معرفي دفتر
يكصد و پنجاه قطعه شعر در قالب هاي مختلف و متنوع شعر فارسي ، در مجموعه شعر " آئينه خيال " - يكي از كتاب هاي مشفق كاشاني ، شاعر معاصر - گرد آمده اند كه " غزل " و " رباعي " از قالب هايي است كه بيش از ديگر قالب ها مورد عنايت شاعر قرار گرفته است .
كتاب " آئينه خيال " را انتشارات كيهان در چاپ نخست با سه هزار شمارگان منتشر كرده است كه بيش از يك دهه از انتشار نخست آن مي گذرد ، مقدمه اي تفصيلي ازشاعري ديگر - محمود شاهرخي - در خصوص شعرهاي مشفق كاشاني و جهان بيني خاص شاعر، بر صفحات آغازين اين دفتر خود نمايي مي كند .
جدا چون قطره از درياي اويم
گياهي تشنه در صحراي اويم
جگرتاب فريب هر سرابم
عطش آموز در درياي اويم
چو مرغي خسته بر سدري كهنسال
نشسته ، گوش بر آواي اويم ...
عطش آموز / 23
و :
رميده كولي سرگردان ، گذر به خانه من دارد
غريب وادي تنهايي ، سفر به سوي وطن دارد
در اين كوير شكيبايي ، نمي زعاطفه جاري نيست
بجز سراب سراب افشان ، كه ره به خانه من دارد
حكايت گل پرپر را ، زباد فتنه چه مي پرسي ؟
كه خون نوشته ي اين قصه ، كتاب سرخ چمن دارد
زخم كهنه / 24
و :
شعله ور آمد ز دود آه ، ابوالفضل ( ع )
آينه آه در نگـــــاه ابوالفضل
از جگر آب مشك ريخته در خاك
موج عطش خيمه زد ، ز آه ابوالفضل
تا نبرد آب در حريم پيمبر
لشكر بيداد بست راه ابوالفضل ...
دود آه ابوالفضل / 55
اولين نكته اي كه ذهن مخاطب شعر مشفق كاشاني را به خود جلب مي كند ، سادگي و رواني كلام شاعر است ، نوع سخن او ، ناخودآگاه امكان ارتباطي دوسويه را در شعر ايجاد مي كند و مخاطب ، شاعر را متكلم قطعي نمي يابد ، خود را نيز در حس و انديشه ي حاكم بر شعر ، سهيم مي داند .
|
|
تكلف و تصنع موجود در اين آثار و پيچيد گي هايي كه براثر كژتابي هاي طبع و ذهن سراينده و سوء تفاهمي به نام " نو آوري " وارد اين گونه از شعرها شده ، كمتر براي حس مخاطب ، مجوز ورود صادر مي كنند ، تصوراتي مانند پررنگ كردن عنصر انديشه در شعر ، باعث شده است كه كاسه ي حس شاعر شاهد جوشش كمتري باشد و خروجي ذهن شاعر ، محصولي كوششي است كه فقط به ظاهر ، لعاب شعري به خود پذيرفته است و مدتي بعد كه اثر در ذهن مخاطب خود مورد حلاجي قرار مي گيرد ، چيز قابل توجهي نصيب او نمي شود ، اما شعرهاي آئينه خيال نهايتا با دوبار خوانده شدن ، حتي براي كساني كه در وادي شعر و ادب ، داعيه اي ندارند و خيلي كم در اين فضا تنفس كرده اند نيز ، قابل درك و لذت بخش است ، مگر آنجا كه سراينده مجبور است براي تبيين منظور اصلي خود اين گونه سخن بگويد :
شب فروزي كه بر اين لوح شفق گون آويخت
آفتابي است كه بر هاله اي از خون آويخت
عقل ، حيران به تماشاي جمال تو نشست
عشق ، آشفته بر آن قامت موزون آويخت
هر سخن كز بن جان و دل مشفق برخاست
در گريبان هنر ، گوهر مضمون آويخت
دريادلي / 114
يا :
زان قطره ي حيرت كه لو سوز عطش گشت
خورشيد بر انگيخته از ساغر خويشم
دل همچو پريزاد به زندان تن و من
آن آه ، كه بر آينه ي باور خويشم ...
در غربت اين باديه / 206
لذت همگاني
حتي در مواردي كه شاعر با توجيه عظمت موضوع و مضمون ، سعي در برانگيخته سازي واژه هاي خود دارد و با تمام توان از نحله هاي زباني بهره مي گيرد ، باز هم جايي براي استماع آزاد مخاطب مهيا مي كند ، زيرا نمي خواهد مخاطب عام و به دور از " شعر " ، بدون لذت از كنار شعر عبور كند ، حتي هنگامي كه شاعر از فراهم كردن اين امكان درمي ماند ، با بهره گيري از اوزان مهيج شعري ، خواننده را براي لحظاتي به سمت خود جلب مي كند ، حتي اگر در شعر خود از مضامين حسرت آلود حرف بزند :
روزي اين حنجره ، آوازي داشت
به افق ، پنجره ي بازي داشت
قفس سينه اگر مي شد باز
مرغ اين غمكده پروازي داشت
نغمه در نغمه غزل مي پرداخت
پرده در پرده ي دل ، سازي داشت
شاخه در شاخه ، هم آغوش نسيم
چون شباويز ، شبآوازي داشت ...
نغمه در نغمه غزل / 207
اما مشفق كاشاني ، در رباعيات و دوبيتي هاي " آئينه خيال " كمتر قادر است با قدرت و خيال پردازيهايي كه درغزل در اختيار دارد ، ظاهر شود .
علي رغم اين كه دوبيتي ها و رباعيات اين شاعر پيشكسوت ، ازاصول مربوط به رباعي و دوبيتي عدول نمي كند و احساس مي شود كه شاعر به اصل تثبيت شده ي " گنجاندن دريا در كوزه " كه ريشه مند ازانديشه ي قدماي ادب فارسي است ، به شدت معتقد و پايبند است ، اما صراحت كلامي در پاره اي از مواقع بر لطافت شعري غلبه مي كند :
شد پرده نشين پرده ي " لا " زهرا ( س )
آئينه ي نقشبند " الا " زهــــرا
گفتم : كه شفيع شيعيان كيست به حشر ؟
برخاست ندا زعرش : زهرا زهرا ...
شفيع شيعيان / 62
يا :
بر توسن موج خشم ، آوا زده بود
مانند علي ، بر صف هيجا زده بود
آبي مگر آورد حرم را زفرات
سقاي حسين ، دل به دريا زده بود
سقاي حسين / 54
و :
نمي گويي كجا در ناكجايي
بگو جانا ، بگو جانا كجايي
شب و روز از دل سرگشته پرسم :
تو اي پيداي ناپيدا ، كجايي
|
|
در عين حال بايد گفت كه اين آسيب جدي ، تنها به شعر و زبان مشفق كاشاني محدود نمي شود و بسياري از شاعران معاصر ايران ، حتي كساني كه داعيه ي نوپردازي و كشف ميدان هاي تازه ي زباني و محتوايي دارند ، با اين آسيب به طور جدي دست و پنجه نرم مي كنند و بعضا مغلوب مي شوند .
در پايان مي توان گفت كه مجموعه شعر " آيينه خيال " سروده ي مشفق كاشاني يكي از دفترهاي ممتاز شاعر در دهه ي هفتاد است كه مي تواند به لحاظ استفاده ي بجا از آرايه هاي كلامي ، قالب هاي متنوع شعري و موضوعات روز ، منبعي مناسب و قابل اتكا براي دوستداران شعر كلاسيك و محتوامحور باشد .
اهتمام در سرودهاي انقلاب و دفاع مقدس
تجربه كردن در سرودن و نوشتن ، قبل و بعد از انقلاب اسلامي توسط مشفق كاشاني و حضور او در كنار كساني چون مهدي اخوان ثالث ، فروغ فرخزاد ، سهراب سپهري ( قبل از انقلاب ) و همراهي با زنده ياد مهرداد اوستا ، محمود شاهرخي " جذبه " ، علي معلم دامغاني ، صفا لاهوتي ، محمود دست پيش ، حميد سبزواري ، زنده ياد سپيده كاشاني و ... ( بعد از انقلاب ) و بسياري ديگر از صاحبان ذوق و قلم ، باعث شده است كه طي سالهاي اخير، اين شاعر بيش از گذشته ، كانون توجه اهل قلم و ادب ، به ويژه شاعران ، منتقدان شعري و سخنوران جوان كشور باشد .
از سويي ديگر ، اهتمام وي به همراهي تعدادي از شاعران ياد شده پس از انقلاب درمراكزي مانند صدا و سيما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي براي خلق سرودهاي حماسي با مضامين ديني ، انقلاب اسلامي ، عاشورا ، امام خميني ( ره ) ، دفاع مقدس و ... ، از ديگر مولفه هاي تلاش اين چهره ي فرهيخته ي ادبي در كارنامه ي ادبيات انقلاب اسلامي است .
درباره ي شاعر
عباس كي منش ، مشهور مشفق كاشاني در سال 1304 در شهر كاشان متولد شد ، تحصيلات ابتدايي و متوسط را در كاشان و تحصيلات دانشگاه را تا اخذ درجه فوق ليسانس در تهران به پايان برد.
از آثاراستاد مشفق كاشاني ، مي توان به مجموعه شعرهاي : صلاي غم - تضمين دوازنده بند محتشم كاشاني ؛ سرود زندگي، شراب آفتاب، گزيده ي آثاروي با نام آذرخش و نيز تذكره ي خلوت انس ( علاوه برسلسله مقالاتي كه درجرايد كشورمنشركرده است ) اشاره كرد ، از ديگر آثار مكتوب وي ، تصحيح ديوان سليمان صباحي بيدگلي است كه با مقدمه ي استاد زنده ياد پرتو بيضايي منتشر شده و در دسترس ارباب ادب قرار گرفته است .
پس از انقلاب اسلامي ، مجموعه شعرهاي نقشبندان غزل، پرتوي از انوار 15 خرداد از شاعران معاصر، و چند دفتر با اهتمام مشترك وي و محمود شاهرخي " جذبه " با موضوعات : جنگ تحميلي ، شهيدان ، جمعه ي خونين كعبه ، سوگنامه ي امام( ره ) و ... منتشر شده است .
شش مجموعه شعر از شاعران گذشته و معاصرنيز با تلاش مشفق كاشاني منتشر شده است كه : قبله ي هفتم، مدايح و مراثي درباره ي حضرت امام رضا (ع) ، در بارگاه استغنا ، آثار توحيدي عرفاني، آينه ي صبر( مدايح و مراثي درباره ي حضرت زينت س) آينه ي استقامت، ( مراثي درباره ي حضرت ابوالضل ع ) بر آستان حضرت معصومه ( مدايح و مراثي درباره ي حضرت معصومه س )، آينه خداي نما ( مدايح و مراثي درباره ي پيامبر اكرم ص ) نام گرفته اند .
نظر شما