خبرگزاری مهر، گروه استانها – زهرا بهرامی: مدرسه دقیقی که یکی بناهای تاریخی و ارزشمند دوره قاجاریه در بافت تاریخی گرگان است و بسیاری از گرگانی‌ها خاطرات شیرینی از تحصیل در این بنا را دارند این روزها وضعیت بسیار بدی دارد.
این بنای تاریخی علی رغم این که در شهریورماه ۱۳۹۱ با شماره ثبت ۳۱۰۰۳ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید، همچنان با بی مهری مواجه بوده و جای خاطرات کودکانی که با تحصیل در این مدرسه امروز پزشک و مهندس شده اند، کوهی از کالاهای فرسوده و زباله گرفته است.
این مدرسه تاریخی بعلت قدمت و فرسودگی دچار خسارت های زیادی شد و در روزهای اخیر هم بارندگی‌های پیاپی تیر خلاص را به آن زد و بخش جنوبی سقف این بنای تاریخی فروریخت تا پس از آسیب دیدن و تخریب این بنای ارزشمند تاریخی که سال‌هاست متروکه شده است، دوباره موردتوجه قرار گیرد.
برای کسب اطلاعات بیشتر از این بنای تاریخی و وضعیت فعلی آن به سراغ مدیر دفتر احیاء و بهسازی بافت تاریخی گرگان رفتیم، حسین کتولی بابیان اینکه اطلاعات دقیق و مشخصی از این بنای تاریخی در دسترس نیست به خبرنگار مهر گفت: مدرسه دقیقی مانند بسیاری از ابنیه بافت تاریخی گرگان به دلیل نقص در مدارک موجود ناشناخته است.
وی افزود: حداقل فواید ثبت ملی و شناسنامه‌دار کردن ابنیه باارزش این است می‌توان با یک فرمت ثابت هم سوابق، هم عکس و شرایط و تاریخچه یک بنا را نشان دهیم؛ اما این ضعف نه‌تنها در مورد مدرسه تاریخی دقیقی بلکه برای بسیاری از بناهای تاریخی گرگان وجود دارد و میراث فرهنگی باید این ضعف را جبران کند.
مدرسه دقیقی اثری تاریخی است که سال‌ها متروکه مانده
مدیر دفتر احیاء و بهسازی بافت تاریخی گرگان ادامه داد: اصولاً وقتی بنایی شناسنامه‌دار می‌شود با توجه به اینکه بخشی از تاریخ یک شهر را با خود به همراه دارد بیشتر توجه عمومی را به خود جلب کرده و می‌تواند به نگهداری، حفظ، معرفی، شناساندن و همچنین تقویت گردشگری استان کمک کند.
وی اضافه کرد: بخش فعلی مدرسه تاریخی دقیقی بخشی از خانه مسکونی بزرگ‌تری در محله شیر کش است.
کتولی در توضیح این محله تصریح کرد: بر اساس اسناد تاریخی شیر کش محله حاکم‌نشین بود و با توجه به نزدیکی این محل به کاخ‌های قاجاری در باغ شاه به نظر می‌رسد خانه‌های این محل، خانه‌های اعیانی حاکمان قاجار و وابستگان دربار بوده است.
وی خاطرنشان کرد: این بنا در زمان شروع تأسیس مدارس جدید تغییر کاربری پیدا می‌کند و در سال ۱۳۶۲ با شکل‌گیری مدارس جدید برای مدتی مسکوت می‌شود و پس‌ازآن توسط خانواده بابا صادقیان از شایگان خریداری می‌شود.
وی به بیان جزییات این بنای تاریخی پرداخت و اظهار کرد: هم‌اکنون یک حیاط مربعی شکل در شمال و یک عمارت اصلی و ارزشمند تاریخی سه‌طبقه در جنوب باقی‌مانده است.
مدیر دفتر احیاء و بهسازی بافت تاریخی گرگان همچنین گفت: هرچند ارتفاع طبقه همکف و اول کمتر از طبقه دوم است و اجازه یکسری از کاربری‌ها را نمی‌دهد اما سه‌طبقه بودن آن ویژگی منحصربه‌فرد این بنا در بافت تاریخی گرگان محسوب می‌شود.
وی بابیان اینکه این بنا می‌توانست حداقل به‌عنوان کلاس درس سالیان سال مورداستفاده قرار گیرد، افزود: سه‌طبقه بودن، نوع نمای خاص این بنا از داخل و سمت خیابان و فرمت پلکانی و پله‌های قرینه در چپ و راست از ویژگی‌های خاص این اثر تاریخی است که متأسفانه سال‌ها متروکه بوده و تمام کاربری‌های اماکن متروکه را تجربه کرده و سال‌ها به انبار تبدیل‌شده است.
کتولی ادامه داد: این بنای تاریخی که ۱۰۰ سال محل تحصیل بسیاری از گرگانی‌ها بوده و بسیاری از بزرگان گرگانی در آن خاطره دارند به باد فراموشی سپرده‌شده است.
مالکان به چیزی جز تخریب رضایت نمی‌دهند
وی تصریح کرد: در اوایل دهه ۹۰ توسط انجمن حامیان بافت و بناهای تاریخی گرگان تلاش‌های بسیاری برای معرفی این بنا انجام شد و گزارش ثبتی آن تهیه‌شده و عکس‌برداری از این بنای تاریخی انجام شد تا جایی که این اثر به‌عنوان یکی از کاندیداهای خرید بناهای تاریخی قرار گرفت.
وی با تأکید بر اینکه تعداد انگشت‌شماری بنای تاریخی مانند مدرسه دقیقی و خانه تقوی در گرگان وجود دارد، خاطرنشان کرد: هرچند پرونده ثبتی این بنا تهیه شد اما به خاطر شرایطی که مالکین بناهای تاریخی گرگان به وجود آورد این بنای ارزشمند تاریخی همچنان متروکه باقی‌مانده است.
مدیر دفتر احیاء و بهسازی بافت تاریخی گرگان اظهار کرد: در محله شیر کش بناهای تاریخی بسیاری وجود دارد که یک یا چند نفر مالک آن هستند و در همه آنها نیز اوقاف نیز دخیل است و مالکان به چیزی جز تخریب رضایت نمی‌دهند.
وی بابیان اینکه در سال‌های اخیر خانه‌های تاریخی بسیاری در گرگان توسط تعداد مشخصی مالک یا فروخته و یا تخریب‌شده‌اند، گفت: یکی از دلایلی که باعث شد روند مرمت و احیاء این خانه‌های تاریخی پیشرفت مناسبی نداشته باشد، این بود که مالکین اعتماد نداشته و هیچ‌وقت اجازه ندادند حتی مرمت اضطراری انجام‌شده و میراث فرهنگی برای رفع خطر آنها کاری انجام دهد.
ریزش سقف بناهای تاریخی گرگان را تهدید می‌کند
کتولی بابیان اینکه اصلی‌ترین مشکل ما در ابنیه تاریخی گرگان آسیب سقف است، افزود: ترک و نشست‌های بناهای تاریخی آن‌قدر زیاد نیست که خطر ایجاد کند اما اگر سقف این بناها به هر دلیلی فروریزد آنها غیرقابل استفاده می‌شوند.
هم‌اکنون بسیاری از بناهای تاریخی گرگان مانند خانه تاریخی شفیعی، خراسانی، میر شهیدی، فاطمی و کبیر با مشکل سقف مواجه هستند و فروریختن سقف آنها به معنای مخروبه شدن کامل آن‌هاست
وی بابیان اینکه مرمت سقف بیشترین هزینه را در بردارد، ادامه داد: هم‌اکنون بسیاری از بناهای تاریخی گرگان مانند خانه تاریخی شفیعی، خراسانی، میر شهیدی، فاطمی و کبیر با مشکل سقف مواجه هستند و فروریختن سقف آنها به معنای مخروبه شدن کامل آن‌هاست مگر اینکه با سرعت مرمت شوند.
مدیر دفتر احیاء و بهسازی بافت تاریخی گرگان با تأکید بر اینکه ریزش سقف بناهای تاریخی گرگان را تهدید می‌کند، اضافه کرد: ریزش سقف ابنیه تاریخی گرگان این بناها را در معرض باد و باران قرار داده و به‌سرعت چوب‌ها پوسیده و سفال‌ها فرومی‌ریزند و در فاصله‌ای کوتاه این بناها کاندیدای تخریب می‌شوند متأسفانه این اتفاق در انتظار بسیاری از بناهای تاریخی گرگان است هم‌اکنون نیازمند یک کار عاجل هستند.
احتمال تخریب جداره و دیوار وجود دارد
همانطور که اشاره شد ریزش سقف که جدی ترین آسیب آثار تاریخی است فقط مختص مدرسه دقیقی نیست بلکه تمام اثار تاریخی را در خطر قرار داده با این حال راهکار اصلی آن مرمت و حفاظت از سقف و استفاده و کاربری از بناهای تاریخی است. مساله ای که همواره با سد نبود منابع مالی رو به رو شده است. در همین رابطه کارشناس مسئول بناها و بافت‌های تاریخی استان گلستان از نبود اعتبارات مرمت اضطراری در استان خبر داده و با تائید فروریختن قسمتی از سقف مدرسه تاریخی دقیقی به خبرنگار مهر گفت: براثر بارندگی روزهای اخیر، قسمتی از سقف جنوبی مدرسه دقیقی در داخل معبر فروریخته است.
جاوید ایمانیان بابیان اینکه این اثر تاریخی دوره قاجاریه نیازمند مرمت اضطراری است و میراث فرهنگی اعتباری برای انجام مرمت و تعمیرات ندارد، افزود: روز گذشته نامه‌ای برای ارسال به شهرداری و دفتر بهسازی بافت تاریخی گرگان تنظیم‌شده تا برای تملک، مرمت و رفع خطر اضطراری از آنها کمک بخواهیم.
وی ادامه داد: باید به‌سرعت سقف کاذب این مدرسه تاریخی زده شود تا بنا تخریب نشود، اگر این مهم صورت نگیرد احتمال تخریب جداره و دیواره این بنای تاریخی وجود دارد.
وی بابیان اینکه این بنا سال‌هاست مرمت نشده و عوامل محیطی آسیب‌های بسیاری به این بنا وارد کرده است، ادامه داد: مرمت مدرسه تاریخی دقیقی از برنامه‌های اولویت‌دار میراث برای مرمت بوده اما به‌شدت با کمبود اعتبار مواجه بوده‌ایم.
وی بابیان اینکه این بنای تاریخی ارزشمند فعلاً کاربری خاصی ندارد و به‌عنوان انبار مورداستفاده قرار می‌گیرد، اظهار کرد: امیدواریم بتوانیم نظر مساعد شهرداری و دفتر احیاء و بهسازی بافت تاریخی گرگان را که دارای اعتبارات مناسبی هستند برای مرمت اضطراری و تملک این بنا جلب کنیم.
شناسایی ۳۰۰ بنای تاریخی با ارزش در گرگان
ایمانیان از شناسایی ۲۵۰ تا ۳۰۰ بنای تاریخی و باارزش در بافت تاریخی گرگان خبر داد و تصریح کرد: تاکنون تمام این بناها کد حفاظتی دریافت کرده و در نقشه شهری لحاظ شده و کمیسیون ماده ۵ به تصویب‌شده‌اند و شهرداری نمی‌تواند برای آنها پروانه ساخت صادر کرده و یا این بناها تخریب شوند.
وی با یادآوری اینکه تمام این بناهای ارزشمند کد حفاظتی دارند اما یک‌صدم آنها ثبت ملی نشده‌اند، تصریح کرد: امسال پرونده ثبتی تعدادی از این بناها آماده می‌شود و امیدواریم بتوانیم با همکاری شهرداری تعدادی از آنها را رفع خطر کنیم.
وی تأکید کرد: قطعاً باوجود ۳۰۰ بنای تاریخی باارزش در گرگان و اعتبارات قطره‌چکانی میراث فرهنگی امکان حفاظت و مرمت تمام این خانه‌ها وجود ندارد و باید یک جریان و فرهنگ عمومی با مشارکت تمام ادارات و مردم و سرمایه‌گذاران در این حوزه رخ دهد.
ایمانیان متذکر شد: حفظ و مرمت تمام این بناها تنها کار میراث نیست و با اعتبارات محدود میراث این مهم تحقق نمی‌یابد و باید دستگاه‌های دولتی حمایت کنند و مردم نیز در بحث مرمت، احیاء و حفاظت ورود کنند.
کارشناس مسئول بناها و بافت‌های تاریخی استان گلستان در پاسخ به این آیا ثبت ملی می‌تواند به حفاظت و احیاء این بناها کمک کند و اگر این‌گونه بوده چرا خطر تخریب بسیاری از بناهای ثبتی گرگان ازجمله مدرسه تاریخی دقیقی را تهدید می‌کند، گفت: طبق بند ۱۲ ماده سه اساسنامه میراث فرهنگی کشور، ثبت ملی و تعیین حریم بناهای ارزشمند تاریخی از وظایف میراث است.
وی افزود: این بدان معناست که برای این آثار ارزشمند و ساخت‌وسازهای اطراف آن ضوابطی تعیین‌شده اما ثبت ملی و تعیین حریم به‌تنهایی الزام‌آور نیست و این بناهای ارزشمند نیازمند اعتبارات خاص هستند.
ایمانیان با تأکید بر اینکه میراث فرهنگی با اعتبارات اندک نمی‌تواند تمام بناهای ارزشمند و تاریخی را حفاظت کند، متذکر شد: این مشکلات اعتباری برای همه استانها وجود دارد اما بستر و زمینه فرهنگی در بعضی از استانها برای مشارکت دیگر دستگاه‌ها همچون مسکن و شهرسازی و شهرداری که اعتبارات بیشتری دارند فراهم‌شده است.
ایمانیان بابیان اینکه دفتر احیاء و بهسازی بافت تاریخی ورود خوبی برای حفاظت و مرمت از بناهای باارزش تاریخی گرگان داشته اظهار امیدواری کرد: امیدواریم بتوانیم با کمک دیگر دستگاه‌ها و مشارکت مردم بافت تاریخی گرگان را حفظ کنیم.
کارشناس مسئول بناها و بافت‌های تاریخی استان گلستان در حالی بر مشارکت مردم و همکاری دیگر دستگاه‌ها در حفاظت از بناهای تاریخی گرگان تأکید دارد که تاکنون وعده تملک بناهای تاریخی از سوی شهرداری مرکز استان محقق نشده و به نظر می‌رسد باید برنامِه جامعی در این خصوص تدوین و به اجرا گذاشته شود.
نظر شما