شادمانه‌های اقوام گلستان درعیدقربان/سنت‌هایی باچاشنی وحدت و بندگی

خبرگزاری مهر، گروه استان ها- اعظم محبی: دهم ماه ذی‌الحجه نزدیک می‌شود؛ «عید قربان» یکی از گرامی‌ترین اعیاد مسلمانان، روزی که مصداق صداقت ایمان به خداوند کریم است.

سنی و شیعه این عید را به شادمانی می‌گذرانند، روزی که توجهات جهان به مرکز ثقل عالم خاکی یعنی همان خانه مقدس مکعبی شکل دوخته شده است، حاجیان به گرد آن ندای «لبیک، اللهم لبیک» سر می‌دهند و در گوشه دیگر از این جهان مسلمانان خود را مهیای برگزاری جشن عید می‌کنند.

در این روزها همه مسلمانان خود را موظف به انجام آئین های ویژه عید می‌دانند؛ اما این روز فرخنده در گلستان که اقوام و مذاهب اسلامی متعددی را در خود جای داده است رنگ و بوی دیگری دارد.

آداب و رسوم ترکمن‌ها

سهم ترکمن‎ها در پاسداشت باشکوه‌تر این روز پررنگ است. نظافت و رفت و روب خانه و منزل و خرید کیف و کفش و همچنین شیرینی و انواع آجیل و میوه برای سفره عید از مهم‌ترین فعالیت‌هایی است که خانواده های‌ ترکمن را در آستانه فرارسیدن عید قربان به خود مشغول می‌کند.

قربانی کردن

یکی از روحانیان ترکمن در خصوص عید قربان به خبرنگار مهر گفت: عید قربان که به ترکمنی به آن «قربانلق» می‌گویند از سرگذشت حضرت ابراهیم (ع) سرچشمه گرفته و پس از آن در شریعت حضرت محمد (ص) هم گنجانده شده است.

بایرام گلدی حنفی در خصوص فلسفه قربانی کردن هم گفت: این آیین شکر خداوند در برابر نعمت های متعددی که به ما عطا کرده است و همچنین کفاره گناهان صغیره و موجب گشایش روزی است.

وی افزود: در بین ترکمن‌ها رسم است که در روز عید قربان همان زمان که قربانی انجام می‌شود اولین خونی که از دام ذبح شده بیرون می‌آید به وسیله انگشت به پیشانی همه افراد خانواده می‌مالند که این امر به دلیل اعتقاد آن‌ها به پاکی و تقدس این خون بود که می تواند سرنوشت افراد را تغییردهد.

قربان شور

حنفی گفت: گرفتن روزه در روزهای دهه اول ذی‌الحجه ثواب زیادی دارد و در روز عید قربان مستحب است مسلمین قبل از رفتن به نماز عید استحمام کنند که در میان ترکمن ها این آیین به «قربان شور» معروف است که با رسم و رسومات خاصی برگزار می شود.

وی افزود: طی قربان شور کودکان اشعاری را هم زمزمه می کنند: «قربان شور. سنم شور. منم شور. اینکی یلا قربان چالمه بلماینگ زار»، «قربان شور، تو هم بشور و من هم بشورم سال آینده که قربانی انجام می‌شود من در آن سال برای قربانی کردن به دیگران نیازی نداشته باشم و خودم بتوانم قربانی کنم».

حنفی با اشاره به بازی‌های محلی که در عید قربان انجام می شد، گفت: بازیهای محلی از جمله برای پسران «آل قاشلی»، «چوریک دپتدی»، «کیملرده کیمینگ»، «اشک میندی» و برای دختران هم «آییم ترک»، «گونیم ترک» و «پس پسه» است.

قورمه شوری

معروف‌ترین آیین ترکمن ها در روز عید قربان، تهیه غذا از گوشت قربانی است، این غذا که به «قورمه شوری» معروف است از گوشت قربانی تهیه می‌شود و با آن از میهمانان پذیرایی می‌شود.

ترکمن‌ها معتقدند، قورمه شور اثر چشم زخم و یا چشم شور را از بین می‌برد و از طرفی، خوردن آن سبب قوت بدن می‌شود.

یکی دیگر از غذاهای مورد علاقه ترکمن‌ها که در روز عید قربان به فراوانی تهیه می‌شود، «چاپاد» است، چاپاد، نوعی نان روغنی است که ترکمن ها در روز اول عید قربان نسبت به پخت آن اقدام می کنند.

قوقون هم که نوعی نان روغنی است به عنوان شیرینی عید پخته و بین همسایگان توزیع می شده و این رسم هنوز هم به قوت خود باقی مانده است.

تاب سواری

یکی از آیین پرطرفدار در میان ترکمن ها، در روز عید قربان «هندی لیگ» یا «تاب بازی» است. عید قربان که می‌شود، تاب‌ها با شور و اشتیاق خاصی دایر می‌شود، فرقی نمی‌کند بزرگ یا کوچک باشی، همه از تاب سواری استقبال می‌کنند.

این آیین تا سه روز برپا است و مردم ترکمن اعتقاد دارند که تاب خوردن گناهان را از بین می‌برد.

دید و بازدید

یک پژوهش‌گر عامه ترکمن هم به خبرنگار مهر گفت: ترکمن ها در عید قربان بهترین لباس‌ها را به تن می‌کنند و لباس‌های محلی خود را می‌پوشند و عروس خانم‌ها «کولته» و دختران «قرمز گوینگ» را به تن می‌کنند و این روز را بسیار با شادی و خوشحالی می‌گذرانند.

رفتن به عیدگاه

حاجی امان پرنیان افزود: ترکمن‌ها در صبح عید قربان در عیدگاه های شهر یا روستای خود برای خواندن نماز عید قربان حضور می‌یابند

پرنیان گفت: در کنار زیارت اهل قبور و برپایی نماز عید قربان، ذبح دام صورت می‌گیرد و هر کس متناسب با توانایی مالی خود قربانی می‌کند.

آداب و رسوم قزاق‌ها

پژوهشگر و محقق آداب و رسوم قوم قزاق هم در خصوص عید قربان به خبرنگار مهر گفت: تهیه و تدارک لوازم موردنیاز عید قربان از یک ماه قبل در قوم قزاق آغاز می‌شود.

تویجان بابق افزود: دو روز مانده به عید روز «کر» به معنی شستشو است، در این روز مردم لباس ها و خانه‌های خود را تمیز می‌کنند. همچنین روز قبل از عید به نام «شک دک»، روز مخصوص ذکر یاد اموات است و مردم در این روز به دیدار خانواده‌های عزادار می‌روند و صاحبخانه از آن ها با غذایی به نام «یت» یا «بش بالماق» (ترکیبی از خمیر نان و گوشت) پذیرایی می‌کند. البته خانواده‌هایی که قادر به تهیه گوشت نیستند هفت عدد نان روغنی درست می‌کنند که «ایش نان» نام دارد و در آخر هم مهمانان برای شادی روح مرحوم فاتحه و دعا می‌خوانند.

وی گفت: یکی از اعمالی که در این روز قزاق‌ها خود را نسبت به انجام آن مقید کردند غسل و آب رساندن به تمام بدن است، در این روز قزاق ها بعد از حمام لباس پاکیزه می‌پوشند و در مکانی که از قبل برنامه‌ریزی شده به نماز می‌ایستند.

بابق یکی دیگر از اعتقادهای این قوم را تبریک گفتن به ۴۰ نفر بعد از اتمام نماز عید بیان کرد و گفت: قزاق‌ها معتقدند که این عمل ثواب زیادی دارد و موجب نزدیکی دل‌ها می‌شود.

طبق گفته وی قزاق‌ها هم در این روز حداقل یک گوسفند قربانی می‌کنند و البته برخی هم با مشارکت یکدیگر یک شتر یا گاو می‌کشند.

آداب و رسوم بلوچ‌ها

برخی از زنان بلوچ هم در شب عید قربان دست و پای فرزندان خویش را با حنای قرمز نقش می‌زنند و از صبح روز عید لباس‌های پاکیزه و خوشبو بر تن کودکان خود می‌کنند.

آن‌ها در آستانه عید قربان خود را به زیباترین زیورآلات می‌آرایند، و با شرکت در نماز عید سجده شکر را با پاکترین احساس به دور از غرور و خودپسندی در برابر ذات اقدس الهی به جای می‌آورند.

بزرگان قوم بلوچ بعد از اتمام نماز عید قربان به منازل خود باز می‌گردند و گوسفندانی را که از قبل آماده کرده‌اند با بر زبان راندن نام خداوند تعالی برای صدقه دادن به مستمدان ذبح می‌کنند.

بازار آشتی‌کنان، کنار گذاشتن کدورت‌ها و حلالیت طلبیدن در بین برادران اهل سنت بلوچ در سه روز عید قربان از همیشه داغ‌تر می‌شود.

آداب و رسوم سیستانی‌ها

حال و هوای عید در محله‌های سیستانی‌نشین گلستان با صدای شادی کودکان هنگام بازی در کوچه‌ها و خانه‌ها همه را به وجد می‌آورد.

دوخت و دوز لباس و خرید کفش، تهیه شیرینی و آجیل و پخت کلوچه محلی از جمله آداب و برنامه های این قوم قبل از عید قربان است.

اقامه نماز عید، قربانی کردن، حنابندان، صله رحم، دید و بازدید و حلالیت طلبیدن از شاخص‌ترین آداب و رسوم در پاسداشت این عید فرخنده است.

از چند روز مانده به عید بازار فروش البسه، شیرینی و شکلات و تنقلات و دام رونق زیادی پیدا می‌کند. مردم برای خرید دام به میدان‌ها و اماکن مخصوص فروش دام می‌روند و در هر خیابان و کوچه‌ای صدای گوسفند به گوش می‌رسد.