خبرگزاری مهر، گروه استانها - خدیجه سلمانی سولا: در حالی‌که این روزها بیشتر مردم ایران زمین همچون سایر کشورهای جهان با بیماری کرونا درگیر هستند ولی ورود این بیماری ناشناخته همزمان با ورود سال جدید رفتارهای مردم ما را نسبت به سایر افراد دنیا متفاوت کرده است. کشوری که صاحب فرهنگ و آئین غنی در استقبال از بهار می‌باشد مردمش تلاش می‌کنند این نوروز باستانی را با حفظ و برگزاری مراسم‌های سنتی در داخل چهار دیواری، از تب کرونا کاسته و امید و شادی را به خانواده و همنوعان خود هدیه دهند.
چهارشنبه سوری نماد راستی و برکت
حال در فصل پایانی امسال که مردم برای مبارزه با شیوع ویروس کرونا همدیگر را برای "در خانه ماندن" دعوت می‌کنند و به گفته کارشناسان بهداشت و درمان بهترین راه مبارزه با این مهمان ناخوانده قرنطینه کردن خود در خانه است می‌توان با نگاه بهتر به آئین‌های نیاکان‌مان در چگونگی استقبال از بهار، با برگزاری این جشن و سرورها در داخل خانه‌ها سال جدید خود را مطلوب‌تر از سال‌های گذشته آغاز کرد.
هر سال در شب چهارشنبه سوری با فراموش کردن رسم‌های زیبای گذشتگان به کوچه و خیابان‌ها رفته و با استفاده از مواد محترقه و آتش بازی صحنه‌های دلخراش، دود و خرابی و کثیفی را برای محل سکونت مان به جا می‌گذاشتیم ولی اکنون فرصتی است که در کانون گرم خانواده زیبایی رسم چهارشنبه سوری را در خانه‌ها لمس کنیم.
نویسنده آذربایجانی «آزاد مولود اوغلو نبی اف» در کتاب خود «چهارشنبه سوری در آذربایجان» به برخی از آئین‌های این شب پرداخته است. در این کتاب آمده: آخرین چهارشنبه سال نقش بسیار مهمی در تعلیم و تربیت و بالندگی معنوی ملت‌ها دارد. عقاید مربوط به چهارشنبه ضمن تلفیق خصوصیاتی چون راستی و درستی به مردم، آنان را از ریاکاری، تکبر و چشم داشت به اموال دیگران برحذر نموده و به کسب حلال دعوت می‌کند.
چهارشنبه‌های رنگی آذربایجانی‌ها
در فرهنگ آذربایجان ایام بعد از چله کوچک در ماه اسفند دارای چهار چهارشنبه مقدس می‌باشد که به چهارشنبه آب (سو چرشنبه‌سی)، چهارشنبه آتش (اود چرشنبه‌سی)، چهارشنبه باد (یئل چرشنبه‌سی)، چهارشنبه خاک (تورپاق چرشنبه‌سی) مشهور است که همگی برگرفته از آفرینش جهان و طبیعت بوده و دلالت بر اصالت و قدمت مراسم‌های شاد در روزها و هفته‌های پایانی سال در گستره ایران زمین دارد.
به شب چهارشنبه سوری در تقسیم‌بندی مردم اردبیل «آخیر چرشنبه» می‌گویند و به دو روز «اود و سو چرشنبه سی» تقسیم می‌شود. در روز اول یعنی چهارشنبه آتش با برگزاری مراسم‌هایی چون روشن کردن آتش کوچکی در حیاط خانه‌ها با این باور که انسان‌ها هر چه قدر بیشتر خورشید و آتش را گرامی دارند، طبیعت نیز به همان اندازه سریع‌تر گرم شده و برای آدمیان سعادت و نیک بختی را به ارمغان می‌آورد آئین‌ها، افسانه‌ها و اسطوره‌های بسیاری وجود دارد که سینه به سینه گشته تا به امروز رسیده است.
پریدن از روی آتش
مردم این خطه در سه شنبه شب هر سال، با روشن کردن آتش و پریدن از روی آن معتقدند که چهارشنبه سوری نوید رسیدن بهار و تازه شدن طبیعت را می‌دهد و با گفتن اشعاری چون «آغیرلیغیم، بوغورلوغیم بوردا قالسین» و یا «دردیم، بلام بو اوددا قالسین - باش آغریم، دیش آغریم بوردا قالسین» که معادل فارسی آن «زردی من از تو سرخی تو از من» از خداوند می‌خواهند تمام درد و بلای‌شان را به آتش بسپارند و در سال جدید با تنی سالم به سر ببرند و هر گونه غم و اندوه و بیماری از آنان دور باشد.
در بیشتر خانه‌ها اسپند دود می‌کنند و در دو طرف در خانه می‌ریزند تا اهل خانه از چشم حسود و بیگانه در امان باشند روشن کردن شمع بعد از غروب آفتاب به یاد روشنایی زندگی از دیگر رسم این شب است.
فال گوش ایستادن (قولاق آستی)
فال گوش ایستادن یکی از رسم‌های چهارشنبه‌سوری است که در آن افراد نیت کرده و پشت در اتاق می‌ایستند و به سخنان اهل خانواده گوش می‌دهند سپس با تفسیر اولین سخنی که می‌شنوند پاسخ نیت خود را می‌گیرند. معمولاً در این شب بزرگان خانواده تأکید دارند همه اعضای خانواده سخنان خوب و خوش یمن بگویند.
دورهم نشینی خانواده‌ها به همراه خوردن آجیل مخصوص چهارشنبه سوری به گفته آذری زبان‌ها (قاریشیق) رنگ و بوی تازه‌ای به این آئین مقدس می‌بخشد این آجیل متشکل از انجیر، کشمش، مویز، خرما، توت خشک، فندق، بادام، گردو، سنجد، نخودچی، آب نبات، تخمه بدون نمک، باسلق، برگه هلو، برگه زردآلو و گندم برشته است.
در گذشته یک روز قبل از شب چهارشنبه سوری زن خانه هفت دانه چون، نخود، عدس، کنجد و گندم و غیره را جداگانه خیس می‌کردند و روز سه شنبه آن را بو می‌دادند و به عنوان آجیل آن شب کنار هم می‌خوردند.
رسم است کسی که مرادی یا حاجتی دارد، آجیل را بین اهل خانه تقسیم می‌کند تا به امید این شب عزیز حاجتش برآورده شود.
غذای شب چهارشنبه
شام چهارشنبه آخر سال نیز متفاوت‌تر از روزهای دیگر پخته می‌شود و از شهری به شهر دیگر تنوع خاصی دارد. مردم آذربایجان عمدتاً در این شب ماهی با پلویی که با شیر پخته می‌شود تهیه می‌کنند. لوبیا پلو، کوکو سبزی تهیه شده از هفت نوع سبزی تازه، شیر برنج و آش میوه از دیگر غذاهای رایج این شب در اردبیل و تبریز است.
از دیگر عادت زیبای مردم آذربایجان در شب چهارشنبه سوری گلاب و یا پاشیدن آب به صورت اعضای خانواده است چرا که معتقدند آب پاشیدن، زندگی را با سعادت قرین می‌کند.
شال‌اندازی (شال یا قورشاق ساللاماق)
یکی دیگر از آداب چهارشنبه سوری در آذربایجان این است که جوانان بر بام خویشان و همسایگان رفته و دستمالی را از پنجره و در روستااها از روزنه بام‌ها به درون آویزان می‌کنند و صاحب خانه تعدادی گردو، بادام و یا تخم مرغ رنگ کرده به دستمال می‌بندد و می‌گفت «چک آللاه مطلبین وئرسین» (انشالله به آرزوی خود می‌رسی (این روزها که فضای شهری و آپارتمان نشینی این اجرای این آئین را کم رنگ کرده است معمولاً کودکان زنگ خانه‌شان را زده و با شال‌اندازی از پنجره یا در ورودی عیدی شأن را از بزرگترها می‌گیرند.
رسم اوزوک آتدی
از شیرین‌ترین و پر هیجان ترین مراسم این شب (اوزوک آتدی) یا همان انگشتر در آب انداختن است. در منطقه مغان افراد خانواده هر کدام انگشتر یا مونجقی را در کاسه آبی می‌اندازد و رویش را با پارچه سفیدی می‌پوشانند سپس افراد حاضر نیت می‌کنند و به نوبت شعر می‌خوانند در پایان هر شعر، یکی از افراد به صورت شانسی یکی از انگشترهای داخل آب را به طوری که دیده نشود برمی دارد انگشتر هر کس در بیاد آن شعر را به نیت خودش تفسیر می‌کند.
ا وجود چنین آئین‌های غنی در اردبیل در خصوص گرامیداشت آخرین چهارشنبه سال، امسال با توجه به شیوع ویروس کرونا و اهمیت توجه به مسائل بهداشتی این جشن‌ها متفاوت از سالیان گذشته برگزار خواهد شد
با وجود چنین آئین‌های غنی در اردبیل در خصوص گرامیداشت آخرین چهارشنبه سال، امسال با توجه به شیوع ویروس کرونا و اهمیت توجه به مسائل بهداشتی این جشن‌ها متفاوت از سالیان گذشته برگزار شده و خانواده‌ها نیز از هرگونه دعوت کردن میهمان پرهیز خواهند کرد.
تجربه بهار و ماندن در خانه
هر چه از آئین‌های زیبای این شب بگوییم باز کم است برای ما مردم ایران داشتن روحیه شاد بسیار مهم است و از هر فرصتی برای نو کردن روش زندگی مان تلاش می‌کنیم با این وجود در این روزها که کشورمان با بحران بزرگی گریبان گیر است رسم‌هایی چون خرید سال نو و رفتن به دیدار اقوام و آشنایان و مراسم‌هایی را که ما را به بیرون از خانه می‌کشد را به روزی که خطر بیماری از کشورمان ریشه کن شود، موکول کنیم.
همچنین می‌توان در این روزهای عزیز با کاشتن گل و سبزه و تخم مرغ آرایی و پختن شیرینی‌های مختلف خود و اهالی خانه را سرگرم کنیم و نیز همراه با طبیعت روحمان را شکوفا و بهار را درک کرد و اگر در گذشته روزهای پایان سال به دیدار اهل قبور می‌رفتیم. امسال در خانه‌هایمان مانده و برای رفتگان خود قرآن و فاتحه خوانده و همگی دست‌هایمان را برای آرزوی بهبودی و شفای همه بیماران و رفع بلای بیماری جدید که در کشورمان سایه افکنده دعا کنیم.
نظر شما