خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه - محسن رفیعی*: این روزها ما، اغلب ساعات شب و روز، دغدغه آینده فرزندان خود را داریم و البته باید هم داشته باشیم. پدر و مادر نمی‌توانند نسبت به آینده فرزند خود بی تفاوت باشند. مشکلات معیشتی از یک سو، و رشد همه جانبه فرزندان و رسیدن به مراتب عالی و مفید از سوی دیگر، ذهن والدین را بیش از هر زمان دیگری درگیر خود کرده و همچنان بر دامنه و عمق این پریشانی و اضطراب افزوده می‌شود.راه برون رفت از این همه فشارهای عصبی و درگیری ذهنی چیست و چگونه باید برای آینده فرزندانمان کاری کنیم تا ما نیز به آرامش امروز برسیم؟
سه مانع رسیدن به اهداف بلند
تفاوت انسان‌هایی که به درجات عالی از پیشرفت دست یافته اند با دیگران در این است که موانع رشد خود را از پیش پای خود برداشته اند. سه مانع اصلی و راهبردی، انسان‌ها را از رسیدن به تعالی بازمی دارد؛ چنان که امام صادق علیه السلام در این باره می‌فرمایند: «ثَلَاثٌ یَحْجُزْنَ الْمَرْءَ عَنْ طَلَبِ الْمَعَالِی قَصْرُ الْهِمَّةِ وَ قِلَّةُ الْحِیلَةِ وَ ضَعْفُ الرَّأْی؛ [۱] سه چیز انسان را از دست یابی به مراتب عالی باز می‌دارد: کوتاهی همت، تدبیر اندک و ناتوانی در تصمیم گیری.»
بر اساس این روایت شریف باید دانست که همّت کم و هدف‌های کوچک، انسان را از موفقیت‌های بزرگ دور می‌کند و او را از تب و تاب و تلاش می‌اندازد و همچنین نیاندیشیدن در ابعاد و زوایای امور نیز موجب هدر رفتن توان و فرصت‌ها می‌شود. ضعف در اراده و تصمیم گیری به موقع و قدرتمندانه نیز، به طور مشخص منهدم کننده همه مقدماتی است که قبلاً انجام شده است.
بر این اساس، والدین باید با تربیت صحیح فرزندان، آنها را برای برداشتن موانع تعالی شأن آماده کنند و البته راه تربیت فرزندان، از خود والدین شروع می‌شود؛ آنها خود، باید معتقد و عامل به اصول دستیابی به تعالی باشند که در ادامه به بررسی شأن می‌پردازیم.
بالا بردن همت فرزند
اگر به دنبال آن هستیم که فرزندمان در آینده از ارزش بالایی برخوردار باشد قبل از هر چیز باید همت او را به سوی باارزش‌ترین کارها و اهداف سوق دهیم؛ چرا که امیرالمؤمنین علیه السلام در این باره می‌فرمایند: «قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَی قَدْرِ هِمَّتِه؛ [۲] قدر و اندازه هر کس به اندازه همّت اوست.» و نیز می‌فرمایند: «مَنْ شَرُفَتْ هِمَّتُهُ عَظُمَتْ قِیمَتُه؛ [۳] هر کس همتش ارزشمند باشد جایگاهش بلند مرتبه است.»
در این میان، باشکوه‌ترین مقصد همت، هدف قرار دادن قرب و نزدیکی به خدای متعال به وسیله بندگی کردن اوست؛ همان گونه که امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: «مَنْ أَرَادَ عِزّاً بِلَا عَشِیرَةٍ وَ غِنًی بِلَا مَالٍ وَ هَیْبَةً بِلَا سُلْطَانٍ فَلْیَنْقُلْ مِنْ ذُلِّ مَعْصِیَةِ اللَّهِ إِلَی عِزِّ طَاعَتِه؛ [۴] هر کس عزّت و آقاییِ بدون تبار، و بی نیازیِ بدون ثروت، و هیبتِ بدون قدرت (سلطنت) می‌خواهد، باید خود را از خواریِ نافرمانی خدا، به عزّتِ پیروی از او بکشاند.»
آدرس دادن فرزند به سوی خدا و تربیت او برای بندگی هر چه بهتر خدای متعال، آدرس دادن او به سوی تعالی و مقام‌های عالی در دنیا و آخرت است و این، بهترین دلسوزی و کمک والدین در حق فرزندشان است.
آسان‌ترین راه تدبیر در زندگی
یکی از سخت‌ترین کارها در تربیت فرزندان، آشنا ساختن آنها با عملکرد مدبرانه در زندگی است که نقش بسیار مهمی در وصولشان به کمالات و نیل به درجات عالی دارد. تدبیر، به معنای عاقبت اندیشی در مورد هر مسأله و کاری است. یکی از بهترین روش‌ها برای تقویت قدرت تدبیر در فرزندان، نهادینه کردن روحیه پرسش گری و مشورت با افراد کاردان و صاحب نظر است.
محصول این روش، راه حل‌ها و ایده‌های متنوع و کارآمد برای حل مسائل گوناگون است که چه بسا موجب دستیابی به راه‌های میانبُر برای رسیدن به اهداف بلند می‌شود و نیز موجب درامان ماندن از خطرات و آسیب‌های احتمالی است. امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرمایند: «مَن شاوَرَ الرِّجالَ شارَکَها فی عُقولِها؛ [۵] کسی که با بزرگان و صاحب‌نظران مشورت کند، در عقل و درایت آنها شریک شده است.»
رعایت همین یک اصل ساده، موجب تمایز انسان‌های موفق با دیگران می‌شود چرا که آنها به جای اینکه راه رفته دیگران را دوباره بروند و همه چیز را از راه تجربه کردن بیاموزند، آموخته اند که از تجربه و درایت دیگران به خوبی بهره برده و پله‌های ترقی خود را به سرعت طی کنند و بهترین آموزگار آنها در این راه، والدین هستند.
قدرت تصمیم گیری
گاهی با وجود همه مقدمات، ضعف در تصمیم گیری مانع از رسیدن به اهداف می‌شود. در چنین شرایطی نیز، نیت الهی، تکیه گاه فرزندانمان خواهد بود. به عنوان مثال؛ یکی از دغدغه‌های والدین، توجه به قدرت جسمی فرزندشان است که در جای خود به جا و ضروری است، اما به تنهایی نمی‌تواند ضامن انجام کارهای بزرگ و سنگین از سوی فرزندشان در آینده باشد.
آنچه جبران کننده ضعف‌های بدنی در انجام کارهاست، قدرت روحی و انگیزه بالای درونی افراد است. والدین می‌توانند در این زمینه نیز با تأکید بر نیت‌ها و انگیزه‌های پاک الهی، ضعف‌های احتمالی فرزندشان در حل مسائل پیش رو را پوشش دهند؛ همان گونه که امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: «مَا ضَعُفَ بَدَنٌ عَمَّا قَوِیَتْ عَلَیْهِ النِّیَّة؛ [۶] در موردی که نیت و اراده آدمی قوی باشد، بدن دچار ضعف و ناتوانی نمی‌شود.»
آری! روحی که در جهت بندگی و تحقق اراده الهی، با قدرت وارد میدان شده است، بدن را، هر چند که ضعیف باشد، به تحقق اراده الهی سوق می‌دهد. باید فرزندمان را به گونه‌ای با نور الهی مأنوس کنیم که عشق او به خدا، کمبودهای جسمی او را جبران کرده و او را در رسیدن به اهداف تعیین شده موفق سازد.
*: کارشناس علوم دینی حوزه علمیه قم
پی نوشت:
[۱] ابن شعبه حرانی، حسن بن علی؛ تحف العقول، ناشر: جامعه مدرسین، قم، ص ۳۱۸.
[۲] شریف الرضی، محمد بن حسین؛ نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ناشر: هجرت، قم، ۱۴۱۴ ق، ص ۴۷۷.
[۳] تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد؛ تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ناشر: دفتر تبلیغات، قم، ۱۳۶۶ ش، ص ۴۴۸، ح ۱۰۲۷۸.
[۴] ابن بابویه، محمد بن علی؛ الخصال، ناشر: جامعه مدرسین، قم، ۱۳۶۲ ش، ج ۱، ص ۱۶۹.
[۵] شریف الرضی، محمد بن حسین؛ نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ناشر: هجرت، قم، ۱۴۱۴ ق، ص ۵۰۰.
[۶] ابن بابویه، محمد بن علی؛ من لا یحضره الفقیه، ناشر: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۳ ق، ج ۴، ص ۴۰۰.
نظر شما