به گزارش خبرنگار مهر، در ادامه سلسله نشستهای تبیین ماهیت هنر اسلامی نشست "رویکرد اخوان الصفا نسبت به هنر اسلامی" عصر امروز با سخنرانی دکتر حسن بلخاری، عضو هیئت علمی فرهنگستان هنر، در محل نقش جهان این فرهنگستان برگزار شد.
دکتر بلخاری در آغاز سخنان خود با تبیین این نکته که اخوان الصفا و رسائل آنان را باید یکی از مؤثرترین نهضتهای علمی و فکری قرون اولیه شکلگیری حکمت و فلسفه در جهان اسلام دانست گفت: تأثیر عمیق رسائل آنان بر حکمای قرون چهارم هجری به بعد بسیار عمیق بوده است. ویژگی منحصر به فرد آنان در جمع میان عرفان و فلسفه، شریعت و طریقت، حکمت و صناعت، فن و فتوت، به لحن و متن آنان عمق و وسعتی بخشیده است تا جایی که میتوان با قطعیت گفت تمامی کسانی که پس از اخوانالصفا در طریق اندیشه و حکمت گام زدند، بیاستثناء رجوعی به رسائل آنان داشتهاند.
وی در ادامه با اشاره به این نکته که تأثیرپذیری از اندیشههای رمزی هرمسی، فلسفة فیثاغوری و حکمت نوافلاطونی در کنار اعتقاد شیعی آنان، رسائل را به مجموعهای تبدیل نمود که نادیده گرفتن آنان از سوی طالبان اندیشه و حکمت غیر ممکن مینمود گفت : اعتقاد به نوعی وحدت متعالی در قلمرو ادیان و نیز وحدت کلمه در حیات انسان، در بخشهای مختلف رسائل اخوان حضور دارد.
دکتر بلخاری به نگاه وحدتگرایانه اشاره کرد و اظهار داشت: این نگاه وحدت گرایانه که امروزه سنتگرایان منادی آنند که به طور مثال "وحدت متعالی ادیان" در آراء و اندیشه های فریتهوف شوآن و یا رویکرد همسان آنان در تاویل هنر و معماری اسلامی، مسیحی، بودایی و هندو دیده می شود، در آن زمان میتوانست چه طوفانها که برانگیزد و چه جان و مالی از اخوان الصفا به باد بلا ندهد.
دکتر بلخاری افزود: شاید تأکیدی که اخوان در پرداخت رمزی اعتقاداتشان و نیز زندگی و نظام اجتماعی اسرارآمیزشان داشتند علاوه بر سابقه جریانات فیثاغوری و هرمسی، همین بیپروایی و جسارتشان در ارائه ایده هایی، خلاف جریان متعصبانه زمان باشد. لکن نکتة مهم شایان ذکر آن است که اخوانالصفا وحدت ادیان را در پناه قرآن و ظل آن جستجو میکردند و نه صرفاً بر اساس اندیشههای هرمسی و یا تعلقی که برای حفظ اندیشههای حقیقت طلب مذهب و مشارب دیگر دارند. این معنا از رویکرد اخوان در ذکر اعتقاد مذاهب فوقالذکر نمایان است.
عضو هیئت علمی فرهنگستان هنر در ادامه سخنان خود به تبیین "اخوان الصفا و بنیانهای نظری هنر و صناعت" پرداخت و گفت : ما در اینجا به دنبال تشریح دو مسئله مهم و اساسی در تاریخ هنر و معماری اسلامی هستیم: اول تعریف و تصوری که اخوان از صناعت دارند و دوم نقش بسیار کلیدی که در تکوین و تدوین حلقههای اخوت و ظهور فتوت نامهها در تاریخ هنر و معماری اسلامی داشتهاند. رویکرد بدیع و همراه با تحقیق و تأمل اخوان به مفهوم صناعت تاثیری عمیق بر اندیشههای ارباب صنایع و نیز هنرمندان و معماران و مهندسان و طراحان ایرانی – اسلامی گذاشت.
وی درباب مفهوم صناعت گفت: در نظام طولی و پیوسته اندیشه اخوان، مفهوم صناعت را باید در سلسله مراتب عالم، تحقیق و جستتجو کرد. از دیدگاه اخوان، ذوات (جواهر) عالم، روحانی اند یا جسمانی. ذوات روحانی، جواهر فاعله بوده به طریق حواس ادراک نمیشوند. اخوانالصفا این جواهر روحانی را آباء نامیده و در مقابل، جواهر جسمانی که صفت منفعله دارند و به طریق حواس، ادراک میشوند را امهات میخوانند.
نظر شما