به گزارش خبرگزاری مهر، سیمین دخت بیات، افزود: این بیماری عفونی در اثر مجموعه مایکوباکتریوم های سلی یعنی توبرکلوزیس، بوویس و آفریکانوم ایجاد می‌شود که در اکثریت موارد بیماری ناشی از مایکوباکتریوم توبرکلوزیس یعنی نوع انسانی است.
وی افزود: سل می‌تواند تقریباً تمام اعضای بدن را مبتلا سازد ولی شایع‌ترین شکل آن سل ریوی است. راه انتقال عفونت تقریباً همیشه از راه تنفس است ولی میکروب سل پس از ورود به ریه و ایجاد ضایعه اولیه می‌تواند از طریق جریان خون، عروق لنفاوی، برونش‌ها و یا در اثر مجاورت، مستقیماً به دیگر قسمت‌های بدن منتشر شود.
به گفته بیات، با تلاش همکاران در امر بیماریابی و درمان بیماران مسلول در سطح دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، شاخص میزان بروز سل ریوی اسمیر مثبت پنج درصد (کشوری ۵,۴ درصد) و بروز کلی سل ۹ درصد (کشوری ۹.۶۹ درصد) و موفقیت درمان ۸۶.۶۶ درصد (کشوری ۸۴.۶۶ درصد) است.
وی با اشاره به نحوه انتقال بیماری سل، گفت: میکروب سل به صورت ذرات ریز وارد هوا شده و نظیر سرماخوردگی منتقل می‌شود. این ذرات توسط سرفه، عطسه، صحبت، خنده و یا فریاد بیمار ایجاد و در هوا پخش می‌شوند. یک سرفه می‌تواند ۳۰۰۰ ذره میکروبی وارد هوا کرده و ۵ دقیقه صحبت کردن نیز همین تعداد ذره تولید می‌کند و عطسه نیز تعداد بیشتر ایجاد می‌کند.
بیات افزود: این ذرات میکروبی چون بسیار کوچک هستند، در هوای موجود در هر فضای بسته برای مدت طولانی می‌توانند به طور معلق باقی بمانند. میکروب سل در خلط کاملاً خشک شده و یا در گرد و غبار معلق پس از ۸ تا ۱۰ روز از بین می‌رود. اما در خاک سرد و سایه دار حداقل ۶ ماه زنده مانده و در خلط در حال پوسیدن و تجزیه، هفته‌ها و ماه‌ها مقاومت دارد. بنابراین هوای اطاق آلوده شده به میکروب سل، می‌تواند حتی در غیاب بیمار نیز موجب انتقال بیماری شود.
وی ادامه داد: زمانی که فرد سالم در هوای آلوده به این ذرات میکروبی تنفس کند، میکروب سل وارد ریه وی شده و خود را در عرض ۴۸ ساعت به نقاط مختلف بدنش می‌رساند. ولی بعد از آن بدن دفاع کرده و اجازه گسترش و فعالیت را به میکروب سل نمی‌دهد.
به گفته وی، برای انتقال بیماری سل، تماس‌های طولانی و ورود تعداد زیاد میکروب سل نیاز است. انتقال میکروب سل از بیمار به اطرافیان بستگی به سه عامل واگیر بودن بیماری سل، محیطی که تماس در آن اتفاق می‌افتد و مدت زمان تماس دارد.
بیات، بهترین راه برای توقف انتقال بیماری سل را دوری کردن بیمار از اطرافیان و شروع درمان دارویی و مرتب ذکر کرد و افزود: شروع درمان دارویی در کاهش انتقال بیماری بسیار مؤثر است به طوری که واگیری بیماری سل را سریعاً بعد از دو هفته از شروع درمان حتی در صورت مثبت بودن آزمایش خلط کاهش داده و در طول زمان مصرف دارو ادامه خواهد داد.
به گفته وی، افرادی که به مدت طولانی در تماس نزدیک با بیماران مسلول واگیر باشند، در بیشترین خطر ابتلاء به سل قرار دارند. تماس نزدیک بیمار معمولاً با اعضای خانواده، هم اطاقی، دوستان و همکاران رخ می‌دهد. این افراد به دلیل تماس با میکروب سل، در معرض خطر ابتلاء به عفونت سل هستند. همچنین مکان‌های پرازدحام، کوچک، سربسته، کم نور، بدون تهویه مناسب و مرطوب بهترین شرایط را برای تسهیل انتقال عفونت ایجاد می‌کنند.
بیات خاطرنشان کرد: تابش مستقیم آفتاب در عرض ۵ دقیقه باسیل سل را از بین می‌برد. بنابراین در کشورهای گرمسیر تماس مستقیم اشعه آفتاب روش مناسبی برای از بین بردن میکروب سل است. به همین دلیل گسترش و سرایت بیماری بیشتر در خانه‌ها یا کلبه‌های تاریک اتفاق می‌افتد.
وی با بیان اینکه همه افراد استعداد ابتلاء به سل را دارند، افزود: اما کودکان کم سن، افراد سالمند، افراد مبتلا به دیابت، سوءتغذیه، سرطان‌ها، نارسایی مزمن کلیه و ایدز و افرادی که داروهای ضعیف کننده سیستم دفاعی بدن نظیر کورتون و داروهای ضدسرطان استفاده می‌کنند بیش از سایرین در معرض خطر ابتلاء به بیماری سل قرار دارند. همچنین آلودگی همزمان به ویروس ایدز خطر ابتلاء به بیماری سل را به طور معنا داری افزایش می‌دهد.
پزشک هماهنگ کننده سل معاونت امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، شایع‌ترین علامت ابتلاء به بیماری سل ریوی را سرفه پایدار به مدت دو هفته یا بیشتر عنوان کرد و گفت: این سرفه معمولاً همراه خلط و گاهی خلط خونی است و ممکن است علائمی از جمله تنگی نفس و درد قفسه سینه نیز وجود داشته باشد.
بیات افزود: علائم عمومی و مشترک در بیماری سل شامل تب، کاهش اشتها، کاهش وزن، بی حالی، تعریق شبانه، خستگی زودرس و ضعف عمومی است.
وی تاکید کرد: تنها بیمار مبتلا به سل ریوی خلط مثبت می‌تواند میکروب را در هوا پخش کرده و بیماری را به اطرافیان منتقل کند. بنابراین در اکثر موارد سل ریوی خلط منفی و انواع سل خارج ریوی مسری نبوده و به دیگران منتقل نمی‌شوند.
بیات گفت: تشخیص بیماری سل ریوی در قدم اول در افراد مشکوک (بیش از دو هفته سرفه داشته و یا خلط خونی دارند) سه نوبت آزمایش خلط است.
وی با اشاره به امکان بهبودی کامل بیماران، افزود: اکثر داروهای ضد سل خوراکی بوده و نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارند. طول مدت درمان حداقل ۶ ماه و مصرف منظم و کامل دارو شرط اصلی موفقیت درمان سل است. در روش «درمان کوتاه مدت با نظارت مستقیم» (DOTS)، بیمار مبتلا به سل، داروهای روزانه خود را با نظارت مستقیم و مشاهده کارمند بهداشتی و یا فرد آموزش دیده مصرف می‌کند. به این ترتیب از قطع خود سرانه دارو و مقاوم شدن میکروب‌های سل نسبت به داروهای موجود جلوگیری می‌شود.
بیات تاکید کرد: اگر داروهای ضد سل به صورت منظم استفاده نشود، بیماری به سل مقاوم به درمان تبدیل می‌شود. سل مقاوم به درمان، کشنده و درمان آن بسیار سخت و پر هزینه است.
پزشک هماهنگ کننده سل معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، مهم‌ترین راه پیشگیری سل از شناسایی افراد بیمار و درمان سریع آنها جهت جلوگیری از انتقال دانست و اجرای کامل استراتژی DOTS را بهترین راه پیشگیری از بروز موارد مزمن سل و گسترش MDR-TB عنوان کرد.
وی ادامه داد: در کشورهایی که استراتژی DOTS به خوبی اجرا می‌شود، موارد مزمن سل کمتر از ۲ درصد کل موارد سل ریوی اسمیر خلط مثبت را تشکیل می‌دهند. به عبارت دیگر، بهترین راه پیشگیری از ایجاد مقاومت دارویی، تبعیت از راهنمای کشوری مبارزه با سل یعنی تجویز صحیح و کامل رژیم درمانی حاوی داروهای خط اول ضد سل به صورت تحت نظارت مستقیم روزانه یک ناظر مطمئن، علاقمند و آموزش دیده برای موارد سل حساس به دارو است.
این پزشک هماهنگ کننده یادآور شد: شناسایی به موقع موارد سل مقاوم و درمان سریع آنها با رژیم‌های دارویی صحیح حاوی داروهای خط دوم ضد سل نیز می‌تواند اقدامی مؤثر برای توقف چرخه انتقال سل مقاوم به دارو باشد. در واقع به همین دلیل و با هدف حذف هر چه سریع‌تر و بیشتر منابع بالقوه انتقال سل در جامعه موضوع مدیریت موارد سل مزمن و مقاوم به دارو به اجزای استراتژی پیشین DOTS افزوده شده است. با این کار از انتقال باسیل مقاوم به دارو از افراد مبتلا به سل مقاوم به سایرین جلوگیری می‌شود.
بیات خاطرنشان کرد: تمامی خدمات مبارزه با سل اعم از تشخیص، آزمایش خلط، رادیوگرافی، ویزیت پزشک، دارو، پیگیری و کنترل اطرافیان بیمار در سراسر کشور از طریق واحدهای بهداشتی به طور رایگان ارائه می‌شود.
نظر شما