خبرگزاری مهر - گروه استانها: در دوره‌ای که زن و دختر کمترین شخصیت و جایگاه اجتماعی را داشت اسلام با ظهور خود توانست کرامت و شخصیت زن را به جامعه عرب بازگردانده و نشان دهد زن نقشی انسان ساز در جامعه دارد.
همچنین تکریم جایگاه زن در جامعه از سوی پیامبر (ص) و حضور میدانی حضرت فاطمه (س) در عرصه‌های گوناگون و مورد نیاز جامعه نشان داد اسلام به حضور زن در جامعه نگاهی متفاوت و آرمان گرایانه دارد.
ایام فاطمیه سیاسی‌ترین مناسبت زن محور بخش تاریخ تشیع است
محدثه اخوان قدس در میزگرد خبرگزاری مهر که با محوریت جایگاه سیاسی و اجتماعی حضرت زهرا (س) برگزار شد اظهار کرد: ایام فاطمیه سیاسی‌ترین مناسبت زن محور بخش تاریخ تشیع است. نگاه با دقت و درعین‌حال نقادانه حضرت زهرا (س) به وضعیت پیرامونی خویش، از عمق دقت و وسواس حضرت نسبت به مسائل، معضلات و وضعیت جامعه حکایت می‌کند و به‌خوبی نشان می‌دهد که زنانگی تأثیری شگرف بر حساسیت اجتماعی می‌تواند داشته باشد.
کارشناس ارشد زن و خانواده بیان کرد: رویکردهای سیاسی حضرت زهرا (س) بسیار با دقت بود به این معنا که ایشان از روش‌های مختلفی جهت تبیین امور سیاسی استفاده می‌کردند. اولین شیوه مبارزاتی فاطمه زهرا سلام‌الله علیها دادن آگاهی و رشد سیاسی به زنان مهاجر و انصار بود که بدین‌وسیله آتش مبارزه در خانواده‌های مدینه افروخته می‌شد.
این کارشناس تأکید کرد: این مبارز سیاسی شکست‌ناپذیر که تمام تاب‌وتوان خود را در دفاع از حریم ولایت و امامت قرار داده بود، پس از مدتی به علت بیماری و ضعف پس از حمله به خانه حضرت، در خانه بستری شد.
اخوان قدس تصریح کرد: وقتی خبر بیماری آن حضرت در مدینه پیچید، زنان مهاجر و انصار که وامدار تعلیم و تربیت فرهنگی آن حضرت بودند، برای عیادت وی به خانه‌اش آمدند. وقتی از حال آن حضرت جویا شدند، از حال خود نگفت، بلکه در دفاع از حریم ولایت به سخن پرداخت و از سستی مردانشان سخن راند که حق را فراموش کرده‌اند و سکوت اختیار نموده‌اند شما در قضیه مختار هم که تأمل می‌کنید این شیوه را می‌بینید.
وی افزود: این شیوه مبارزه حضرت زهرا (س) نشان می‌دهد اگر در جامعه‌ای به‌جای مشغول ساختن زنان به خود، کار فرهنگی و فکری توسط زنان صورت گیرد و به آنان آگاهی سیاسی داده شود، آنان بهتر می‌توانند در شناخت حق و حقیقت بدون تعارف‌های دیپلماتیک و بازی‌های سیاسی وارد صحنه شده و به دفاع بپردازند.
این کارشناس عنوان کرد: از دیگر روش‌های تربیت سیاسی حضرت برای تربیت بانوان گریه بود چنانچه گریه ایشان در فراغ پدر تنها گریه عاطفی نبود بلکه یک حرکت سیاسی بود که در پی آن مردم به ایشان می‌گفتند که یا در شب به گریه بپردازد یا در روز و در پی آن بیت الاحزان شکل گرفت وایشان بر سر قبر رسول خدا (ص)، شهدای احد و قبرستان بقیع می‌رفت و سعی می‌کرد جامعه خفته را بیدار سازد. اینکه دختر پیامبر و دختر حاکم جامعه اسلامی شروع به گریه کردن می‌کردند یک اقدام زنانه نبود بلکه یک حرکت سیاسی برای تلنگر به مردم بود.
وی در ادامه ابراز کرد: از دیگر اقدامات حضرت در مسیر دفاع از حریم ولایت و امامت، «اعتصاب سخن» با حاکمان وقت بود که سبب تلنگر برای مردم شد. اگر بخواهیم این موارد را کنار یکدیگر قرار دهیم بخش‌هایی از روش‌های متفاوت تربیت سیاسی از نظر یک خانم را برای ما نمایش می‌دهد که اول باید جهاد تبیین، آگاهی، همراه کردن خانواده‌ها و در نهایت عواطف را به کار گرفت.
این کارشناس تاکید کرد: تاکتیک کوبنده دیگری که صدیقه طاهره (س) اتخاذ کرد، وصیت‌نامه سیاسی آن حضرت است؛ وصیت‌نامه‌ای که برای بیدار ساختن افکار خفته و توجه افکار عمومی و عدم بهره‌برداری حاکمان سیاسی وقت از مراسم سوگواری و دفن آن حضرت نگاشته شد. چنانچه در آن قیدشده بود که احدی از کسانی که به او ستم کرده‌اند در تشییع جنازه‌اش حاضر نشوند و شبانه او را دفن کنند. ما بعدها در تاریخ این مطلب را مطالعه کردیم و این امر برایمان سوال شد که چرا مردم بر پیکر دختر پیامبر حاضر نشدند و نماز نخواندند و اینکه چه چیزی اسباب ناراحتی حضرت بود که این ناراحتی به قهر منجر شد.
وی گفت: حضرت در حقیقت با این وصیت‌نامه روش سیاسی را به دست گرفته و اجازه ندادند پس‌ازآن مردم بخواهند وقایع گذشته را پاک کنند. اوج اقتدار سیاسی حضرت در جهت واکنش نسبت به غصب خلافت مسلّم حضرت علی (ع) قابل‌تأمل است. در حقیقت، فاطمه زهرا (س) به نام غصب حق مالکیت خویش، به اعتراض سیاسی و استیضاح حاکم وقت پرداخت و به مسجد رفت و خطبه خواند.
یک زن می‌تواند صحنه‌گردان سیاسی باشد
اخوان قدس عنوان کرد: یک بانو می‌تواند از روش‌های مختلف سیاسی برای صحنه‌گردانی استفاده کند؛ اینکه ما بخواهیم خانم‌ها را صرفاً در منزل تعریف کنیم اشتباه است چنانچه یک زن می‌تواند صحنه‌گردان سیاسی باشد و در زمانی که حق بزرگی همچون ولایت از جامعه ضایع می‌شود از روش‌های مختلف برای تربیت سیاسی استفاده می‌کند. در نهایت ایشان پس‌ازآن که مردم همراهی نکردند تلاش می‌کنند این امر را با وصیت‌نامه سیاسی ماندگار کنند.
وی ادامه داد: فاطمیه مجال تربیت سیاسی بانوان است به این معنا که بانوان بیاموزند چگونه صحنه‌گردان سیاسی باشند و از روش‌های مختلف برای تربیت اقشار مختلف استفاده کنند. تلاش بانوی بزرگوار اسلام در جلوگیری از نهادینه شدن باورهای غلطی چون اختصاص حضور زن در خانه و اختصاص مدیریت عرصه عمومی به مردان از سوی سردمداران پس از پیامبر، نمونه‌ای از عملیات کنترل اجتماعی است.
وی با تأکید بر اینکه بیشترین درس سیاسی بانوان در فاطمیه است گفت: تربیت سیاسی حضرت زهرا تنها مختص به بانوان نبود ایشان در محافل و مسجد خطبه می‌خواندند و با حاکمان صحبت می‌کردند و به تعبیر دیگر ایشان بنا بر شرایط در صحنه حاضر می‌شدند.
حضرت زهرا بی‌وقفه به نیازهای جامعه توجه داشتند
فریبا پروینیان نیز در میزگرد خبرگزاری مهر، اظهار کرد: حضرت زهرا مصداق آیه ۶۲ سوره نور هستند که مؤمنین راستین را معرفی می‌کنند مضمون آیه به این معنا است: مؤمنین راستین کسانی هستند که هم به خدا و پیامبرش معتقدند و هم از نظر درک مسائل اجتماعی و هوش جمعی، جامعه را خوب می‌شناسند و در مسائل جمعی همواره حضور دارند و منزوی نیستند که حضرت زهرا نمونه عملی این آیه هستند چنانچه ایشان خود را خادم جامعه می‌پنداشتند.
کارشناس حوزه زن و خانواده با بیان اینکه حضرت به‌طور بی‌وقفه به نیازهای جامعه توجه داشتند و به‌عنوان یک انسان طراح و خلاق عمل کردند گفت: ایشان در خانه و در خدمت به همسر و فرزندانشان هم نگاهشان نگاه مصلحت اجتماعی بوده نه شخصی و حس مسئولیت نسبت به جامعه مسلمین داشتند که این روحیه در تمامی زوایای زندگی ایشان جریان داشت.
وی تأکید کرد: ایشان عواطف خود را مدیریت کرده و آن را خرج اسلام می‌کردند؛ در زمانی که بسیاری از افراد وقت خودشان را در راه استخدام خدم‌وحشم می‌گذارند، حضرت فاطمه (س) در راه مسلمانان فداکاری می‌کند.
این کارشناس گفت: حضرت زهرا (س) زمانی که برای خطبه فدکیه وارد مسجد شدند؛ در جایگاهی قرار گرفتند برای صحبت و یک پرده‌در مقابل حضرت قراردادند و ایشان آهی کشیدند اثر این آه این بود که مردم از جا بلند شدند و با گریه به سمت حضرت حرکت کردند.
وی با بیان اینکه سازمان‌دهی جمع زنان بر محور نیازی که مؤمنین دارند همان جامعه سازی بر محور الهی است ابراز کرد: ایشان با آه خودشان حتی همان مردم نفاق زده را هم بلند کردند و مجلس را با یک آه این‌طور جابجا کردند حال علت اینکه آه حضرت این تأثیر را داشت این بود که قبلاً عاطفه‌اش را بر سر دنیا خرج نکرده بودند و مردم می‌دانستند عواطف آن حضرت در اوج عقلانیت و بلوغ است که به‌یقین وقتی چنین کسی آه می‌کشد مردم عکس‌العمل نشان می‌دهند.
این محقق حوزه زن و خانواده تأکید کرد: حضرت کسی است که ارزش‌هایی را جابه‌جا می‌کند و تحقیر و تجلیل‌ها را از محور مادی به محور الهی هدایت می‌کند حال اگر چنین فردی گریه کند مردم گریه او را عادی نمی‌پندارند و اگر سکوت کند به دنبال معنای آن سکوتند و حتی زمانی که با قهر خودشان از غاصبین خلافت و نفرین آنان تا روز قیامت در واقع حجت بزرگی برای مفتضح کردن دشمنان اهل بیت (ع) است.
فاطمه (س) حضوری انسان‌ساز و جامعه‌ساز در عرصه جامعه و مدیریت اجتماعی دارد
وی ادامه داد: در قرآن کریم آموزه‌هایی است که می‌توان از آن‌ها به‌عنوان اصول و فنون و روش‌های مهندسی جامعه استفاده کرد به‌عنوان‌مثال آیه دوم سوره جمعه خط و مشی اساسی در مهندسی جامعه مطرح شده است و آن اینکه برای گذار از نقطه ضلال مبین و گمراهی آشکار و رسیدن به سمت وضع مطلوب باید در راستای شعور و آگاهی مردم، خودسازی و پاک‌سازی درونی مردم از رذائل نفسانی گام اساسی برداریم پس می‌توان گفت فاطمه (س) حضوری انسان‌ساز و جامعه‌ساز در عرصه جامعه و مدیریت اجتماعی دارد.
این کارشناس با تأکید بر اینکه خطبه فدکیه نمونه بارزی از تسلط تمام و کمال حضرت بر روابط اجتماعی جامعه مدینه است تصریح کرد: جامعه زنان مدینه در ابتدا متمایل و متأثر از قریش و معیارهای مادی بودند. حضرت در یک مبارزه بی‌وقفه، این منصب را از آن‌ها گرفته و تجلیل از مال و ثروت را به معیارهای الهی تبدیل کردند که خود نقطه اوج این معیارها بودند.
وی با اشاره به اینکه حضرت زهرا عواطف خود را در فشارهای مادی به کار نمی‌برند و این عواطف را در مسیر نهضت نبوی و علوی بروز می‌دهند تشریح کرد: حضرت زهرا (س) در شرایطی که جبهه مخالف کفر می‌ورزید و در خلاف مسیر اسلام گام برمی‌داشت به جای خانه‌نشینی و توجه به امور خانه‌داری در متن جامعه قرار گرفتند و زنان قریش را رهبری کردند.
این کارشناس عنوان کرد: در روایات متعدد ذکر شده که نبی اکرم (ص) اولین نفری که در بازگشت از سفرهایشان زیارت می‌کردند و آخرین نفری که پیش از رفتن به سفر با او خداحافظی می‌کردند حضرت زهرا (س) بودند که این امر تنها معطوف به حس پدر و دختری نبوده و در حقیقت پیامبر به فرمانده پشت جبهه و رهبری کننده عواطف جامعه سرکشی می‌کنند.
سبک فرزند پروری حضرت زهرا (س) با آینده‌نگری همراه است
وی با بیان اینکه سبک فرزند پروری حضرت زهرا (س) با آینده‌نگری همراه است ادامه داد: ایشان در تربیت اجتماعی و فرهنگی فرزندان خود مراقبت و مداخله سازنده و بالنده‌ای دارند و ابعاد اجتماعی و فرهنگی فرزندان خود رشد دادند و این تربیت به‌گونه‌ای است این تفکر ناصحیح که زن ذاتاً از مرد ضعیف‌تر است را باطل می‌کند چنانچه در شخصیت فرزند ایشان حضرت زینب (س) این امر کاملاً مشهود است.
این کارشناس تصریح کرد: حضرت حتی در زمانی که در بستر بیماری و جراحت بودند هنگامی‌که زنان مدینه به دیدارشان آمدند ایشان به تبیین مسائل مختلف پرداختند که کلام حضرت مبدأ و مرکز قدرت را در جامعه به هم می‌ریزد و تأثیر این کلام حاکی از یک واقعیت بزرگ مغفول است و آن منصب رهبری جامعهٔ زنان و در حقیقت رهبری عواطف جامعه آن روز است.
وی افزود: فراتر از نقد جامعه اهتمامی است که حضرت به طرح جایگزینی برای وضعیت نامطلوب آن زمان داشتند که این اوج آگاهی سیاسی اجتماعی یک زن را به نمایش می‌گذارد.
این کارشناس بیان کرد: آن حضرت برای روشن ساختن افکار عمومی از انحراف مسیر امامت، آن حضرت چهل شبانه‌روز دست حسن و حسین (ع) را می‌گرفت و سوار بر مرکبی می‌شد و همراه با حضرت علی (ع) به درِ خانه مهاجر و انصار می‌رفت تا آن‌ها را نسبت به غفلتی که دچار آن شده‌اند و انحراف موجود، بیدار سازد و غافلان و راحت‌طلبان را هوشیار سازد.
وی ادامه داد: فاطمه زهرا (س) در حقیقت، با رایزنی سیاسی خود، با یاران رسول (ص) اتمام‌حجت می‌کرد و همچون دیپلماتی آگاه با حضور خویش سعی می‌نمود مسیر انحراف امّت و مسیر واقعی را که امامت علی علیه‌السلام است روشن سازد و جایی برای بهانه‌ای نگذارد.
وی با بیان اینکه سرمایه‌گذاری در حوزه اخلاق مهم‌ترین راهبرد در حضور اجتماعی حضرت زهرا س بود گفت: حضرت فاطمه (س)، اسوه حضور فراجنسیتی معطوف به هویت زن مسلمان در جامعه است زنان ما نیز باید این‌گونه باشند اگر ما از این واقعیت غفلت کنیم رهبری جامعه زنان در دست افراد نااهل می‌افتد و موج‌های اجتماعی را کسانی برای زنان ما درست می‌کنند که اهل نیستند.
نظر شما