به گزارش خبرنگار مهر، نشست نقد و بررسی کتاب دعوت به جامعه شناسی نوشته پیتر برگر ترجمه رضا فاضلی در سالن حکمت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی این بار حضور مترجم کتاب و اساتید حوزه جامعه شناسی دکتر نیک گهر، دکتر فرهنگ ارشاد، دکتر شاهنوشی، دکتر قانعی راد، دکتر میرزایی و دکتر نعمت الله فاضلی برگزار شد.
بعد از سخنان مترجم کتاب دعوت به جامعه شناسی، در بخش دیگری از این مراسم به نقد و بررسی این کتاب پرداخته شد. در ابتدای این بخش دکتر نیک گهر به ارائه سخن پرداخت و گفت: این کتاب در زمانی که من در سوربن دکترای اولم را گرفتم نوشته شده است. من درباره کتاب بحث نمی کنم اما در مورد سخنان دکتر فاضل، در مورد زد و بندهای درون دانشگاه می خواهم بگویم که حتی دانشگاه سوربن همین گونه بود. به فرض مثال ریمون آرون وقتی در آن موقع در جنگ جهانی دوم با دو گل همکاری کرد در بازگشتش به دانشگاه سوربن 10 سال به او اجازه همکاری ندادند یا آلن تورن تز دکترایش رد شد. ایشان در داخل خیابان دانشجویان را جمع کرد و به تظاهرات علیه دانشگاه اقدام نمود. دلیل پاکسازی بنده فقط اساتید دانشگاه بودند نه مسائل دیگر.
نیک گهر ادامه داد: مورد دیگری که آقای فاضل در مورد بی نظری ارزش شناسی گفتند. بدین معناست که جامعه شناس نباید پیش داوری های خودش را در کار تحقیق دخالت دهد نه اینکه نظر ندهد اما در کلاس درس عقیده خودش را نباید به دانشجویانی که به سکوت دعوت شده اند، اجبار کند. دورکیم این را غیر اخلاقی می داند و اینکه جامعه شناس نباید آنچه سیاستمداران و قدرت های سیاسی ارائه می کنند، را به خورد دانشجویان بدهد. این مورد را هم دورکیم غیر اخلاق حرفه ای می داند.
وی در ادامه گفت: نکته مهم دیگر مسئله فرد در جامعه و جامعه در فرد است. که بعدا نوربرت الیاس آن را گسترش داد. این تقابل که جامعه و فرد را از گذشته در مقابل هم قرار می دادند، نوربرت الیاس به آنها قائل نیست.
فرهنگ ارشاد در بخش دیگری از این مراسم گفت: من دوست دارم خیلی سریع بر روی بحث محوری کتاب بروم و دیدگاه محوری برگر که دیالکتیک ماتریالیستی را با یک حالت مالیخولیایی مطرح می کند، بیان کنم.
پیتر برگر جامعه شناسی دین و معرفت را با هم یک جا می بیند. یأس و ناامیدی که دکتر نیک گهر بدان تاکید کردند. جان کلام و هسته نهفته کتاب پیتر برگر است. در عین حال که پیتر برگر دچار یاس و ناامیدی است، معتقد است که زندگی ما دچار شی گرایی و علی رغم این هم شک گرایی است و اینها نشانه ذهن دوگانه پیتر برگر است.
ارشاد ادامه داد: برگر در فصل اول و دوم و سوم کتاب می گوید، که جامعه شناسی چیست. در فصول چهارم و پنجم که انسان در جامعه و جامعه در انسان مطرح می شود. در فصل چهارم با نگاه دورکیمی مسئله را مطرح می کند و فصل پنجم را با دیدگاه هربرت مید و کنش نمادین مطرح می کند. این آستانه ای است که وارد دنیای ماکس وبر می شود. پیتر برگر الگویش مارکسی است اما به نظر تحت تاثیر ماکس وبر است و از طریق ماکس وبر به معرفت شناسی پرداخته است.
وی در ادامه افزود: در این کتاب اگر نگاه کنید، آن چنان که به وبر ارجاع داده شده، به هوسرل ارجاع داده نشده است و اصلا به پدیدار شناسی هایدگر ارجاع نداده است. در جامعه ما جامعه شناسی بسیار فلج است و اساسا دست و پا پیدا نکرده است. ما جامعه شناسی را خیلی سطحی و قالبی خوانده ایم. ما به هستی شناسی واقعیت های اجتماعی وارد نشده ایم. فصل ششم که جان کلام این کتاب است. به سراغ وبر می آید و از کانال وبر دیالکتیک بین انسان و جامعه و جامعه و انسان را بحث می کند.
این استاد دانشگاه در پایان تاکید کرد، این کتاب از نظر حروفچینی و ویراستاری از روی جلد تا آخرش مشکلاتی دارد. که امیدوارم آنها را در این کتاب ارزشمند برطرف کنند.
در بخش دیگری از این نشست دکتر مجتبی شاهنوشی استاد دانشگاه اصفهان گفت: کتاب دعوت به جامعه شناسی دومین کتاب برگر است که شاید اگر الان آن را می نوشت چیز دیگری می شد و شاید بتوان آن را با سی رایت میلز که منتقد جامعه آمریکایی است مقایسه کرد.
دکتر نعمت الله فاضلی در بخش دیگری از این مراسم ضمن تجلیل از استادان حوزه جامعه شناسی و حضور آنها در پژوهشگاه علوم انسانی گفت: در صفحه 176 کتاب برگر می گوید: آنهایی که قواعد بازی را خوب بلدند بهتر می توانند، سر دیگران را کلاه بگذارند. برای کسب و کار و نام و نان همدیگر را حذف می کنند. به نوعی داستان را می پیچانند و می پیچانیم که افراد موثر را به حاشیه برانند، اما یادمان باشد که تاریخ در مورد ما اشتباه نمی کند.
این عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در ادامه گفت: توصیه می کنم این کتاب را بخوانند و به قول برگر شهره و آوازه ایشان به خاطر همین کتاب است. این کتاب نقدی بر آکادمی های اجتماعی در جهان است. ما در آکادمی هایمان، خوشبینانه می اندیشیم، چراکه مسائل را جدی نمی گیریم و بدبینانه عمل می کنیم. برخلاف آنچه که استاد عزیزم دکتر نیک گهر فرمودند. باید تصمیم بگیریم که خودمان این راه را تا جایی که می توانیم نرویم و دست کسانی که این راه را می روند بالا ببریم و کمک کنیم تا این فضا از بین برود.
در بخش دیگری از این مراسم دکتر سید آیت الله میرزایی به دیدگاه های دورکیم اشاره کرد و گفت: دورکیم می گوید علم یک پژوهش دراز مدت است. برگر هم آن را بدین گونه می داند و دفاع جانانه ای از جامعه شناسی می کند. بحث شک پذیری و ابطال پذیری را به تفصیل به آن می پردازد. برگر معتقد است که جامعه شناسی در رابطه با مدرنیته و علم، سه نقطه به وجود آمده است و به پرسش های بزرگ می پردازد و آن پرسش های به عنوان فاکت های اجتماعی که دورکیم و وبر آنها را مطرح می کند می پردازد.
وی ادامه داد: پرسش برگر این است، چه اتفاقی افتاده است؟ او می گوید چهار واقعه اتفاق افتاده است. که معتقد است هر کدام از اینها می توانند یک علم را فلج کنند. این چهار مورد عبارتند از برخلاف مفروضات جامعه شناسان خیزش های جامعه شناسی توسط جامعه شناسان پیش بینی نشده است. مورد دوم می گوید دستاورد جامعه شناسی چه بوده است. برگر می گوید این مسئله معطوف به ضعف های تئوریک نبوده است. بلکه خود جامعه شناسان هم بخشی از انسان هایی هستند که در جامعه هستند. پاسخ خود را با مثالی از ژاپن می آورد، که می گوید مورد ژاپن و پیشرفت آن یک استثنا بود. چراکه ژاپن شرقی است نه غربی و دعوت می کند به عنوان مورد دوم مدرنیته در جهان را بررسی کند. می گوید کسی پیش بینی نکرد، که این اتفاق می افتد، اما افتاد. مورد سوم بحث سکولاریزاسیون بود و مورد چهارم فروپاشی شوروی است. که هم در واقعیت و هم در ایده است و کسی آن را پیش بینی نکرده است.
وی ادامه داد: کوته نگری، جزئی نگری، شدت عقل گرایی برگرفته از آرای ویلفردو پارتو و ایدئولوژی هر کدام از اینها می توانند یک دانش را از بین ببرند. پیتر برگر پیشنهادش این است که جامعه شناسان به دانش تاریخی مجهز شوند. انعطاف روشی داشته باشند و نگاهی جامعه وطن داشته باشند.
دکتر قانعی راد، رئیس انجمن جامعه شناسی ایران و استاد دانشگاه تهران در ادامه به ارائه سخن پرداخت و گفت: به نظر می آید، این دو کتاب یعنی کتاب میلز و کتاب برگر، یکی از حوزه پدیدارشناسی و یکی از حوزه مارکسیسم به نقد پرداخته است. به همین دلیل این اثر "تبیین جامعه شناسی" و "دعوت به جامعه شناسی" مهم هستند. هر دوی این اثر یک ویژگی دارند، و آن این است که برای عامه فرهیخته ترجمه شده اند. این دو اثر در حوزه جامعه شناسی عمومی قرار می گیرد.
خطاب این کتاب عامه تحصیل کرده است و از طرفی کتاب سی رایت میلز هم چندتا سخنرانی و برنامه رادیو تلویزیونی بوده است که کتاب شده و هر دو نقدی به جامعه شناسی آمریکایی دارد.
در مورد اخلاقی هم که گفته شد باید بگویم وحدتی که دکتر ارشاد می فرمایند، همکاری با همدیگر است. ما باید یک رابطه ای داشته باشیم تا با هم همکاری های علمی داشته باشیم. دعواهای ما باید دعواهای ایده ای باشد، نه دعواهای شخصی و مغرضانه. متاسفانه در آکادمی های ما نقد علمی وجود ندارد. اما در مورد کتاب و ترجمه آن به نظرم باید در چاپ دوم این کتاب ویرایش شود.
وی افزود: برگر در کتابش به سنت علوم اجتماعی می پردازد. در صورتی که به آیین اجتماعی ترجمه شده است. این به نظرم با هم نمی خواند. مواردی مانند این مورد در ترجمه وجود دارد که به نظرم باید به آنها توجه شود که شاید سلیقه ای باشد. اما فکر می کنم ترجمه باید در اجتماع علمی شکل بگیرد.
در قسمت دیگری از این نشست به پرسش و پاسخ اختصاص داده شد. که در آن دکتر فاضل به سوالات و ایرادات دکتر قانعی راد پاسخ دادند و گفتند: من از سخنان دکتر قانعی راد درس یاد گرفتم و باعث افتخار است. که این کتاب توسط دکتر به دقت خوانده شده و مورد نقد قرار گرفته است. دوم اینکه این کتاب یک لغت نامه انگلیسی به انگلیسی دارد و خود پیتر برگر آن را نوشته است. بسیاری از واژه ها را درست کرده که در انگلیسی وجود نداشته است. و من می پذیرم که بسیاری از واژگان را ابداع کرده ام.
نظر شما