خیز روسیه و مصر برای تقویت روابط استراتژیک سیاسی و اقتصادی

خبرگزاری مهر، سرویس بین الملل- فاطمه صالحی: تلاش روسیه و مصر برای تقویت روابط دو جانبه طی دوره اخیر که در سایه سفر عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر به مسکو صورت می گیرد بیانگر نیاز هر ۲ کشور به ایجاد یک ائتلاف دوجانبه در زمینه های سیاسی و اقتصادی است چرا که روسیه و مصر هم از لحاظ اقتصادی و هم از لحاظ سیاسی با یکدیگر منافع مشترک دارند.

سیسی آخرین بار در سال ۲۰۱۵ به روسیه سفر کرده و ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه هم اواخر ۲۰۱۷ به قاهره رفته است. رؤسای ۲ کشور پیش از این ۶ بار به مناسبتهای مختلف با یکدیگر دیدار و توافق نامه های مشترک از جمله قراردادهای تسلیحاتی نیز امضا کرده بودند.

فراز و فرود روابط مسکو-قاهره در گذر زمان

اوج روابط میان مصر و روسیه به سال ۱۹۵۲ برمی گردد زمانیکه روسیه با ارسال محموله های سلاح به مصر کمک کرد تا نیروهای مسلح خود را تقویت کرده و خسارت وارده به این نیروها به دست دشمن صهیونیستی را جبران کند. دهه های ۵۰ و ۶۰ نیز شاهد اوج سرمایه گذاری روسیه در مصر به ویژه ساختن سد و کارخانه های آهن و فولاد و آلومنیوم بود.

در دوره ریاست جمال عبدالناصر بر مصر، روسیه یک هم پیمان استراتژیک برای قاهره در برابر اردوگاه غرب به ویژه آمریکا محسوب میشد اما این روابط در دوره محمد انور سادات رو به سردی رفت چرا که روسیه در ارسال سلاح به مصر تعلل کرده و سادات نیز در سال ۱۹۷۲ دست به اخراج کارشناسان روس از ارتش مصر زد. سادات به آمریکا تمایل داشت و این کشور را به جای روسیه نشاند و راه را برای تسلط آمریکا بر مصر تا دوره حسنی مبارک باز کرد. در دوره حسنی مبارک، روابط مصر و روسیه به حالت عادی بازگشت اما آمریکا هم چنان هم پیمان نخست مصر باقی ماند. مبارک ۳ بار در سالهای ۱۹۹۷، ۲۰۰۱ و ۲۰۰۶ به روسیه سفر کرد و دستاورد آن همکاری های هسته ای میان دو کشور بود. در دوره محمد مرسی نیز روابط مصر با روسیه چندان قابل ذکر نبود به طوریکه مسکو از انتخاب مرسی به عنوان رئیس جمهور مصر چندان استقبال نکرد.

عبدالفتاح السیسی از زمانیکه وزیر دفاع مصر بود در سفری که در نوع خود نخستین به شمار می آمد به روسیه سفر کرد. بعد از به قدرت رسیدن نیز این روابط را تقویت کرد.

تحولات منطقه و لزوم تقویت روابط استراتژیک مسکو-قاهره

سفر عبدالفتاح السیسی به روسیه که روز دوشنبه آغاز شد و نشست وی با ولادیمیر پوتین تحول جدیدی در همکاری های دو جانبه و روابط مشترک میان مسکو و قاهره محسوب میشود به ویژه آنکه این دو کشور روابط استراتژیک متمایزی با یکدیگر دارند. السیسی در این نشستهای خود علاوه بر مسائل اقتصادی به مهم ترین تحولات خاورمیانه و بحران های منطقه و ضرورت حل و فصل مسالمت آمیز آنها خواهد پرداخت.

روسیه در سایه تحولات خاورمیانه طی سالهای گذشته تلاش دارد تا ائتلاف های جدیدی را در منطقه ایجاد کرده و روابط دوستانه خود را با برخی کشورها از جمله مصر که در میان کشورهای عربی منطقه و جهان از جایگاه خاصی برخوردار است تجدید کند.

مصر نیز تلاش دارد تا بار دیگر به جایگاه قبلی خود در منطقه خاورمیانه بازگردد و در این میان، عبدالفتاح السیسی می کوشد تا با برقراری ارتباط با کشورهای بزرگ و ایجاد گرایش های جدید در سیاست خارجه این کشور، روابط خود را با این کشورها بیش از پیش تنوع بخشد و خود را تنها به یک کشور خاص محدود نکند. از همین رو روابط مشترک میان مصر و روسیه طی سالهای اخیر شاهد تحول زیادی بوده است. البته نباید از این نکته غافل بود که قاهره و مسکو طی ۷۲ سال گذشته از روابط نزدیک و مستحکمی برخوردار بوده اند و هر چند این روابط در دوره ای شاهد برخی از تزلزلات بوده اما در شرایط کنونی و با توجه به تحولات مهم بین المللی تقویت این روابط از اهمیت بالایی برخوردار است. در همین راستا ولادیمیر پوتین در تاریخ ۹ فوریه سال ۲۰۱۵ بنا به دعوت السیسی به مصر سفر کرد.

بررسی روابط مصر با کشورهای عربی منطقه و همسایه خود و وجود برخی اختلافات و تنشها میان آنها (اختلاف با قطر و قطع روابط با آن، اختلاف با کشورهای حوزه رود نیل بر سر سهمیه آب آن،...)از یک سو و روابط روسیه با دیگر کشورها مانند اوکراین و تأثیر گذاشتن درگیری ها بر سر این کشور بر روابط روسیه با کشورهای اروپایی لزوم تقویت همکاری ها میان قاهره و مسکو را بیش از پیش مشخص می کند. «میخائیل بوگدانوف» معاون وزیر امور خارجه روسیه نیز پیشتر اعلام کرده بود که مسائل همکاری های نظامی و فنی و از سرگیری پروازهای، موضوعات دیدار پوتین و السیسی خواهد بود.

توجه ویژه مسکو و قاهره به تقویت روابط اقتصادی دوجانبه

به نظر میرسد مسائل اقتصادی به ویژه افزایش حجم تبادلات تجاری و سرمایه گذاری های مشترک و گسترده تر کردن دایره همکاری های گردشگری در مذاکرات عبدالفتاح السیسی با مقامات روسیه قرار بگیرد. قرار است السیسی در جریان این مذاکرات در خصوص پروژه های مربوط به منطقه صنعتی روسیه در مصر رایزنی کند.

ارزش تبادلات تجاری میان مصر و روسیه طی سال جاری به بیش از ۶ میلیارد و ۷۲۲ میلیون دلار میرسد؛ این در حالیست که ارزش تبادلات دو جانبه طی سال ۲۰۱۴ تنها به ۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار رسید. صادرات محصولات کشاورزی مصر به روسیه نیز به میزان ۸۰ درصد افزایش یافته و به بیش از ۵۰۰ میلیون دلار رسیده است.

هم چنین تعداد پروژه هایی که با سرمایه گذاری روسیه در مصر به سرانجام رسیده به ۳۶۳ پروژه به ارزش بیش از ۱۴۸ ملیون دلار می رسد که اکثریت آنها در زمینه های گردشگری و خدمات رسانی و صنعت و کشاورزی بوده است. شرکت های معدن روسیه نیز شرایط بسیار خوبی را در جنوب شرق مصر و در ساحل دریای سرخ که به مثلث طلایی مشهور است برای سرمایه گذاری به دست آورده اند. روسیه هم چنین به دنبال افزایش سرمایه گذاری های خود در بخش انرژی طی دوره آینده است. ساخت خطوط مترو جدید و سیلوهای گندم نیز از دیگر پروژه های روسیه برای سرمایه گذاری در مصر محسوب میشود.

سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه نیز در یادداشت خود در روزنامه الاهرام از همکاری چند جانبه میان روسیه و مصر تمجید کرده و عنوان می کند که روسیه از همکاری با مصر برای تقویت امنیت پروازها استقبال می کند. وی در ادامه می نویسد: مهم است که به تلاش های مشترک در حمایت از امنیت شهروندان هر دو کشور از جمله در پروازهای خارجی ادامه دهیم. لاوروف همچنین با اشاره به روابط اقتصادی ۶.۵ میلیارد دلاری میان روسیه و مصر، ارتباطات میان دو کشو را مستحکم توصیف کرد.

در سال ۲۰۱۵ یک فروند هواپیمای مسافری روسیه که از شرم الشیخ مصر عازم روسیه بود منفجر شد که در نتیجه آن دست کم ۲۲۵ نفر کشته شدند و در پی آن روس ها پروازهای خود به مصر را متوقف کردند.

روابط گردشگری میان مصر و روسیه نیز از اهمیت بسیاری بالایی برخوردار است به طوریکه روسیه رتبه نخست را در زمینه گردشگری در مصر طی ۵ سال گذشته به خود اختصاص داده و طی سال ۲۰۱۳ حدود ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار گردشگر روس به مصر سفر کرده اند. در مجموع حدود ۲۰ درصد از گردشگران خارجی در مصر را روس ها تشکیل می دهند.

در نهایت می توان گفت که تلاش دو جانبه روسیه و مصر برای تقویت روابط استراتژیک در دوره کنونی به مسأله توازن قوا در منطقه و تحقق منافع مشترک برای قاهره و مسکو بازمی گردد.