به گزارش خبرنگار مهر، طی روزهای اخیر دستگاه های اجرایی مختلف با انعکاس اخبار، اطلاعیه ها و نظرات خود از گردشگران خواسته اند مسئولانه در طبیعت حضور یافته و در حین استفاده از مواهب آن به چرخه های حیاتی و اکوسیستم ها آسیبی وارد نکنند.
خودداری از رها سازی ماهی قرمز در آب های جاری، سبزه های عید در آب ها و بستر طبیعت، روشن کردن آتش در جنگل ها، شکستن شاخه های درختان، شکار و یا زنده گیری جانوران، لگد مال کردن پوشش های گیاهی به ویژه گیاهان بومی منطقه و مواردی از این دست اخطارها و توصیه هایی است که به گوش می رسد.
اما نکته قابل توجه اینجا است که در صورتی که اهمیت چنین مواردی نهادینه شده باشد تکرار و حتی طرح آن ضرورت نخواهد داشت.
کارشناسان تاکید دارند دلیل تکرار مکررات توصیه های ایمنی و محیط زیستی به خاطر بی توجهی به مقوله آموزش مسئولانه حفاظت از طبیعت است.
در واقع افرادی که عادت به بی توجهی به طبیعت دارند در سال جاری نیز عادت رفتاری خود را تکرار خواهند کرد و طبیعت تاوان زیبایی و مواهب خود را تنها در روز ۱۳ به در با نابودی بخش مهمی از داشته هایش پس خواهد داد.
ضرورت آموزش از سنین پایین تر
حسن فرخنده جامعه شناس معتقد است تغییر رفتار جمعی بعد از اینکه نهادینه شد بسیار مشکل است.
وی تاکید دارد که تا همین چند سال پیش وقتی رها سازی ماهی قرمز حتی یک امر خیر و ثواب برای اجازه حیات گسترده به این حیوان محسوب می شد نمی تواند در کوتاه مدت تغییر یابد.
فرخنده بسیج دستگاه های اجرایی در صیانت از طبیعت را زمانی موفق می داند که آموزش از سنین پایین تر و از مدارس آغاز شود و در نسل های بعد رفتار های درست نهادینه شود.
این جامعه شناس تاکید دارد که دستگاه های اجرایی در اطلاعیه های خود درست در دقایق پایانی امر صیانت ورود می کنند و به عنوان مثال اگر ماهیان قرمز تا به این حد برای اکوسیستم آب های جاری زیان دارد چرا برای عدم خرید آن فرهنگ سازی نمی شود.
نگاه مقطعی در حفاظت از طبیعت
تاکیدات این جامعه شناس در ورود به هنگام به مقوله آموزش در حالی است که بررسی برنامه های دستگاه های اجرایی نشان می دهد نگاه مقطعی در حفاظت از طبیعت به چشم می خورد.
به عنوان مثال انتخاب چند حوض برای جمع آوری ماهیان قرمز در شهرها هیچگاه کافی نبوده و مراجعات اندک به محل های تعیین شده رها سازی ماهیان قرمز نشان می دهد برخورد قاطعی از سوی شهروندان در حمایت از این طرح وجود ندارد. با این وجود این طرح که در سال های اخیر از سوی شهرداری اردبیل اجرا می شد امسال از سوی شهرداری های سایر شهرهای استان با تبلیغات گسترده در دستور کار قرار گرفته است و مشخص نیست آیا فقط یکبار خروجی آن مطالعه شده است یا نه؟
در واقع اگر شهروند یا گردشگری گذرش به مراکز جمع آوری خورد ماهیان خود را تحویل خواهد داد و در غیر این صورت باز به میل خود رفتار می کند.
تبلیغات نیز در مقاطع مختلف تعریف می شود و موجی از تذکرات، برنامه ها و اخطاراها در بازه های زمانی خاصی بر سر مخاطب فرود می آید و با همان شدت نیز به پایان می رسد.
این در حالی است که به عقیده برخی کارشناسان حفاظت از محیط زیست باید امری پایدار و مستمرر باشد و این فرهنگ در طول سال نهادینه شده و به چند تذکر در آستانه روز طبیعت محدود نشود.
از سوی دیگر بسیاری از برنامه های حفاظتی محدود در دستگاه های اجرایی، جلسات رسمی و همایش ها باقی مانده و جایی میان مردم نمی یابد.
در اسفند ماه سال گذشته برگزاری همایش فرهنگ صیانت از طبیعت با وجود اینکه از سوی متولیان به عنوان یک همایش مردمی عنوان شد اما پشت درهای بسته سالن همایش دانشگاه محقق اردبیلی در بی اطلاعی عموم شهروندان با ایراد چند سخنرانی و اهدای چند جایزه به کار خود پایان داد.
این دست همایش ها و جشنواره ها از سوی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی هنوز در حصار استاد- دانشجو باقی مانده و با اهداف شعار گونه نمی تواند در آموزش عمومی گام موثری بر دارد.
ورود آسان گردشگر به منطقه حفاظت شده
کارشناس محیط زیست معتقد است برنامه های مقطعی در حالی اجرا می شود که در مقاطعی از سال طبیعت بیش از ظرفیت خود گردشگر پذیرا می شود و این در حالی است که این گردشگر آموزش لازم را ندیده است.
ساناز پناهی معتقد است نمی توان به اسم حفاظت می کنیم اجازه تهدید به محیط زیست را داد و بعد به حال تخریبی که بر سر آن آمده گریست.
وی معتقد است برخی مناطق نمونه گردشگری استان محل های مشخصی برای حضور و استفاده گردشگران در نظر گرفته اند که اقدام شایسته ای است و باید با حضور متولی اداره شود.
پناهی افزود: در عین حال در سایر مناطق جنگلی، دریاچه ها و رودخانه ها باید با اطلاع رسانی گسترده گردشگر را پذیرا شد و حتی مناطقی که اکوسیستم آن تهدید می شود برای حضور گردشگر ممانعت ایجاد کرد.
تاکیدات این کارشناس در حالی است که مدیر کل حفاظت از محیط زیست استان نیز معتقد است در مقاطعی از سال طبیعت اردبیل بیش از ظرفیت خود گردشگر می پذیرد.
به گفته سید رضا موسوی نمونه آن در جنگل فندقلو مشاهده می شود که با خیل عظیم گردشگران تنها در یک روز صدمات جدی به چرخه های حیاتی آن وارد می شود.
این مسئول تاکید دارد بزرگ ترین اجتماع مردمی در طبیعت نباید به آلودگی آن منجر شود.
با این وجود همه ساله گردشگران می توانند به هر نقطه ای از طبیعت وارد شده و بسته به ذوق خود از آن بهره گیرند.
پل های ارتباطی شکننده تعامل بین دستگاهی
در برنامه های حفاظت از طبیعت فقط محیط زیست متولی نیست. بیش از پنج دستگاه اجرایی حضور فعال دارند و هر یک گوشه از کار را می گیرند. اما این بسیج بین دستگاهی نیز نمی تواند زباله های روز بعد از ۱۳ به در را کاهش دهد و یا مانع از شکستن شاخه های درختان و روشن کردن آتش برای پخت کباب شود.
دلیل آن را شاید بتوان نبود برنامه جامع و مدون و پل های ارتباطی شکننده دانست. چرا که طبیعت هر سال با برنامه های تکراری حفاظت می شود و سازمان حفاظت از محیط زیست استان با ۵۰ نفر نیروی حفاظتی اقدام به حفاظت از کل طبیعت استان می کند و کمبود نیرو به تبع خروجی کمی خواهد داشت.
هر چند در سال های اخیر ساخت و سازهای غیر مجاز، تغییر کاربری خاک، شکار و زنده گیری و قاچاق چوب و زغال در کنار چرای مازاد دام از عوامل عمده تخریب محیط زیست اردبیل عنوان شده است اما نگرانی حافظان محیط زیست و دوستداران طبیعت در روز ۱۳ به در دو چندان می شود.
در چنین مقاطعی از سال تاثیرات نبود برنامه های مدون عملیاتی و آموزشی به صورت برجسته عیان شده و نیروهای حفاظتی دست خود را در جنگی نابرابر برای دفاع از طبیعت خالی می بینند.
طبیعت اردبیل نیازمند حمایت مسئولانه
به گفته مدیر کل حفاظت از محیط زیست استان حدود هشت درصد از مساحت این استان با ۱۴۰ هزار و ۵۲۴ هکتار تحت مدیریت حفاظت محیط زیست است.
به تعبیر موسوی یک منطقه زمانی تحت مدیریت است که برخوردار از تنوع گیاهی و جانوری قابل توجه بوده و در عین حال اکوسیستم آن تهدید شود.
کوه سبلان، غار یخگان، نئور، آق داغ و مغان مناطق تحت مدیریت هستند که هر یک زیستگاه گونه های نادر گیاهی و جانوری بوده و برای تولد هر گونه جانوری در معرض انقراض در این مناطق سال ها برنامه ریزی شده است.
از سویی مدیر کل حفاظت از محیط زیست استان با تاکید به اینکه از بین ۲۱۲ گونه جانوری، ۱۷ مورد وضعیت زیستی و جمعیتی نامناسبی دارند، تصریح کرد: ۱۶.۵ درصد از مساحت استان شکار ممنوع است.
اعلام این ممنوعیت ها و حصار کشی ها برای حفاظت از عرصه های طبیعی به دلیل تهدیداتی است که فراهم می شود.
هر چند طبیعت توان باززایی خود را دارد و هر چند طبیعت اردبیل به حدی فراخ و زیبا است که تصور نمی شود در تهدید باشد اما حافظان محیط زیست معتقدند یکی از اصلی ترین تهدیدات گشت و گذار غیر مسئولانه در طبیعت است که حتی از توان بازآفرینی آن پیشگام تر شده است.
موسوی و تیم کاری وی در عرصه های طبیعی و شهرداری ها در شهرها امیدوار به مشارکت خود مردم هستند.
اینکه با «طبیعت دوست و مهربان باشیم» شعاری است که این روزها در نظر دارد چهره طبیعت دوستی از نهادهای اجرایی مختلف نشان دهد. اما تا زمانی که محقق نشده است در حد یک شعار باقی خواهد ماند.
در این میان مسئولیت جلب مشارکت شهروندان و گردشگران با همین نهادهای برنامه ریز است تا اگر زباله ای روی بستر حیات بخش جنگل دیدند بی تفاوت از کنار آن عبور نکنند و با احترام خم شده و مواهب طبیعت را به شکل شایسته پاسخ دهند.
گزارش: ونوس بهنود
نظر شما