گذر از "معادله چماق و هویج" به دوران "تقابل شمشیرهای دولبه"

به گزارش خبرگزاری مهر ، از جمله خصوصیات اصلی این وضعیت جدید، تمرکز دو طرف بر "ایجاد شرایط انجام گفتگوهای سیاسی" از سویی و "تشدید گفت و شنودهای سخت" از دیگر سو است. بر این اساس در مرحله جدید، ایران و 1+5 با "شمشیرهای دولبه" به مصاف یکدیگر رفته اند که خود نشانه نزدیکتر شدن مولفه های قدرت و ابزارهای گفتمانی دوسوی میدان مذاکره است.

شمشیرهایی که به رغم برندگی لبه سخت شان، به لحاظ هزینه بر بودن، کارکرد عملی برای بهره گیری سخت ندارند. بر این مبنا هر دو طرف به مبارزه با "لبه نرم" شمشیرهایشان تمایل بیشتری داشته و مصداق عینی این تمایل نیز در فرآیند "دیپلماسی بسته ای" که از سوی دو طرف درگیر با مسئله هسته ای ایران رخ نمود، قابل مشاهده است.

اما شکی نیست که روند تقابل سیاسی طرفین در فاز نرم، به مراتب دشوارتر از "رویارویی سخت" است و همین امر پیچیدگی های نبرد شمشیرهای دولبه را مضاعف می سازد.

وجه تمایز "معادله شمشیرهای دولبه" با "بازی چماق و هویج" را باید در "یک طرفه و دو طرفه بودن" آن جستجو کرد. بر این اساس در بازی چماق و هویج، عموما یک طرف بازیگر اصلی و نقش آفرین بوده و طرف دیگر صرفا به ایفای نقشی انفعالی بسنده کرده است. این در حالی است که در معادله شمشیرهای دولبه، دو طرف با چماق ها و هویج هایی به مصاف یکدیگر می روند که نمود عینی آن در دو بسته پیشنهادی روی میز مذاکرات هسته ای تجلی یافته است. در این شرایط دو طرف می توانند فرصت ها و تهدیدهایی را برای یکدیگر ایجاد کنند و در واقع نفوذ و قدرت نرم و سخت بازیگران اصلی، لوازم اصلی چنین معادله ای را فراهم می کند.

نباید از یاد برد که در بازی شمشیرهای دولبه ، در کنار تاثیرات بسزایی که "لبه سخت شمشیرها" بر "تقابل نرم" خواهد داشت، لبه دیگر آن و جذابیت مشوق ها به مراتب در تعیین رفتار طرف مقابل تاثیراتی عمقی خواهد داشت. در این مرحله است که اهمیت محتوایی مشوق ها، پیش فرض ها، پیش شرط ها یا تکالیفی که ایران و 1+5 به صورت متقابل در بسته هایشان برای یکدیگر مدنظر قرار داده اند، نمایان می شود.

اما اکنون که دو طرف در پیگیری این بازی به توافقی ضمنی و شاید نانوشته دست یافته اند، طبعا طرفی پیروز این بازی دشوار خواهد بود که بتواند « فصول مشترک گفتمان تقابلی دوطرف » در فاز سیاسی را زودتر بیابد. همانگونه که مقامات ایرانی پیش از این تاکید کرده اند، مذاکرات آتی ایران و 1+5 بر مشترکات بسته های پیشنهادی ایران و 1+5 متمرکز خواهد بود. از این موضع می توان چنین برداشت کرد که چنانچه مهم ترین دغدغه غرب از فعالیت های هسته ای ایران، یعنی «تعلیق غنی سازی اورانیوم» در چارچوب مشترکات دو بسته قرار نمی گیرد اما «نفس موضوع غنی سازی»، از جمله فصول مشترک این بسته هاست که طبعا می توان در مذاکرات آتی به گفتگو درباره آن پرداخت.

به گزارش خبرگزاری مهر، در این جا باید نیم نگاهی به فصل مشترک بسته 1+5 و نامه وزرای خارجه این کشورها نیز داشت؛ با مطالعه گذرای متن بسته 1+5 و نامه وزرای خارجه این کشور، با متونی در طول یکدیگر مواجه می شویم که فصل مشترک برجسته آن، لزوم تعلیق غنی سازی از سوی ایران و به بیان دیگر پافشاری این کشورها بر «گفتمان تقابل یکسویه با تهران» در چارچوب "بازی چماق و هویج" سابق است.

از این منظر موضع آتی غرب در مواجهه با ایران که به آغاز فصلی جدید در معادله هسته ای ایران می انجامد، اهمیتی دوچندان خواهد یافت. باید دید آیا اعضای گروه 1+5 در آغاز بازی جدید با ایران به تفاهم خواهند رسید؟ بر این اساس به نظر می رسد با توجه به فضای مقدماتی فعلی که در چارچوب مسئله هسته ای ایران ایجاد شده، غرب باید ضمن درک شرایط جدید جمهوری اسلامی ایران و توجه به تحولات جاری در منطقه، گفتمان سیاسی خود با ایران را از فضای سابق به وضعیت "شمشیرهای دولبه" تغییر دهد. نباید از یاد برد که مختصات معادله جدید، جهانی بوده و بر خلاف گذشته در آن "تقابلی نرم در فضایی دوسویه" رخ خواهد داد.

طبعا باید تائید ورود موضوع هسته ای ایران به فاز جدید را در پاسخ گروه کشورهای موسوم به 1+5 به بسته پیشنهادی ایران و مذاکرات آتی خاویر سولانا و سعید جلیلی جستجو کرد. در این خصوص نباید از یاد برد که تهران با ارسال پاسخ نامه وزیران خارجه کشورهای گروه موسوم به 1+5، یک گام مقدماتی اما عملی در جهت پاسخگویی به بسته پیشنهادی این کشورها برداشته و پاسخ نهایی خود به این بسته را به واکنش این کشورها منوط ساخته است.

از این جهت تهران توانسته با به کارگیری تاکتیک پاسخ سریع به نامه همراه بسته غرب، توپ را در زمین 1+5 انداخته و هر گونه بازخورد پاسخ آتی خود به این کشورها را واکنشی به موضع آن ها اعلام کند.

.......................................................

گزارش از حامد وفایی