نقدصریح رفتار سیاسی حاکمان ترکمنستان از قلم یک ترکمن ایرانی

به گزارش خبر گزاری مهر، در پی اقدام ترکمنستان به قطع گاز ارسالی به کشورمان ومشکلات بوقوع پیوسته بویژه درمناطق شمالی کشورمان، یکی ازاساتید ترکمن دانشگاه در مطلبی رفتار حاکمان ترکمنستان را به نقد کشیده است که متن آن به شرح ذیل است:

ترکمنستان همسایه شرقی ایران است که دارای مرزهای مشترک طولانی با کشورمان است. روابط جمهوری اسلامی ایران و ترکمنستان ازقدمتی 16 ساله برخوردار است. درسال 1370 به دنبال استقلال یافتن این جمهوری، این روابط سیاسی ودیپلماتیک خود را با آغاز نمود در طول سالهای اخیر کشورمان همواره تلاش کرده است که برای تحکیم همکاری با آن کشور و حفظ اعتماد و اطمینان متقابل با آن کشور جدید التاسیس، گامهای بلندی را درزمینه طرح های عظیم توسعه ای دو جانبه و منطقه ای بردارد و این روابط را به شکل یک الگوی مناسب برای همکاری وگسترش مناسبات به جهانیان عرضه نماید.

گرچه ظرفیت های صادرات و واردات ما با ترکمنستان هنوز تکمیل نشده، با این حال ایران از شرکای مهم اقتصادی آن کشور محسوب می شود بر اساس آمارهای موجود میزان صادرات کشورمان به ترکمنستان در سال 1384 بالغ بر 6/125 میلیون دلار بوده است که این میزان در سال 1385 به 130 میلیون دلار رسید. به طور کلی و بر اساس برآوردهای انجام شده و با احتساب پروژه ها و همکاری های بخش نفت و گاز حجم روابط تجاری دوکشور سالیانه بلاغ بر 2/1 میلیارد دلار برآورده شده است که این روند با توجه به روند همکاری های فی ما بین رو به افزایش می باشد.

در سالهای اخیر طرح های مختلف اقتصادی و عمرانی و سرمایه گذاری توسط شرکت های ایرانی در ترکمنستان به اجرا در آمد که از جمله آنها می توان به احداث  خط آهن تجن - سرخش - مشهد، ساخت سیلو، اجرای پروژه فیبر نوری، ساخت تاسیسات تصفیه خانه آب شهر مرو، احداث واحد تولید بنزین پالایشگاه ترکمن باشی، ترمینالهای گاز مایع در نقاط مختلف آن کشور، جاده واتوبان وهمچنین احداث سد بزرگ دوستی درآن کشور اشاره نمود که هدف اصلی این طرحها تامین رفاه وامنیت کشور و توسعه ترکمنستان بوده است و بیانگر روح همکاری، حسن همجواری، احترام متقابل و احساس سرنوشت مشترک میان دو ملت بوده است.

ایران که خود رتبه دوم را در جهان از نظر ذخایر و منابع گاز در اختیار دارد در ادامه روند همکاری های رو به رشد خود با همسایه شمالی شرقی، چندی قبل توافقنامه ای را در زمینه واردات گاز با آن کشور به امضا رساند که با موجب آن ترکمنستان موافقت کرد که روزانه 25 میلیون متر مکعب گاز طی مدت 25 سال به کشورمان صادر نماید.

براساس این توافقنامه مقامات دوکشورتوافق کردند که میزان واردات گاز ایران از ترکمنستان از سال 1385 روند افزایشی داشته باشد و با توجه به وجود ذخایر اصلی گاز کشور در جنوب کشور و هزینه انتقال آن به منطقه شمال به ویژه استانهای گلستان و مازندران که بخش اعظم ترکمن های ایران نیزاتفاقا در این مناطق ساکن هستند نیاز این مناطق را به انرژی به خصوص در فصل سرما را از طریق ترکمنستان تامین نماید.

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و کسب استقلال توسط مردم ترکمنستان، ایران در روزهایی که مردم آن کشور به دلیل بحرانهای سنگین اقتصادی ناشی از جدایی از اتحاد جماهیر شوروی شدیدا نیازمند تامین نان و مواد غذایی بودند به یاری آنها شتافته وکامیونهایی حامل ده ها تن آرد مواد غذایی به آن کشور سرازیر شدند.

با توجه به نوع تعاملات برادرانه به ویژه در شرایطی که مردم ترکمنستان با فراز و نشست ها و سختی هایی دست به گریبان بوده فرض بر این بود که می توان بر روی تعهدات آنها حساب باز کرد ترکمنستانی ها ضرب المثلی دارند که می گوید در قیامت همسایه به داد همسایه می رسد. از این رو شاید این موضوع حتی به مخیله یک ایرانی ترکمن خطور نمی کرد که ترکمنستانی هایی که نمک خورده اند حداقل به حرمت هم قومی های ترکمن خود در ایران که مصرف کنندگان اصلی گاز وارداتی از کشور ترکمنستان هستند، نمکدان بشکنند و در سرمایی استخوان سوز زمستان شیرهای گاز خود را بر روی همسایه همسفره او بندند.

طرح بهانه هایی چون مشکلات تعمیراتی، دروغ بودن ادعای مسئولان ترکمنستان آشکار گردید. پایین بودن قیمت و هم اکنون نیز بهانه عدم پرداخت هزینه های گاز از سوی ایران نمی تواند از سوی مردم ایران پذیرفته شود چرا که اینها موضوعاتی هستند که قابل رفع و حل و فصل بودند اما اقدام به قطع گاز از سوی مسئولان ترکمنستان آثار بسیار بدی از خود به جای گذاشت که سالها در حافظه تاریخی ملت ایران باقی خواهد ماند.

شاید این تجربه به ما ایرانیان درسی داد که پاسخ محبت لزوما همیشه محبت نیست. هستند انسانهایی که معیارهای دولتی آنها منافع مادی و کسب سود بیشتر و افزون تر است و با زیر پا گذاشتن تمامی شئونات و موازین اخلاقی و همسایگی تا هر جا که ممکن است برخواسته ها و طمع ورزی های خود می افزایند. ما در ایران ضرب المثلی داریم که می گوید نمک خوردن و نمکدان شکستن یعنی به آدمهایی که نمک می خورند و نمکدان را می شکنند اطلاق دون مایه و پست می کنیم چیزی که دلمان نمی خواهد آن را برای همسایه ای دوست استفاده کنیم.

روشی که ترکمنها برگزیدند همانند بلایی بود که روس ها درسال گذشته دروانفسای زمستان سرد بر مردم اوکراین و گرجستان و حتی هم قومی های خود در بلاروس آوردند. در همان زمان نیز برخی از کشورها از جمله ایران وظیفه انسانی و اخلاقی خود دانستند که به کمک اوکراینی ها و گرجی ها و بلاروسی ها بشتابند.

واقعیت این است که ما برای تامین انرژی خود به هیچ کشوری نیاز نداریم. ایران صاحب ذخایر عظیم انرژی است و توانمندی کشورمان در کشف و توسعه انرژی ها جدید و کسب فن آوری های نوین مورد اذعان همه جهانیان است. در شرایط کنونی که نیاز آنی به گاز در شمال ایران وجود دارد مردم سایر نواحی ایران با از خود گذشتگی برخی کمبودهای اهالی مازندران، گلستان و ترکمن صحرا به گاز را جبران نموده اند. دولت در حال تلاش است که مجددا جریان گاز را از منابع داخلی برقرار سازد. برای کشور پرظرفیتی همچون ایران که خود تامین کننده بزرگ گاز در دنیاست و بسیاری از کشورها چه در شرق و چه در غرب عالم نیازمند گاز ایران هستند گذر از مرحله بحران خیلی سخت نیست.

آنچه که رویداد اخیر به ما نشان داد این بود که به دور از انتظار مسئولان ترکمنستان در تمان روند همکاری های سال های اخیر میان دو کشور هیچ رویکردی غیر از کسب منافع سود جویانه و فرصت طلبانه حتی علیه هم نژادی های خود نداشته و هیچ یک از مولفه های دیگر همکاری همچون دوستی، حسن همجواری، منافع مشترک راهبردی، مشترکات قومی و مذهبی و احساس مشترک در برابر سختی ها و مشکلات در قاموس آنها جایی نداشته است .

 لذا حق ملت ماست که مصرانه از مسئولان جمهوری اسلامی بخواهند که رویکرد متقابل خود را در برابر ترکمنستان اصلاح نموده و همانند خودشان با آنها رفتار نمایند و همچنین دولت می بایست نقض تعهدات قانونی ترکمنستان را که خلاف کنوانسیون ها و حقوق بین الملل از جمله کنوانسیون حقوق معاهدات است به طور جدی از طریق مجاری ذیصلاح تعقیب نمایند.

..........................................

رحمت الله یوزباشی
محقق دانشگاه آزاد - بندر ترکمن