تحریم جدید اروپا علیه ایران؛ بررسی جزئیات و راهکارهای مقابله

در پی جلسه روز دوشنبه 4 مرداد 1389 (26 ژوئیه 2010) وزرای خارجه اتحادیه اروپا، یکسری تحریم جدید علیه ایران به تصویب رسید.  بخش عمده این تحریم ها از فردای آن روز یعنی 5 مرداد به مرحله اجرا درآمد. سران اتحادیه اروپا قبلا در نشست 17 ژوئن خود برای تصویب تحریم‌های تکمیلی علیه ایران به توافقات سیاسی رسیدند و در هفته گذشته فهرست تحریم‌ها در بروکسل توسط وزرای کشورهای اتحادیه اروپا تأیید شد. در تصمیم شورای وزیران اتحادیه اروپا محدودیت‌های برقرار شده بر ضد ایران با هدف متمایل کردن ایران به از سرگیری مذاکرات در چهارچوب گروه 1+5 وضع می‌شوند. ضمناً ایران باید با مطالبات سازمان ملل متحد درباره دادن اجازه ورود متخصصان و ناظران آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تمام تأسیسات هسته‌ ای خود موافقت کند.

وزیران خارجه ‌کشورهای عضو اتحادیه اروپا در نشست خود، در روز دوشنبه در بروکسل، محدودیت‌های شدید برای آن دسته از کالاهای تجاری قایل شدند که کاربرد دوگانه غیرنظامی و نظامی دارند. پروازهای باری به اروپا و نیز سرمایه‌گذاری و انتقال تکنولوژی در حوزه‌های صنعت گاز و نفت متوقف می‌شوند. نقل و انتقال‌های بانکی بیش از ۴۰ هزار یورو باید با اجازه خاص صورت گیرد. فراتر از این، ضمانت‌های درازمدت اعتباری برای صادرات اعطا نخواهد شد. فهرست نام افراد و سازمان‌های متعلق به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز یک ‌بار دیگر گسترش یافته است.

حساب‌های بانکی این افراد و سازمان‌ها در سطح اروپا مسدود شده و برای آزادی تردد این افراد، محدودیت ایجاد شده است. تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا در خصوص توقف سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز، ممنوعیت انتقال تکنولوژی صنعتی و تولیدات و همچنین ارائه خدمات تخصصی نیزمی باشد.

"گیدو وستروله" وزیر خارجه آلمان، در زمینه اعمال تحریم‌ها گفت: اتخاذ چنین تصمیم‌هایی برای کشورهای صادرکننده، چندان خوب نیست، ولی بدتر از آن این است که به ایران اجازه دهیم صاحب تسلیحات هسته‌ ای شود. وی ابراز اطمینان کرد که تحریم‌ها، این بار برخلاف تحریم‌های گذشته، اثرگذار خواهند بود. وی ادعا کرد: این تحریم‌ها قطعا بدون تأثیر نخواهند ماند.

در همین حال "مارکوس کیبریانو" وزیر امور خارجه قبرس دوشنبه گذشته اعلام کرد که تشدید تحریم‌های فراتر از سازمان ملل علیه ایران می‌تواند تبعات منفی زیادی برای شرکت های اروپایی که با ایران رابطه تجاری دارند، به همراه داشته باشد. وی همچنین با اشاره به کشورهای شرق آسیا خاطرنشان کرد که وقتی اقدامی از سوی کل جامعه بین‌المللی اجرا نمی‌شود، به کشورهای دیگر این اجازه را می‌دهد که از این تحریم‌ها حمایت نکنند و شرکت‌هایشان به راحتی جایگزین شرکت‌های اروپایی در ایران شوند.

وزیران خارجه و دارایی آمریکا، "هیلاری کلینتون" و "تیموتی گایتنر"، در بیانیه‌ای مشترک از تحریم‌های اتحادیه اروپا و کانادا، علیه جمهوری اسلامی ایران استقبال کردند. در این بیانیه ادعا شده است: اجرای تحریم‌های مصوب شورای امنیت سازمان ملل از سوی اتحادیه اروپا و کانادا علیه ایران در سرمایه‌گذاری، بیمه، حمل و نقل، تجارت، بخش انرژی و سپاه پاسداران، اقدامات موثری در انزوای بیشتر ایران است.

جزئیات تحریم های تازه اتحادیه اروپا و کانادا

جزئیات تحریم های تازه اتحادیه اروپا که ده ها شرکت و شخصیت حقیقی ایران را در بر می گیرد در نشریه رسمی اتحادیه اروپا منتشر شد. دولت کانادا نیز به طور جداگانه تحریم های تازه ای را علیه ایران تصویب کرد که بیشتر به صنعت نفت ایران و پالایش نفت خام و گاز طبیعی مایع مربوط می شود. این فهرست روز سه شنبه ۲۷ ژوئیه (۵ مرداد)، یک روز پس از تصویب تحریم های جدید علیه ایران در نشست وزرای خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا در شهر بروکسل، منتشر شد. نام شصت و شش شرکت و شخص حقیقی که گفته می شود به نحوی با برنامه های هسته‌ای یا موشکی ایران ارتباط دارند در این فهرست دیده می شود.

دور جدید تحریم‌های اتحادیه اروپا شامل ممنوعیت سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز و اعمال برخی محدودیت‌ها در بخش‌های کشتیرانی و بانکداری است. در دور جدید این تحریم‌ها نام 41 نفر از مقامات ایرانی، 57 شرکت و زیرمجموعه‌های آن (66 شرکت)، 15 شرکت زیرمجموعه سپاه پاسداران و همچنین شرکت‌های فعال در برخی خطوط کشتیرانی ایران دیده شده است.

"علی دیواندری" مدیر عامل بانک ملت و "محمد رضا موثق نیا" مدیر گروه صنایع ثامن الائمه (وابسته به سازمان صنایع هوا فضای وزارت دفاع ایران) از جمله شخصیت هایی حقیقی هستند که نام آنها در این فهرست آمده است. بانک ملی ایران و کلیه شعب و موسسات وابسته به آن از جمله بانک آریان، شرکت آسا، بانک کارگشایی، شرکت سرمایه گذاری بانک ملی ایران، چاپخانه بانک ملی، بانک ملت، بانک صادرات، بانک رفاه، بانک سینا، بانک توسعه صادرات، پست بانک، ایدرو، ماشین سازی اراک، شرکت توسعه سرمایه گذاری سیمان، شرکت سیمان شمال، شرکت سیمان مازندران و نساجی مازندران از جمله موسساتی هستند که مشمول تحریم های تازه اتحادیه اروپا قرار گرفته اند.

بانک "فیوچر" که در بحرین مستقر است و دو سوم آن به ایران تعلق دارد نیز مشمول این تحریم ها شده است. این تحریم ها که بخش عمده آن یک روز پس از تصویب به اجرا گذاشته شده است شدیدترین تحریم هایی است که اتحادیه اروپا تا کنون علیه یک کشور خارجی اعمال کرده است. فقط بخشی از تحریم ها که به قانون گذاری احتیاج داشته است، از ماه سپتامبر اجرا خواهد شد.

در فهرست منتشر شده همچنین نام شرکت صنایع هوایی ایران، شرکت فناوری سانتریفیوژ ایران، شرکت بیمه ایران و شرکت پرتو صنعت دیده می شود. همچنین اسامی شش شخص و پنج شرکت مربوط به سپاه پاسداران ایران در این فهرست منتشر شده است.

نام بیست و چهار شرکت فعال در زمینه کشتیرانی ایران نیز در این فهرست دیده می شود که اکثر آنها در ایران مستقر هستند، اما بعضی از آنها در کشورهایی نظیر چین، مالت، سنگاپور، بریتانیا، امارات متحده عربی و آلمان نیز فعالیت می کنند. این تحریم ها، شدید تر از تحریم هایی است که شورای امنیت سازمان ملل متحد اواخر اردیبهشت ماه علیه ایران تصویب کرده بود.

تحریم های جدید کانادا

کانادا نیز روز دوشنبه چهارم مرداد ماه همزمان و در اقدامی هماهنگ با اتحادیه اروپا تحریم‌های یکجانبه در بخش انرژی، سرمایه‌گذاری و بانکداری را نهایی کرد. وزیر خارجه کانادا گفت که این تحریم‌ها هرگونه سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی، به ویژه نفت خام و گاز مایع را ممنوع می‌کند. این تحریم ها بیشتر به صنعت نفت ایران و پالایش نفت خام و گاز طبیعی مایع مربوط می شود.

این تحریم ها روز 22 جولای (31 تیر ماه) در جلسه کابینه کانادا مورد تصویب قرار گرفت. کانادا با هرگونه سرمایه گذاری در زمینه انرژی و همچنین کالاهای صادراتی که بتواند به نحوی ایران را در برنامه های هسته ای خود کمک کند، جلوگیری خواهد کرد. علاوه بر این، تأسیس موسسات مالی در داخل کانادا ممنوع شده و شرکت های کانادایی نیز از خرید کالاهای ایرانی منع می شوند. یک مقام رسمی گفته است، تحریم های جدید، نه تنها برای ایران بلکه یک هشدار آشکار برای سایر کشورهایی است که بدنبال آرزوهای هسته ای باشند. تحریم های کانادایی مشابه مواردی است که پیش از این از سوی کنگره آمریکا و اتحادیه اروپا، علیه ایران وضع شده است.

موضع روسیه در قبال تحریم های جدید اتحادیه اروپا

وزارت امور خارجه روسیه با انتشار بیانیه‌ای در واکنش به تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا علیه جمهوری اسلامی، اعلام کرد: فشار آمریکا و اتحادیه اروپا بر ایران نشان دهنده نادیده گرفتن اصول همکاری مشترک در چارچوب گروه"1+5" و شورای امینت سازمان ملل بوده و بیانگر عملکرد غیرقابل قبول در استفاده از تحریم های یکجانبه یا گروهی در ارتباط با این کشور است. خبرگزاری ریانووستی روسیه همچنین اعلام شد که مسکو از قصد ایران برای انجام مذاکرات فنی در مسئله تبادل سوخت 20% اورانیوم برای رآکتور تحقیقاتی تهران استقبال می کند.

ریانووستی در گزارشی به نقل از نماینده روسیه نوشت: این عمل بیانگر عملکرد غیرقابل قبول در استفاده از تحریم‌های یکجانبه یا گروهی در ارتباط  با این کشور است. وی افزود: ما بارها تصریح کردیم که معتقدیم استفاده از اقدامات یکجانبه یا گروهی در اتخاذ تحریم علیه ایران، خارج از چارچوب تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل، قابل قبول نیست. این نه تنها باعث تضعیف تلاش‌های مشترک ما برای حل و فصل سیاسی ـ دیپلماتیک مسایل مرتبط با برنامه هسته‌ ای ایران است، بلکه نشاندهنده نادیده‌گرفتن مفاد دقیقاً بازنگری شده و مورد توافق قرار گرفته قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل است.

نماینده روسیه می‌افزاید: مجموعه تحریم‌های تصویب ‌شده توسط اتحادیه اروپا، همانند فهرست تحریم‌های جدیدی که پیش از این توسط آمریکا تصویب شده بود، فراتر از راه حل مسایل منع توسعه (سلاح‌های هسته‌ ای) در رابطه با برنامه هسته‌ ای ایران بوده و نمی‌تواند به پیدا کردن راه حل سریع سیاسی ـ دیپلماتیک این مشکل بیانجامد. وی تصریح کرد: متاسفانه باید بگویم که کلیه اقدامات اخیر اتحادیه اروپا و آمریکا برای افزایش فشار بر ایران، نشاندهنده نادیده گرفتن اصول همکاری مشترک توسط آنهاست.

از سویی دیگر در پی سفر روز سه شنبه نخست وزیر بریتانیا به ترکیه و در طی کنفرانس خبری "دیوید کامرون" و "رجب طیب اردوغان"، نخست وزیرترکیه در سخنانش مخالفت صریح خود را با تحریمهای شورای امنیت، آمریکا و اتحادیه اروپا اعلام کرد. وی گفت که علیرغم توافقنامه تهران که امضا و تعهد سه کشور ایران، ترکیه و برزیل پای آن بود روندی غیردیپلماتیک در پیش گرفته شد که این روند مورد قبول ترکیه نیست.

اختلاف ترکیه و بریتانیا بر سر موضوع تحریم به قدری عمیق بود که دیوید کامرون نخست وزیر بریتانیا نتوانست آن را پنهان کند و گفت: ترکیه و بریتانیا بر سر برنامه اتمی ایران اختلاف دارند. همچنین در همین زمینه وزیر دارائی ترکیه تصریح کرد کشورش از تحریم های یکجانبه آمریکا و اتحادیه اروپا علیه ایران پیروی نخواهد کرد.

"مهمت سیمسک" وزیر دارایی ترکیه نیز در گفتگو با روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز با اشاره به اجرای قطعنامه های سازمان ملل توسط کشورش در عین حال گفت: اما وقتی که تقاضاهای کشورهای منفرد برای تحریم های فوق العاده مطرح می شود ما نباید آن ها را اجرا کنیم. وی افزود: تسهیل فعالیت های تجاری با ایران که بر اساس قطعنامه سازمان ملل منع نشده است باید ادامه یابد و ادامه خواهد یافت.

سیمسک در ادامه تاکید کرد: اگر معامله ای تجاری نیاز به تامین مالی داشته باشد ما باید راهی را برای تامین آن بیابیم. پیشتر لولا داسیلوا، رئیس جمهور برزیل نیز نارضایتی خود را بدلیل تصویب تحریمهای شورای امنیت اعلام کرده بود وی در مصاحبه ای گفته بود که این بار ایران آماده مذاکره بود اما غرب مسیر دیگری را در پیش گرفت.

تشدید تحریم ها؛ اقدامی از سر ناچاری

"رابرت کوپر" از دیپلمات های ارشد اتحادیه اروپا به بی بی سی مدعی شد که هدف اتحادیه اروپا از وضع این تحریم ها پیدا کردن یک راه حل صلح آمیز و دیپلماتیک برای برنامه های هسته ای ایران و مذاکره با این کشور است. وی با اشاره به اینکه دولت کنونی ایالات متحده آمریکا نگاه مثبتی در قبال ایران دارد، گفت: "فرصتی واقعی برای تغییر به وجود آمده است." 

کوپر از اینکه کشورهای غربی نتوانسته اند درباره مساله هسته ای ایران که به ادعای وی مساله ای نگران کننده بوده است با ایران مذاکره کنند ابراز تاسف کرد. وی تاکید کرد که تحریم های تازه اقدامی از سر ناچاری بوده است و افزود: "ما دوسال بود که در پی تشدید تحریم ها نرفته بودیم اما مذاکرات متوقف شد و ما باید کاری می کردیم. بنابراین ما به دنبال راهی رفتیم که از نظر ما مسالمت آمیز ترین راه بود. ما دوست داریم با ایران درباره مساله ای که به همه خاورمیانه مربوط می شود وارد مذاکره جدی شویم."

وی همچنین با طرح این ادعا که همه شرکت ها و افرادی که نامشان در فهرست آمده است به نحوی با پرونده هسته ای ایران ارتباط دارند، در سخنانی غیر واقعی گفت: ما نقش هر شرکت را به دقت بررسی کرده ایم تا بعدا در هر محکمه ای بتوانیم از این تحریم ها دفاع کنیم. وی با اشاره به اینکه تحقیق درباره شرکت ها و اسامی که نامشان در فهرست تحریم های اتحادیه اروپا آمده است به وسیله ۲۷ کشور انجام شده است، گفت که کار آسانی نبوده که مقامات بیست و هفت کشور را برای انجام کاری به اجماع برسانیم. مطمئن باشید که شواهد ما قوی بوده است.

تحریم‌های اضافی اتحادیه اروپا در رابطه با ایران، از روز سه‌شنبه 27 ژوئیه قدرت اجرایی خواهند گرفت . رهبران اتحادیه اروپا توافق سیاسی در اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران را طی نشست 17 ژوئن کسب کردند و در هفته گذشته "بسته" تحریم‌ها به تایید سفرای کشورهای اتحادیه اروپا در بروکسل رسید.

شورای امنیت سازمان ملل متحد در تاریخ دهم ژوئن سال 2010 قطعنامه حاوی تحریم‌های جدید علیه ایران را به تصویب رسانید.  پس از تصویب قطعنامه شورای امنیت، آمریکا نیز تحریم‌های یکجانبه علیه تهران را اعمال کرد. اتحادیه اروپا نیز در پی این اقدام آمریکا تصمیم گرفت تحریم‌های یک طرفه جدیدی را در رابطه با تهران اعمال کند.

مجلس نمایندگان و سنای آمریکا نیز دو هفته پیش طرح تحریم فراگیر ایران، با هدف تحت فشار قرار دادن بخش های انرژی و بانکداری در این کشور را تصویب کردند. طرح مصوب کنگره آمریکا، سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز، صادرات بنزین و فرآورده های نفتی به ایران و شرکت های مرتبط با سپاه پاسداران را هدف گرفته و شرکت ها و موسساتی که بر خلاف آن عمل کنند، با قطع رابطه با بازار آمریکا مواجه خواهند شد.

به نظر می رسد تحریم های جدید کشورهای اروپایی که در هماهنگی با آمریکا و متحدین نزدیک این کشور مثل کانادا و استرالیا می باشد شدیدترین تحریم ها علیه بخش های اقتصادی، تجاری، نفت و گاز، حمل و نقل، بانکداری، کشتیرانی، بیمه است. کشورهای غربی در نظر دارند از این طریق یک محاصر اقتصادی- تجاری علیه ایران اعمال کنند تا از این طریق این کشور را وادار کنند از فعالیت های هسته ای و غنی سازی اورانیوم دست بردارد. این تحریم ها می تواند در آینده فشار اقتصادی زیادی در سطوح مختلف در سطح کشور ایجاد کند و لازم است با تدابیر ویژه از تبعات و عواقب منفی آن کاسته شود.

-----------------------------

دکتر سعید خالوزاده