خبرگزاری مهر، گروه استانها: از میان آثار تاریخی به جامانده در ایران و استان خراسان جنوبی، کاروانسراها که از جمله قدیمی ترین مسافرخانه و هتل‌های جهان به شمار می‌روند بیش از هر بنای تاریخی دیگر روایتگر تاریخ نهفته و فرهنگ این مرز و بوم هستند.
در چهل و پنجمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو که روز یکشنبه ۲۶ شهریورماه ۱۴۰۲ در ریاض عربستان برگزار شد، پرونده «کاروانسراهای ایران» به عنوان بیست و هفتمین اثر تاریخی و طبیعی ایران در فهرست جهانی یونسکو تأیید و به ثبت رسید. در این پرونده، ۵۴ کاروانسرای ایران ثبت شد که یکی از آنها کاروانسرای سرایان بود.
کاروانسرای سرایان در داخل شهر سرایان و در محدوده‌ی بافت تاریخی شهر واقع شده است. در گذشته، این کاروانسرا به‌همراه چند بنای دیگر از جمله آب‌انبار، مسجد، حمام و بازار، مجموعه‌ای شهری را تشکیل می‌دادند.
در ساخت بنای کاروانسرا از شیوه دو ایوانی استفاده شده است و مصالح به‌کار رفته در آن بیشتر شامل آجر می‌شود.
این کاروانسرا که با نام رباط شاه‌عباسی نیز شناخته می‌شود، در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ با شماره‌ی ثبت ۸۷۳۳ به‌عنوان یکی از مکان‌های دیدنی استان خراسان جنوبی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
موزه صنایع دستی و مردم شناسی «سرایان» نیز در محل شترخانه کاروانسرای سرایان راه‌اندازی شده است و مجموعه آن شامل لوازم زندگی مردم منطقه در گذشته و صنایع دستی قدیمی همچون ابریشم‌بافی، شال‌بافی و چاقوسازی می‌شود.
روایت تاریخ در کارونسرای سرایان
پا که بر پلکان ورودی کاروانسرا می‌گذاری و گوش را به تاریخ می‌سپاری صدای زنگ شتران و آواز دلنشین کاروانیان را از لابلای خشت و گل‌هایش می‌شنوی؛ حتی اگر خوب گوش فرا دهی صدای زنگ کاروان از دور قابل شنیدن است و صدای خسته و آرام زنگ شتر نشان از بار سنگینش می‌کند.
مسئول نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سرایان اظهارکرد: سال‌های گذشته صدای زنگ شتران و حرکت آرام کاروانیان نوید بخش حیات و زندگی بود و از هر طرف که کاروانی وارد شهر می‌شد سر میدان آب انبار فاضل‌خانی قدیم و کوثر فعلی در می‌آورد و بارها و باراندازها پیاده می‌شد و مردم شهر از کوچه و محله دور و بر کاروان جمع می‌شدند تا مایحتاج خود را خریداری نمایند.
تقی عیدی ادامه داد: بارانداز روبروی کاروانسرای شاه عباسی بین ایوان و مخزن بزرگترین آب انبار شهر قرار داشته و به دلیل فشار استاتیکی ناشی از بارهای مرده که به راهرو وارد می‌شد و باعث وارد آمدن آسیب گردیده بود توسط میراث فرهنگی جمع آوری شده است.
مسئول نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سرایان، تصریح کرد: شترداران خود در کاروانسرا اقامت می‌کردند و چارپایانشان هم به شترخانه "اشترخو" منتقل می‌شدند.
وی با بیان اینکه کاروانسرای سرایان به همراه آب انبار، مسجد، حمام و بازار یک مجموعه تاریخی را تشکیل می‌دهند، تاکید کرد: این کاروانسرا بنا به شیوه دو ایوانی ساخته شده و فضاهای معماری آن عبارتند از سر در ورودی، هشتی، صحن، ایوان‌ها و حجره‌های متعدد.
کتیبه ۴۰۰ ساله در کاروانسرا
مسئول نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سرایان، اظهارکرد: سردر ورودی بنا که در ضلع جنوبی آن واقع شده دارای طاق جناغی و تزئینات کاربندی است و پس از ورودی هشتی بنا قرار دارد که از طرفین به اتاق‌های فرعی و از مقابل به صحن منتهی می‌شود.
وی با اشاره به اینکه در اطراف صحن حجره‌های متعدد برای استراحت و اقامت کاروانیان ایجاد شده، افزود: دو ایوان بنا در دو ضلع شمالی جنوبی قرار دارند و قوس طاق آنها از نوع جناغی است.
عیدی تصریح کرد: در چهارگوشه صحن راهروهایی تعبیه شده که به بخش‌های واقع در پشت ایوان‌ها و حجره‌ها راه دارند.
وی با بیان اینکه راهروی واقع در گوشه شمال غربی به فضای اصطبل منتهی می‌شود، گفت: جهت سهولت در بارگیری یا پایین گذاشتن بار حیوانات، کف صحن کاروانسرا از کف ایوان‌ها و حجره‌ها گودتر ساخته شده است.
به گفته وی کاروانسرا در مجموعه تاریخی شامل مسجد دوره صفوی، حمام با سنگ کتیبه به تاریخ ۹۵۱ هجری قمری، آب انبار با کتیبه به تاریخ ۱۰۷۸ هجری قمری و بازار قدیمی شهر می‌شود.
مسئول نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سرایان، این کاروانسرا از بناهای دوره صفوی است و به رباط شاه عباسی معروف است که در سال ۸۲ با شماره ۸۷۳۳ در فهرست آثار ملی کشور و ۲۶ شهریور ماه امسال در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است.
۲۰:۵۳ - ۱۴۰۲/۱۱/۲۲
نظر شما