دکتر قاسم پورحسن استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی در مورد امکان تعیین خطوط قرمز در حوزه اندیشه به خبرنگار مهر گفت: بدون وجود آزادی (به معنای آزادی صحیح) امکان اندیشه ورزی در جامعه نیست و هر جامعه ای که از آزادی بیشتری برخوردار است اندیشه در آن نیرومندتر است، نمی توانیم محدودیتهایی را در حوزه فکر به وجود آوریم و انتظار جامعه ای موفق در تولید اندیشه داشته باشیم.
وی تأکید کرد: در جامعه فاقد آزادی امکان و قدرت تفکر وجود ندارد. شهید مطهری در کتاب "آزادی معنوی" میان دو نوع آزادی در تفکر تفاوت قائل شده است؛ یکی آزادی در تفکر و دیگری آزادی در عقیده. ایشان عنوان می کند که از منظر اسلام هیچ محدودیتی برای آزادی تفکر وجود ندارد گرچه برای عقیده چارچوبهایی است، نه محدودیت یا قیودات که آدمی اگر از آن چارچوبها بیرون رود ممکن است به انحراف در عقیده کشیده شود.
این محقق حوزه فلسفه افزود: بنابراین جوامع را از نظر تولید اندیشه می توان به دو دسته تقسیم کرد؛ یکی جوامعی که دستوری تلاش می کنند تا اندیشه ای را تولید کنند و در عین محدودیت و فقدان آزادی تصور می کنند امکان فکر ورزی وجود دارد و دیگری جوامعی که با گسترش آزادی در تفکر انتظار تولید فکر و تفکر را دارند.
دکتر پورحسن جامعه دوم را جامعه موفقی خواند و یادآور شد: این جامعه دقیقا مبتنی بر دستوری است که از پیامبر اکرم(ص) و آموزه های قرآنی به دست می آید. در اندیشه اسلامی مهمترین مسئله "تفکر" است و هیچ چیزی بالاتر از تفکر وجود ندارد بنابراین چیزی بالاتر از عقل آدمی نیست؛ عقل آدمی بدون آزادی امکان و قدرت رشد و شکوفایی ندارد.
این محقق و پژوهشگر حوزه فلسفه تأکید کرد: تفکر نه دستورالعملی است و نه چارچوبی را می پذیرد و نه قیودات و شرایط محدود کننده را می تواند تحمل کند؛ بنابراین عقل جمعی جامعه باید به این نتیجه برسند که اگر خواهان تفکر و اندیشه ورزی است باید همه قیودات و محدودیتها را از اندیشه بردارد؛ اینگونه نیست که تصور کنیم که یک مرجع علمی یا یک مرجع سیاسی و... در جامعه می تواند برای تفکر حدی و قیودی تعیین کند و انتظار داشته باشد که در یک دوره ای همان نسخه مورد نظرش را در مورد اندیشه به ثمر برساند و تاریخ بشر و تاریخ جوامع خلاف این مسئله را نشان داده است.
دکتر پورحسن در پایان تصریح کرد: هیچ جامعه ای با بسته بودن و سلب آزادی فکری نتوانسته به علم و تفکر دست یابد. باید اجازه داد آزادی همچنان که شهید مطهری عنوان می کند برای تفکر در گسترده ترین وجه اش مورد توجه قرار گیرد و بدون چنین نوع آزادی امکان این نیست در جامعه شاهد تولید فکر و اندیشه باشیم. لذا این دیدگاه که باید مرجع و نهادی وجود داشته باشد که آن نهاد تعیین کننده چارچوبها برای تفکر باشد با دیدگاه دینی و عقل جمعی بشری ناسازگار است.
نظر شما