به گزارش خبرنگار مهر، دومین نشست مجازی پروژه ایران فراسوی مرزها، آشنایی با ایران شناسان، از سوی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در لبنان و اداره روابط بین الملل، آکادمی علوم انسانی و پژوهش‌های فرهنگی و بنیاد دائرة المعارف جهان اسلام و با تجلیل از شخصیت دلال عباس استاد ادبیات تطبیقی و ادبیات فارسی دانشگاه لبنان و با حضور کارشناسان فرهنگ ایرانی و اساتید زبان و ادبیات فارسی ذیل برگزار شد.
ابتدا شکوه حسینی، مدیر دفتر همکاری‌های علمی بین‌المللی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ضمن خوشامدگویی به میهمانان و حاضران در جلسه، از دلال عباس، استاد ادبیات تطبیقی و ادبیات فارسی دانشگاه لبنان به خاطر حضورشان در این محفل تشکر نمود و خاطرنشان کرد: دفتر همکاری‌های علمی بین‌المللی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی مدتی است که در پروژه‌ای با عنوان «ایران، آن سوی مرزها» در تلاش است تا به بازتاب نمادها و شخصیت‌های ایرانی در خارج از ایران و نیز معرفی استادان و پژوهشگران غیر ایرانی بپردازد که در زمینۀ فرهنگ، ادبیات و اندیشه ایرانی فعالیت می‌کنند.
وی افزود: در این جلسه با همکاری رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در بیروت و بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی میزبان یکی از نام‌آشناترین استادان و مؤثرترین شخصیت‌های عرب بوده که به حق حلقۀ وصلی میان فرهنگ ایرانی و عربی است و سال‌ها در راه معرفی فرهنگ و اندیشۀ ایرانی به دانشجویان، پژوهشگران و استادان عرب و به‌ویژه لبنانی تلاش و مجاهدت کرده است.
حسینی در پایان گفت: دست روزگار زمانی دکتر دلال عباس را به ایران کشانید و او سال‌هایی چند در این دیار رحل اقامت افکند و در دریای بیکران اندیشه و ادبیات این سرزمین غوطه‌ور شد و مرواریدی چند از صدف عرفان و تصوف و اندیشه و ادب آن برچید و به مشتاقان این فرهنگ در گوشه و کنار جهان گستردۀ عرب ارزانی داشت.
سپس عباس خامه یار رایزن فرهنگی کشورمان در لبنان با اشاره به نقش مهم دکتر دلال عباس در تبادل فرهنگی میان دو کشور، و نیز جهان عرب و ایران، گفت: این بانوی جلیل القدر بهترین شخصیتی بود که با هدف نزدیک کردن فرهنگ‌ها میان دو زبان، به عنوان حلقه اتصال، جهت آشنا نمودن مردم کشورش با زبان، ادبیات و اشعار فارسی به ایفای نقش پرداخت.
وی ضمن اشاره به ابعاد اخلاقی، ایمانی و معرفتی ایشان، افزود: درباره شخصیت اخلاقی، ایمانی و ارادت ایشان به اهل بیت علیهم السلام و حرکت در مسیر آنها و نیز روش آموزشی و علمی وی در دانشگاه لبنان و پژوهش‌های ارزشمندش مطالب بسیاری گفته شده است، اما باید به نقش مهم این استاد فرهیخته در احیای دوباره مجله «الدراسات الأدبیه» اشاره نمایم، که قرار است با طراحی و محتوای جدید بار دیگر منتشر شود. این مجله یکی از مهمترین منابع پژوهشی برای فارسی آموزان به شمار می‌رود چرا که محتوای بسیار پربار و غنی از ادبیات فارسی و عربی را به همراه دارد و دکتر دلال عباس با توجه به علاقه وافرش به زبان و ادبیات فارسی در انتخاب مباحث و عناوین علمی و ادبی پیشرفته آن نقش مهمی داشت و همواره تمام کارهایی که از زیر دست ایشان بیرون می آیند در بهترین شکل و محتوا بوده است.
خامه یار همچنین به کتاب معرفی بانوی فقیه ایرانی نصرت امین که از آثار دلال عباس است، پرداخت و گفت: شاید نخستین کسی که بانو امین را به جهان عرب به عنوان یک الگوی بانوی مؤمن فقیه و عالم معرفی کرده است، این استاد فرهیخته دانشگاه لبنان باشد.
وی گفت: ما به وجود چنین بانوانی مانند نصرت امین در جوامع شرقی اسلامی خود و نیز امثال استاد فرهیخته دلال عباس افتخار می‌کنیم.
خامه یار در پایان گفت: به این استاد جلیل القدر و دیگر اساتید بزرگوار حاضر در این وبینار خیر مقدم می گویم و امیدوارم که تمام بانوان از این بانوی فرهیخته الگو بگیرند، چرا که ما به چنین شخصیت‌های تأثیر گذار در جامعه و جهان نیازمندیم.
در ادامه محمدمهدی شریعتمدار، رایزن فرهنگی سابق کشورمان در لبنان، ضمن تشکر از دلال عباس جهت دعوت از ایشان در این مراسم، گفت: تقدیر چنین بود که دانش آموخته زبان و ادبیات عربی در حساس‌ترین مقطع تاریخ معاصر و دوران مبارزات و پیروزی انقلاب به ایران بیاید و با نام شیخ بهایی آشنا شود و درباره اش پایان نامه دکترا بنویسد و همچون او در تعاملات فرهنگی دو کشور بکوشد.
وی در بیان مهم ویژگی‌های این استاد برجسته زبان فارسی در لبنان گفت: آشنایی با ادبیات و فرهنگ و سیاست و ارزش‌های ملی، دینی و انقلابی ایران و تمدن اسلامی، و معرفی آن، و توجه به تکثر و تعدد آرای دینی و سیاسی در ایران از مهمترین ویژگی‌های اوست.
شریعتمدار همچنین از دلال عباس به عنوان آغازگر معرفی شعر، داستان و رمان و ادبیات معاصر ایران به جهان عرب یاد کرد و گفت: تنوع آثار او از تألیف و ترجمه کتب و مقالات علمی و عمومی و راهنمایی رساله‌ها و انجام سخنرانی‌ها از دیگر خصوصیات تلاش علمی نیم قرن از زندگی پربار اوست و در حوزه تاریخ، ادبیات و فرهنگ ایران، آثارش درباره شیخ بهایی و مقالات متعددش در مجله مطالعات ادبی و توجه به روابط فرهنگی ایران و جبل عامل او را متمایز می‌کند. او در عرصه سیاست نیز از خاطرات مرحوم هاشمی رفسنجانی و درباره امام موسی صدر، مسأله فلسطین، اسلام گرایی و ولایت فَقِیه آثاری ترجمه کرده است. او معتقد است که هر که شعر فارسی نخوانده، فرهنگ اسلامی اش ناقص است.
شریعتمدار در پایان گفت: او هم تربیت شده مادری نیکو و هم خود یک مربی است و در آثارش به مسائل تعلیم و تربیت نیز می‌پردازد و برای دانشجویانش، علاوه بر استادی، همواره مادری مهربان نیز بوده است. اهتمام به زنان در آثارش موج می‌زند. زن در اندیشه مطهری، زن در جامعه ایرانی، حقوق زن در اسلام، زن اندلسی، زن در عصر جاهلی و کتاب ماندگارش درباره بانو نصرت امین از جمله این آثار اوست.
محمد صالح سرخوه، استاد زبان فارسی از کویت، سخنران بعدی بود، وی از دلال عباس به عنوان یک مادر و الگو یاد کرده و گفت: پس از آشنایی با ایشان، او را الگویی حقیقی یافتم که تنها امثال او را در تاریخ اندلس و شخصیت‌های برجسته و شعرا و ادیبان معروف را دارای چنین اوصافی یافته بودم.
وی افزود: ایشان الگویی مهم برای ارزش‌های فرهنگی و ادبی است که در حال حاضر کمیاب شده است. از سوی دیگر شعر نو که به تازگی و در سال‌های اخیر، وارد دنیای ادبیات عرب شده است، و دکتر دلال عباس در این باره تلاش‌های زیادی در انتقال شعر نو به ادبیات عرب و جا انداختن آن به عنوان شعر نموده و به قرآن کریم در این باره اشاره کرده که این نوع شعر را در قرآن کریم می‌یابیم.
وی در پایان ضمن قرائت اشعاری در توصیف دلال عباس به آشنایی خود با این استاد برجسته زبان فارسی اشاره نموده و گفت: تمام نوشته‌ها و اشعارم را پیش از انتشار وچاپ در اختیار ایشان می‌گذارم تا هرگونه که بخواهد تصحیح کند و برای یکی از کتابهم نیز مقدمه نوشته است.
سپس نعیمه شکر، استاد زبان فارسی دانشگاه زحله با اشاره به اهمیت ترجمه و برقراری ارتباط با دیگر فرهنگ‌ها با تکیه بر آثار خانم دکتر دلال عباس، گفت: ایشان با برقراری کانال‌های ارتباط فعال میان ادبیات فارسی و عرب، توانست در ابعاد فکری، اجتماعی، دینی، فرهنگی، تاریخی، علمی و ادبی، فاصله میان فرهنگ‌ها را از بین برده و پل ارتباطی میان ملت‌ها برقرار کند.
وی افزود: دکتر دلال عباس با پی بردن به نقشی که در ترجمه متون فارسی به عربی ایفا می‌کند، به گزینش موضوعات متناسب با نگاه عرب‌ها به ترجمه دقیق متون نوین بپردازد و محتوای ارزشمندی ارائه کند.
نعیمه شکر در ادامه به موفقیت دلال عباس در ترجمه کتاب شیخ بهایی با عنوان: "التدین و النفاق بلسان القط و الفأر" (دینداری و نفاق از زبان موش و گربه) اشاره نموده و گفت: به اعتراف اساتید و بزرگان رشته ادبیات، این کتاب نقش پل ارتباطی میان لبنان و ایران را ایفا نموده است. ایشان پس از آن توانست آثار پروین اعتصامی، نیما یوشیج و برخی دیگر از ادبای ایران را به عربی ترجمه کند.
وی در پایان گفت: از ویژگی‌های متون ترجمه شده توسط ایشان، نقل محتوا با حفظ امانت کامل و انتقال اندیشه‌ها به طور کامل با همان مفهوم زبان مبدأ می‌باشد که خواننده را به آن معنا سوق می‌دهد.
در ادامه محمد فراس حلباوی از سوریه سخنران بعدی بود، وی گفت: در دورانی که خانم دکتر دلال عباس در ایران حضور داشت، همزمان با آغاز انقلاب اسلامی بود که استبداد و ظلم را از ایران ریشه کن نمود و انقلابیون با فریادهای خود در میادین مبارزه بر ضد ظلم و استبداد و مزدوری سردمداران، به مقابله برخاسته بودند. دکتر دلال درباره ریشه‌های فکری، فرهنگی و معرفتی انقلاب مطالب بسیاری را به ما آموخت.
وی می‌گوید، این انقلاب با اشعار عرفانی فارسی در هم آمیخت مانند"دیو چو بیرون رود فرشته در آید".مردم با پس زمینه سلوک و عرفان، طرح انقلابی، متمدن با محوریت عدالت را به ثمر رساندند و نور حقیقت را جایگزین تاریکی ظلمت شیطانی کردند. دلال عباس تمام این صحنه‌ها را شاهد بود و برای ما بازگو کرد. در دورانی که خانم دکتر دلال عباس در ایران حضور داشت، همزمان با آغاز انقلاب اسلامی بود که استبداد و ظلم را از ایران ریشه کن نمود. همان گونه که دکتر دلال می‌گوید، این انقلاب با اشعار عرفانی فارسی در هم آمیخت مانند"دیو چو بیرون رود فرشته درآید.
وی در پایان گفت: دلال عباس با تمام وجود خود این حوادث را مشاهده کرد و پس از بازگشت به جبل عامل در همین مسیر و معرفی انقلاب اسلامی گام برداشت و با ترجمه و تألیف، روح انقلاب اسلامی را به لبنان معرفی کرد.
سپس حبیب فیاض، استاد دانشگاه لبنان، ضمن بررسی ابعاد شخصیتی دلال عباس به عنوان مادر، مربی، استاد، شخصیت معنوی و شخصیت فکری ایشان به بیان هر یک از عناوین ذکر شده فوق پرداخت و گفت: هنگامی که خانم دکتر از ایران برای من سخن می‌گوید، با تمام وجودم احساس می‌کنم که در میان فرهنگ و مردم ایران قرار دارم. و این امر نشان دهنده توانمندی ایشان در بیان واقعیت موجود در ایران و قدرت توصیف واقعیت فکری و اجتماعی آن از سوی وی می‌باشد.
وی افزود: در بُعد خانوادگی و مادر بودن، باید بگویم به خانه ایشان که رفتم، اندیشه و فرهنگی که در جوهره زندگی این بانو مشاهده کردم، نشان می‌داد که در عین داشتن مشغله‌های دانشگاهی و علمی نسبت به تربیت فرزندان و توجه به خانواده غافل نبوده و همزمان با اخلاص، شفافیت برای رسیدن به اهداف خود، تلاش مداوم دارد.
فیاض در ادامه سخنانش گفت: در بُعد دانشگاهی، این جانب همکار ایشان در دانشگاه لبنان بودم، اما تاکنون استادی را مانند وی ندیده‌ام که تا این اندازه به نفع دانشجویان کار کند و به تمام معنای کلمه در امور پژوهشی و آموزشی، خادم آنها باشد و به عنوان یک مربی از تجربیات زندگی علمی خود به آنها بدهد.
وی سپس درباره بعد فکری شخصیت دلال عباس گفت: شخصیت فکری او بر سه پایه استوار شده است، نخست: بُعد ادبی، وی یک ادیب با تمام ویژگی‌های آن در حدی که می‌توان او را در ردیف اول ادبای جهان عرب به شمار آورد. دوم: بُعد تاریخی است که همواره در روش آموزش خود به تاریخچه و ریشه مواردی که تدریس می‌کرد مراجعه می‌نمود تا آنچه در واقعیت در اندیشه ایرانی‌ها می‌گذرد را به دانشجویان تفهیم کند.
حبیب فیاض سپس به مترجم بودن ایشان اشاره نمود و گفت: همان گونه که دکتر حداد عادل گفت، اگر خانم دلال عباس نبود، ما هم اکنون شاهد دائرة المعارف اسلامی به وضعیت کنونی موجود نبودیم. و من نیز می گویم که اگر وی نبود، شاهد پل ارتباطی میان ایران و جهان عرب در ابعاد فرهنگی، فکری و ادبی با وضعیت کنونی نبودیم.
وی در پایان به بیان بُعد معنوی شخصیت دلال عباس پرداخت و گفت: دکتر دلال تمام تلاش خود را در جهت ایجاد تغییر و جلوگیری از انحراف نموده و پتانسیل لازم برای انتقال مفهوم تصوف را در متون مربوط به آن در خود دارد. از دیگر اوصاف وی، صبر و محبت به دیگران است که باعث شد در امتحانات سخت الهی سربلند بیرون بیاید.
در ادامه غلامعلی حداد عادل «مدیرعامل بنیاد دایرةالمعارف اسلامی» با تجلیل از شخصیت این استاد برجسته زبان فارسی، گفت: «طی سال‌های طولانی که افتخار آشنایی و همکاری با خانم دکتر عباس داشتم، ایشان را شخصیتی دانشمند، باایمان، بااراده، محترم، متین و صبور یافته‌ام.»
وی با تأکید بر اینکه ایشان را صاحب فکر اجتماعی و سیاسی پیشرفته و صاحب بینش در مسائل اجتماعی و سیاسی می‌داند، افزود: «یکی از میدان‌های گسترده همکاری خانم دکتر دلال عباس با ایران، همکاری ایشان با بنیاد دایرةالمعارف اسلامی است که کتاب دانشنامه جهان اسلام را منتشر می‌کند.»
حدادعادل با اشاره به اینکه «دانشنامه جهان اسلام تاکنون به زبان فارسی در ۲۸ جلد منتشر شده و ۱۲ جلد از این مجموعه به زبان عربی در لبنان ترجمه و چاپ شده است.» توضیح داد: «بنده باید به‌جرئت عرض کنم که اگر شخصیت و وجود سرکار خانم دکتر دلال عباس در لبنان نبود این کار صورت نمی‌گرفت. سرکار خانم دکتر دلال عباس از روز اول ترجمۀ این دانشنامه به زبان عربی، در لبنان مشاور ما بوده‌اند و علاوه بر اینکه بر مجموعه مترجم‌ها ریاست کرده و عدۀ قابل‌توجهی مترجم را نیز به ما معرفی کرده‌اند؛ خودشان ویراستار زبانی و ادبی کار بودند و شخصاً بر ترجمه دانشنامه اشراف داشته‌اند.»
حدادعادل خطاب به مخاطبان لبنانی این وبینار ادامه داد: «اگر دوستان لبنانی می‌خواهند از سهم ایشان در ترجمه دانشنامه به زبان عربی مطلع شوند، بدانند که بیش از ۱۰۰۰ مقاله از ۳۲۰۰ مقالۀ منتشر شده در جلد اول تا دوازدهم را خانم دکتر دلال عباس به عربی ترجمه کرده‌اند؛ همچنین ایشان در حال حاضر مشاور مدیر ترجمۀ عربی بنیاد دایرةالمعارف اسلامی هستند و از راهنمایی‌های ایشان استفاده می‌کنیم.»
وی با تقدیر و تشکر از نقش بی‌بدیل و کمک ذی‌قیمت خانم دلال عباس در ترجمه دانشنامه به زبان عربی، افزود: «بنده افتخار می‌کنم که ایشان از خود بنده نیز یک کتاب را به زبان عربی ترجمه کرده‌اند و امیدوارم با مساعدت آقای دکتر خامه‌یار زودتر چاپ شود.من فراموش نمی‌کنم که در سفر به لبنان، در منزل سرکار خانم دکتر عباس میهمان شدم و خانواده محترم و کریم ایشان را هم بنده زیارت کرده‌ام.»
مدیرعامل بنیاد دایرةالمعارف اسلامی در پایان ضمن آرزوی سلامتی و طول عمر برای خانم دکتر دلال عباس، گفت: «ایشان یک سرمایه برای لبنان، ایران، عالم عرب و جهان اسلام هستند که از دانش خود در زبان و ادبیات فارسی و زبان ادبیات عرب به بهترین وجه برای ایجاد وحدت اسلامی استفاده می‌کنند.»
در پایان دلال عباس، به نحوه آشنایی اش با زبان فارسی و مسافرتش به ایران در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی مطالبی را بیان داشته و گفت: اواخر دهه شصت قرن بیست میلادی دانشجوی دانشگاه لبنان در رشته زبان و ادبیات عرب بودم، به طور میانگین هفته‌ای دو ساعت با مرحوم دکتر احمد لواسانی زبان فارسی می‌خواندیم. روش تدریس وی و اطلاعات اضافی که به آن می‌افزود، باعث شد تا عاشق این زبان و شعرایی بشوم که برخی اشعارشان را شنیده بودم. آرزویی بود که تحقق آن آسان نبود، آن هم اندیشه مسافرت در آن زمان به ایران و ادامه تحصیل در این کشور.
وی افزود: پس از گذشت ده سال و درست دو سال پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، تقدیر این بود که آرزوی دیرینه من محقق شود. در اواخر سال ۱۹۷۶ م در بحبوحه جنگ داخلی لبنان و تجاوزهای اسرائیل به جنوب که ساکن آنجا هستیم، به اتفاق همسرم به ایران رفتیم و آنجا بود که برای نخستین بار نام بها الدین عاملی به گوشم خورد، لذا از همان زمان تصمیم گرفتم تا موضوع پایان نامه دکتری من باشد و کار را با جمع آوری اطلاعات و اسناد آغاز کردم.
سپس استاد بازنشسته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لبنان، گفت: دو سال اقامتم در تهران، این فرصت را برای من ایجاد کرد تا نسبت به اوضاع فرهنگی، سیاسی و تاریخی آنجا از طریق تلویزیون و به ویژه تلویزیون آموزشی، مطالعه روزنامه‌ها و گفتگو با اساتید، دانشجویان، همسایه‌ها، عموم مردم و خارجی‌های مقیم با این کشور آشنا شوم. در لبنان نیز مطالعه و تحقیق پیرامون بها ءالدین عاملی را دنبال کردم و شروع به ترجمه متون تاریخی و ادبی مرتبط با موضوع پایان نامه‌ام کردم. این پایان نامه را در لبنان و با راهنمایی استادم مرحوم دکتر احمد لواسانی به پایان رساندم. و پس از آن، بر خود واجب دانستم که آنچه را از ایران، انقلاب اسلامی و فرهنگش می دانم به کسانی که به ایران توجه دارند اما زبان فارسی را نمی‌دانند، اطلاع دهم یا اندیشه‌های غلط درباره ایران و انقلاب اسلامی موجود در اذهان را تصحیح کنم.
دلال عباس در پایان گفت: این جریان اجتهاد در اسلام که علمای جبل عامل پایه‌های آن را در ایران استوار کردند، همانی است که امام خمینی و آقای خامنه ای به آن منتسب هستند. شیخ بهایی همچنین حلقه اتصال میان من و شعرای عرفانی بود که از آنها تأثیر گرفته بود و نیز انقلاب اسلامی باعث شد تا اندیشه جنگ همیشگی میان حق و باطل و میان پیامبر اکرم با گردنکشان قریش، و میان حسین علیه السلام با یزید و میان ونزوئلا با آمریکا شیطان بزرگ، تقویت گردد.
نظر شما