به گزارش خبرنگار مهر، دکتر مریم خوشدل روحانی دیگر سخنرانی همایش بزرگداشت سهروردی بود که امروز چهارشنبه ششم مرداد در سالن الغدیر دانشگاه زنجان سخنرانی کرد.
وی با اشاره به اینکه شیخ اشراق با ایجاد فضای متفاوتی در کتاب حکمت الاشراق شالوده بنای تفکری جدید را پایه ریزی کرد، گفت : آرای اشراقی سهروردی تأثیر بسیاری بر نگرش وی درباره تغییر و حرکت داشته است.
عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان در ادامه با اشاره به تغییر و تحول از نظر ابن سینا گفت: ابن سینا معتقد است حرکت فقط در چهار مقوله عرضی (کم، کیف، این و وضع) به وقوع می پیوندد. از نظر وی این تحولات ناشی از کون و فساد بوده و با تغییر دفعی صورتی از بین می رود و صورت دیگر جانشین آن می شود.
روحانی تصریح کرد: سهروردی استدلال مشایین را رد می کند که به جوهر بودن هیولا معتقد بودند و صورت را مقوم آن می دانستند. وی نتیجه می گیرد که جوهر به عنوان هیولا و صورت به نحوی که بخواهند به نحو انضمامی جسم را تشکیل دهند وجود خارجی ندارند.
وی گفت: دیدگاه بدیع شیخ اشراق مبتنی بر این است که جوهر بودن صورت نوعیه را باطل می دانند و ترکیب جسم از هیولا و صورت را طرد کرده و جنس و فصل به عنوان اجزا ماهیت را نمی پذیرد. در واقع وی جسم را متشکل از دو عنصر جوهر و عرض می داند.
روحانی یادآور شد: در بحث حرکت و تغییر مشابهت و تفاوتهایی میان نظر سهروردی و حکمای مشایی وجود دارد. این مشابهت مشابهتی لفظی است . وی نیز چون مشایین قائل به تغییر و حرکت در اجسام به نحو کون و فساد است اما تفاوت مهم وی با مشایین در این است که آنها قائل به تغییر در اشیا به نحو کون و فسادند و از طرفی ماده و صورت را به عنوان حقایقی ثابت می دانند که جنس و فصل از آنها اخذ می شود.
بستانی: مباحث سیاسی متفکرانی چون سهروردی مورد بی توجهی هستند
دکتر احمد بستانی سخنران بعدی همایش سهروردی بود که با موضوع "بررسی برخی وجوه سیاسی عالم خیال در حکمت اشراق" سخنرانی کرد.
وی در آغاز با اشاره به اینکه متأسفانه هیچ یک از گروههای فلسفه ایران به اندیشمندان سیاسی توجه نکرده مباحث سیاسی متفکرانی چون سهروردی را مورد توجه قرار نداده اند، گفت: سهروردی هرگز چون مشاییانی نظیر فارابی به نگارش اثری مستقل در حوزه اندیشه سیاسی مبادرت نورزید با این وجود بررسی جایگاه شیخ اشراق در تاریخ اندیشه سیاسی ایران از دو منظر حائز اهمیت است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاه افزود: نخستین نکته این است که در آثار سهروردی اشارات بسیاری به موضوعات مربوط به اندیشه سیاسی وجود دارد که این اشارات باید در چارچوب نظام کلی حکمت اشراق و نیز شرایط سیاسی زمانه سهروردی مورد بررسی قرار گیرد. نکته دوم این است که سهروردی با تدوین نظام حکمت الاشراق که بر نقادی فلسفه یونانی و مشایی استوار است، بستری فراهم کرد که تمامی تاریخ اندیشه پس از خود را متأثر نمود و به پارادایم قالب در نیمه دوم سده های میانی اسلام بویژه در ایران بدل شد.
وی افزود: این مسئله زمینه را برای تدوین نظام هایی در اندیشه سیاسی مهیا کرد که با خصوصیات این دوره تناسب دارند. تاریخ فلسفه سیاسی در ایران با فارابی آغاز می شود که سهروردی با نقادی نظام فلسفی سیاسی فارابی در واقع طرحی نو در حکمت سیاسی درانداخت.
بستانی تصریح کرد: توجه من در اینجا معطوف به وجوه سیاسی این تحول است که یکی از این موارد مفهوم خیال است. سهروردی برای اولین بار نگرشی اونتولوژیک (هستی شناختی) نسبت به تخیل عرضه کرد تا آنجا که برخی معتقدند خیال برای ما همان جایگاهی را دارد که عقل برای غربیان دارد. این نکته مهم است که تدوین حکمت نوریه در نظر سهروردی تحولی در نگرش به عالم هستی بود.
وی یادآور شد: اندیشه سیاسی اشراقی منطبق با دیگر وجوه اندیشه اشراقی در سهروردی است. سهروردی همان گونه که به نقادی فلسفه مشایی پرداخت در واقع با نقادی اندیشه سیاسی فارابی باب جدیدی در اندیشه سیاسی ما گشود.
بستانی سپس به ابتکارات شیخ اشراق در تاریخ اندیشه سیاسی اشاره کرد و گفت: نخستین ابتکار وی این است که سهروردی لزوم حکومت انسان کامل عرفانی یا همان "قطب" به تعبیر عرفا را مطرح ساخت و از سنت فلاسفه مشایی که حکومت فیلسوف را مطرح می کردند فاصله گرفت و حکمای "بحثی" را فاقد هرگونه مشروعیت سیاسی معرفی کرد.
نظر شما