انبوه‌ سازی در بافت تاریخی یزد/ بافت تاریخی احیا می شود

به گزارش خبرنگار مهر، شاید عنوان انبوه سازی آن هم در بافت تاریخی یزد آشفتگی بصری در ذهن ایجاد کند زیرا آنچه از انبوه سازی در ذهن داریم مغایر با فضای بافت تاریخی است اما بخش خصوصی با حضور موفق خود در انبوه سازی به سبک معماری اصیل یزدی به تلفیق سنت و مدرنیته پرداخته و روحی تازه در کالبد بی جان بافت تاریخی یزد دمیده است.

بافت تاریخی یزد که وسعتی بالغ بر 740 هکتار دارد و گسترده ترین بافت تاریخی دنیا به شمار می رود، طی سالهای اخیر به دلیل فضای حاکم بر آن و کمبود امکانات و البته تغییر شیوه های زندگی، ساکنان بومی خود را از دست داده است.

گرچه روح زندگی هنوز در بافت تاریخی و کوچه های آشتی کنان بافت تاریخی یزد حاکم است اما این روح متعلق به اتباع بیگانه یا مهاجران جنوب شرقی کشور است که البته هیچ تناسبی با فرهنگ و فضای اصیل این بافت ندارد.

بافت تاریخی که هزاران خانه فرسوده را نیز در دل خود جای داده است هر بار با بارانی یا کوچکترین محرکی شاهد تبدیل شدن یکی از بناهای خود به تلی از خاک است اما به نظر می رسد ورود بخش خصوصی به این بافت و اجرای نخستین پروژه انبوه سازی در بافت تاریخی می تواند علاوه بر حفظ چهره سنتی آن، جانی تازه به بافت تاریخی ببخشد و آن را احیا کند.

پروژه همسایگی کویر، عنوان مجتمع مسکونی 60 واحدی است که در یکی از محله های قدیمی یزد اجرا شده و هم اکنون از پیشرفت بیش از 90 درصدی برخوردار است.

مدیر این پروژه در مورد نخستین پروژه انبوه سازی در بافت تاریخی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: کل زمین اختصاص یافته به این طرح چهار هزار و 550 متر است و کل فضا به خاطر محدودیتهای بافت تاریخی در دو طبقه بنا شده و علاوه بر آن در طبقه پایینی ساختمان فضاهایی شامل پارکینگ، انباری، استخر، سونا و جکوزی، سالن ورزشی، کتابخانه، فضای بازی بچه ها، باغچه، حوض و .... تعبیه شده است.

وحید دستگاهدار افزود: در این مجتمع 60 واحدی همانند محله های قدیمی راهروها و کوچه هایی در نظر گرفته شده و در دو طرف کوچه درب خانه ها قرار گرفته و الگوهای قدیمی نظیر وجود ساباط، اتاق روی ساباط، کوچه های آشتی کنان و ...رعایت شده است.

وی بیان داشت: این فضای 4500 متری در واقع محله ای کوچک با همان معماری حاکم بر بافت تاریخی است و با ورود به این مجتمع گویی به یک بافت تاریخی کوچک وارد می شویم.

دستگاهدار عنوان کرد: این مجتمع همچنین از حیاط مرکزی با حوض یا همان گود باغچه نیز برخوردار است و روزها و شبهای گرم تابستان با وجود این باغچه بدون هیچ وسیله مکانیکی جریان هوای خنک در ساختمان وزیدن می گیرد.

بعد از عبور از این فضای کاملا سنتی، گذر از زیر ساباط ها و استشمام بوی کاهگل، مشاهده گلدانهای شمعدانی تعبیه شده بر بهارخواب خانه ها و عبور از کوچه های آشتی کنان به درب خانه می رسیم اما در که گشوده می شود گویی وارد فضایی کاملا متفاوت شده ایم.

نمایی از مجتمع همسایگی کویر

داخل واحدها فضایی کاملا مدرن دارد و استفاده از تکنولوژی های روز ساختمان سازی، تفاوت فضای داخلی ساختمان با فضای سنتی بیرون را کاملا مشهود می کند.

دستگاهدار در مورد متراژ طبقات و نقشه داخلی ساختمانها نیز به خبرنگار مهر گفت: داخل واحدها کاملا مدرن است و از آنجا که واحدهای دو طبقه بر روی هم بنا نشده اند،‌ نقشه همه 60 واحد موجود در این مجموعه با یکدیگر متفاوت است.

از تسهیلات بافت فرسوده برای انبوه سازی در بافت تاریخی یزد استفاده شده است

وی افزود: واحدها از یک خوابه تا سه خوابه در زیربنای 60 تا 138 متری احداث شده و قیمت تمام شده هر واحد با احتساب حیاط، پارکینگ و انباری متری 550 هزار تومان است که 20 میلیون تومان آن وام مسکن از ردیف تسهیلات بافت فرسوده، 15 ساله با نرخ 11 درصد و بازپرداخت ماهانه 200 هزار تومان است و اولین سر رسید آن نیز از زمانی که کلید منزل تحویل صاحبان آن می شود، آغاز خواهد شد.

دستگاهدار اظهار داشت: باغچه سازی، تعبیه گلدانهای شمعدانی و ... همه و همه توسط شرکت پیمانکار انجام می شود و با توجه به اینکه بید و نارنج همیشه در خانه های تاریخی یزد وجود داشت، در باغچه ها از درختان بید و نارنج استفاده خواهد شد.

دیوارهای کاهگلی، آجرچینی به سبک قدیم، ساباط، کوچه های آشتی کنان از ویژگی های مجتع همسایگی کویر است

وی در مورد مشکلات خود برای راه اندازی این پروژه عظیم و ارزشمند در بافت تاریخی یزد نیز اظهار داشت: با شهرداری مشکلات بسیاری داشتیم و شهرداری ناحیه تاریخی با وجود اینکه می داند چنین بنایی در بافت تاریخی در حال احداث است هنوز هیچ بازدیدی از این فضا نداشته اما هر بار که وزیر مسکن یا مسئول کشوری به استان یزد آمده، بر روی این پروژه به خوبی مانور می دهند و مسئولان امر این پروژه را از افتخارات خود می دانند.

وی با بیان اینکه طراحی سازه توسط دکتر رحیمی از استاتید برجسته دانشگاه و طراحی معماری آن نیز توسط طراحانی که دارای مدرک دکترا در این زمینه هستند، انجام شده افزود: این نخستین مجتمع مسکونی است که در کشور به این سبک اجرا شده و تاکنون کسی نظیر آن را احداث نکرده است.

پروژه انبوه سازی در همه محله های تاریخی یزد اجرا می شود

دستگاهدار بیان داشت: نظیر این مجتمع در محله های "لرد کیوان"، سید گلسرخ، پامنار و ... یزد نیز در حال ساخت است.

وی افزود: ما در بافت تاریخی هیچ خانه ای را خراب نمی کنیم بلکه از هزاران هکتار زمینی که در بافت تاریخی وجود دارد استفاده می کنیم بنابراین حجم پروژه ها به متراژ زمینی که خریداری می شود، بستگی دارد.

دستگاهدار با اشاره به سختی های خاص کار در باقت تاریخی اظهار داشت: در بافت تاریخی ابتدا باید محل به دقت بررسی شود و کار کارشناسی بر روی آن انجام شود تا بدون آسیب رساندن به محل یا بافت تاریخی، طراحی ها را اجرا کرد.

وی عنوان کرد: برای همه بافت تاریخی نمی توان یک نسخه یکسان داد و هر محله نیاز به طراحی خاص دارد.

دستگاهدار همچنین یادآور شد: از آنجا که در هیچ کجای ایران بافت تاریخی به این وسعت نداریم و فقط یزد از چنین گستردگی بافت تاریخی برخوردار است و هنوز زندگی در آن جریان دارد، شرایط سختی برای پذیرفتن نقشه ها اعمال می شود اما بعد از تایید نقشه نیز هیچ نظارتی از سوی مسئولان امر صورت نمی گیرد.

انبوه سازی به سبک معماری سنتی از دیدگاه میراث فرهنگی مزیتی ندارد

وی ضمن قدردانی از همکاریهای میراث فرهنگی یزد بیان داشت: با این وجود و به رغم تاکیدات موکد وزارت مسکن و شهرسازی برای نوسازی بافت فرسوده و قدیمی، اقدامات حمایتی و تشویقی میراث فرهنگی بسیار پایین است به نحوی که این اقدام و این نوع معماری هیچ نوع مزیتی از دیدگاه میراث فرهنگی ندارد.

دستگاهدار ادامه داد: تجاری سازی بافتها و ایجاد هتلها در بافتهای تاریخی نشان داد که بافت تاریخی قابلیتهای بسیاری دارد اما با تجاری سازی بافت تاریخی، این منطقه فقط در طول روز جاذبه خواهد داشت و شبها روح زندگی از این منطقه رخت بر می بندد اما با ایجاد واحدهای مسکونی و مسکونی سازی بافت تاریخی، جریان واقعی زندگی در این بافتهای ارزشمند جاری می شود.

اگر زندگی در بافت تاریخی جاری شود، آنگاه بازارهای سنتی نیز یکی پس از دیگری رونق می گیرند و آن هنگام است که بافت تاریخی به معنای واقعی احیا می شود

دستگاهدار

وی تاکید کرد: اگر زندگی در بافت تاریخی یزد جاری شد، آنگاه بازارهای سنتی که یک به یک تعطیل شده اند نیز رونق می گیرند و بافت تاریخی به معنای واقعی احیا می شود.

دستگاهدار بار اشاره به مشکلات کار در بافت تاریخی عنوان کرد: مشکلاتی که با شهرداری، میراث فرهنگی، نظام مهندسی و ... داشته و داریم، انرژی بسیاری از ما می گیرد و هیچ سیستم الگویی وجود ندارد و به همین دلیل است که انگیزه مسکونی سازی در بافت تاریخی بسیار پایین است.

وی بیان داشت: مسئولان باید شرایط و مشکلات کار ما را درک کنند و به عنوان اولین شهری که در این سطح و برای زنده کردن و زنده نگه داشتن بافت تاریخی اقدام کرده است، از ما حمایت کنند.

این مجتمع هم اکنون از پیشرفت بیش از 90 درصدی برخوردار است و تا پایان تیر به بهره برداری می رسد

شاید این روزها یکی از اصلی ترین دلایلی که بافت تاریخی از سکنه بومی خود خالی می شود، جریان نداشتن زندگی مدرن در این مناطق است.

در بیشتر محله های تاریخی یزد پیرزن و پیرمردها باقی مانده اند اما فرزندان آنها از این بافت رخت بر بسته و به بافت جدید شهر می روند که به نظر می رسد وجود چنین مجموعه ای خواسته ها و نیازهای قشر جوان و امروزی را نیز تامین کند.

برای احیای بافت تاریخی یزد گروه های معماری بسیار قوی آماده همکاری هستند

مردم ساکن در بافت تاریخی یزد برای مرمت منازل خود می توانند از گروه ها معماری بسیار قوی که در یزد فعالیت می کنند همچنین از اساتید قوی دانشگاهی که در دانشکده معماری حضور دارند استفاده کنند اما مشکل اینجاست که پروژه ها باید برای اهالی این بافت تعریف شود که این رسالت از سوی سازمانی نظیر میراث فرهنگی که متولی احیای بافت تاریخی است، مورد غفلت قرار گرفته است.

به نظر می رسد باید برای ساخت و مرمت منازل تاریخی و قدیمی و حفظ فضا و نمای تاریخی بافت، نقشه هایی در اختیار مردم قرار گیرد.

به رغم وجود معماران برجسته برای احیای بافت تاریخی، سرمایه گذار بزرگ در یزد نداریم 

جالب اینجاست که اکنون در یزد گروه های کارشناس و معماران برجسته برای احیای بافت تاریخی بسیار وجود دارد اما کارفرمای خوب و بزرگی که بتواند در این راستا سرمایه گذاری کند، وجود ندارد.

به نظر می رسد بخش دولتی باید در این زمینه پا پیش بگذارد و پس از ایجاد جذابیتهای خاص در زمینه مسکونی و تجاری سازی بافت فرسوده و تاریخی، کار را به دست بخش خصوصی بسپارد یا حداقل اندک سرمایه گذاران را با سیاستهای تشویقی خود حمایت کند.

البته خروج مردم از بافت تاریخی دلایل جامعه شناسانه بسیاری دارد که هر یک از آنها به تنهایی قابل بررسی است اما یک جامعه شناس در مورد بافت تاریخی یزد به خبرنگار مهر گفت: زندگی به سبک قدیم دیگر در بافتهای تاریخی امکان پذیر نیست اما می توان الگوهایی کارآمد برای زندگی امروز از گذشته ها گرفته و در زندگی به کار بگیریم.

ایجاد مجتمع در بافت تاریخی با سبک و سیاق سنتی شاید بتواند پیوندی بین زندگی مدرن شهری امروز و زندگی محله ای قدیمی ایجاد کند و به نوعی شاهد بازگشت بسیاری از فرهنگهای کارآمد باشیم

یک جامعه شناس

طالبی بیان داشت: شاید ایجاد چنین مجتمع هایی بتواند به نوعی پیوندی بین زندگی مدرن شهری امروزی و زندگی محله ای قدیمی ایجاد کند.

وی افزود: حضور در بافت تاریخی و اتصال افراد به فرهنگ خود در این بافت می تواند آنها را از بسیاری از انحرافات اجتماعی دور کند زیرا افرادی که امروز از آنها به عنوان حاشیه نشین ها یاد می کنیم، از فرهنگ خود جدا مانده اند و به همین دلیل است که به راحتی جذب کارهای خلاف قانون و انحرافات اجتماعی می شوند.

به هر ترتیب وجود مجتمع های مسکونی در دل بافت تاریخی بارقه هایی از امید هم به لحاظ احیای بافت و هم به لحاظ احیای فرهنگ بومی یزدی در این منطقه به همراه دارد.

این مجتمع در ماه جاری به بهره برداری می رسد و امید می رود الگویی برای احیای واقعی بافت تاریخی باشد.

----------------

گزارش و عکس: نیره شفیعی پور