو ارواح و گذشتگان به دیدار خانواده و بستگان خود می‌آیند و خانواده‌ها هم با خانه تکانی و نوکردن و تمیز کردن خانه‌ها به استقبال ارواح گذشتگان خو می‌رفتند.
رواج فرهنگ شادی
عضو بنیاد قم پژوهی اعتقاد دارد که جشن و به نمایش گذاشتن شادی در گذشته بین مردم بسیار رواج داشته است، به طوری که در هر ماه یک روز برای جشن و شکرگذاری انتخاب شده بود.
اعتقاد قدیمی‌ها به آب روان برای حل مشکلات و زدودن غم هم سابقه بسیار قدیمی دارد، به گفته قاضی رسم کلوخ اندازون هم ناشی از همین اعتقاد است که در روزهای پیش از شروع سال نو و قبل از ماه مبارک رمضان خانواده‌ها با انداختن کلوخ‌هایی در آب روان تلاش می‌کردند غم و ناراحتی خود را به همراه کلوخ به دست آب بسپارند تا آن را حل کند.
خانواده‌هایی که وضع مالی بهتری داشتند برای فرزندانشان لباس نو می‌خریدند که همه چند سایز بزرگ‌تر بود
قاضی با بیان اینکه دید بازدیدهای ایام عید که امروز هم رواج دارد نیز سابقه تاریخی دارد و روزهای شروع سال نو را خانواده‌ها به دیدار هم رفته و کینه و دشمنی اگر داشتند کنار می‌گذاشتند، افزود: روز ۱۳ به در هم به هیچ وجه کسی در خانه نمی‌ماند و با حضور در امامزاده‌هایی همچون شاه سید علی، شاه احمد قاسم و شاه جمال(ع) که در گذشته دورتادورشان را باغ فراگرفته بود تجدید روحیه می‌کردند که یک سال کاری جدید را شروع کنند.
به گفته وی مردم شروع سال جدید را سخت نمی‌گرفتند، خانواده‌هایی که از وضع مالی بهتری برخوردار بودند برای فرزندانشان لباس نو می‌خریدند که همه چند سایز بزرگ‌تر بود و فکر سال بعد هم بتواند استفاده کند و خانواده‌هایی هم که وضع مالی چندان خوبی نداشتند لباس پدر خانواده را کوچک می‌کردند و به بچه‌ها می‌پوشاندند.
غذاهای رایج نوروز
آش رشته و پلو سبزی غذای اصلی سیزده به در خانواده‌های قمی بود و بازی‌هایی مثل الک دولک و مره بازی هم از رسومی بود که به گفته این عضو بنیاد قم پژوهی در روز سیزده بدر بین مردهای خانواده‌ها اجرا می‌شد.
شب پیش از عید نوروز را «عرفه» یا «شب برات» می‌نامیدند و در این روز، مردم در مراسم شب پیش از سال نو برای یاد کردن از مردگان و زیارت اهل قبور راهی امامزاده‌ها و زیارتگاه‌ها می‌شدند و برای مردگان خود خیرات می‌کردند. در شب عید نوروز هم بسیاری از مردم به بزرگ‌ترین زیارتگاه استان، حرم حضرت معصومه(س) می‌رفتند.
اقدس کاظمی یکی دیگر از اعضای قم پژوهی هم در گفت‌وگو با خبرنگار مهر گفت: در گذشته مردم قم از هفته‌ها قبل از شروع سال جدید خود را آماده می‌کردند، آجیل آن روزها گندم و شادانه بود که خانم‌های قمی قبل از شروع سال بو می‌دادند، نان کسمه پادرازی و گرد می‌پختند و سبزه در کوزه سبز می‌کردند.
به گفته کاظمی خیلی‌ها کسمه عیدی می‌دادند و اعتقاد داشتند که نان کسمه برکت خانه است، بزرگ خانواده پول‌های عیدی از قبل از سال تحویل لای قرآن می‌گذاشت و بعد از تحویل سال به بچه‌ها عیدی می‌دادند.
سیزده به در و گره زدن سبزه
آن طور که این عضو بنیاد قم پژوهی گفته است سفره‌های هفت سین مانند امروز چیده نمی‌شد و داخل سینی بزرگی، قرآن، سبزه، آینه، نبات، آجیل، چند عدد تخم مرغ رنگ کرده و چند عدد شمع روشن می‌گذاشتند. در بعضی از سفره‌ها علاوه بر آن، هفت سین دیگر شامل سبزی، سکه، سمنو، سنجد، سرکه، سماق، سیب و ماهی قرمز وجود داشت.
به گفته وی سبزی پلو و ماهی دودی و کوکو غذاهایی بود که در شب عید پخته می‌شد، روز اول سال نو هم آش رشته یا رشته پلو می‌خورند به این امید که تا آخر سال سررشته امور در دستشان باشد و به کارها مسلط باشند.
به اعتقاد کاظمی سبزه گره زدن از رسوم دیگری بود که در روز سیزده به در به خصوص بین دخترهای جوان و زن‌هایی که بچه‌دار نمی‌شدند رواج داشت که در کنار امامزاده احمد بن قاسم که نهر و علف‌هایی بلندی داشت جمع می‌شدند و سبزه گره می‌زدند و انتظار گشایش بخت داشتند.
نظر شما