بیرونی ستاره شناس و رصدگر متبحری بوده است. وی یک خورشید گرفتگی را در نزدیکی لمغان، میان کابل و قندهار، رصد کرد. از جمادی الاول 410 ه.ق یک سلسله رصد را در غزنه آغاز کرد که تا 412 به طول انجامید. رصد انقلاب تابستانی 412 آخرین رصدی است که وی در عمر خود انجام داده است.
بیرونی درسال 420 کتاب مهم" التفهیم لاوائل صناعه التنجیم" را به خواهش ریحانه، دختر حسین خوارزمی به دو زبان عربی و فارسی نوشت که روایت فارسی آن از کهنترین متون فارسی علمی و کهنترین متن ریاضی-نجومی باقی مانده به زبان فارسی به شمار میرود.
ابوریحان حتی پس از 26 سال همچنان مطالب را به کتاب الآثار الباقیه خود اضافه میکرده و بخشهایی از آن را اصلاح میکرده که این نکته نشان از روحیه علمی ستودنی وی و دقت و وسواس کمنظیر او در تألیف دارد. وی در زمان حکومت پادشاه مودود بن مسعود دو کتاب "دستور" و" الجماهر" را به نام وی تألیف کرد.
شاید ارزندهترین اثر اسلامی در داروشناسی کتاب"الصیدنه" بیرونی باشد که آن را به عربی نوشت و ابوبکر کاشانی آن را به زبان فارسی برگرداند. این کتاب که ثمره آخرین سالهای زندگی بیرونی است اثر عظیمی است مشتمل بر شرح 850 دارو که آنها را از همه منابع موجود فراهم آورده و نام داروها را به زبانهای یونانی و سریانی و سنسکریت و عربی و فارسی و گاه خوارزمی و سغدی و نظایر اینها ذکر کرده است.
استخراج جیب(سینوس) یکدرجه، که یکی از مسائل مهم عالی ریاضی است، تسطیح کره و ترسیم نقشههای جغرافیایی، تعیین مساحت محیط و قطر کره زمین که شخصاً رصدکرده است، ساخت کره زمینی جغرافیایی، اختراع بیش از ده قسم از آلات رصدی، تعیین وزن مخصوص اجسام ترازویی موسوم به ترازوی ابوریحان، کشف خاصیت حقیقی فیزیکی الماس و زمرد، تحقیق در باره زنبورها برای ساختن عسل، ساخت گاهشمار ایرانی ، و موارد دیگری از اکتشافات و اختراعات وی به شمار میرود.
نظر شما