غدیر متعلق به تمام امت اسلام است/ چشمه همیشه جوشان تاریخ

خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه _ مهدی مستقیمی: به مناسبت فرارسیدن عید سعید غدیر خُم، عیدالله الاکبر و روز آغاز امامت و ولایت حضرت امیر(ع) و بررسی موقعیت و شاخصه های این واقعه سترگ در باور اسلامی و شیعی، گفتگویی با حجت الاسلام والمسلمین محمد جعفر مروجی طبسی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه و محقق و مؤلف سیره و سیرت اهل بیت(ع)، انجام داده ایم که ماحصل آن در ادامه از نظرتان می گذرد؛

*غدیر و وقوع این حادثه عظیم در باور اسلامی و شیعی چگونه تبیین شده است؟ نقاط مهم و قابل دفاع این رویداد در منابع روایی، چگونه تشریح شده اند؟

واقعه غدیر ریشه در کلام خداوند و وحی الهی دارد؛ در بررسی واقعه غدیر می باید دقت داشت که این واقعه، یک حادثه تاریخی صرف نیست، بلکه واقعه غدیر، آینده امت اسلامی را در بَر می گیرد

در باب واقعه غدیر، خداوند در قرآن کریم و خطاب به نبی مکرم اسلام(ص) می فرماید:«یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ ۚ وَاللَّـهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ»؛ یکی از وقایع بسیار مهم و عظیم تاریخ اسلام و تاریخ نبوت، واقعه غدیر است. حادثه ای که حقیقتاً جهان اسلام، مشابه آن را سراغ ندارد. واقعه غدیر ریشه در کلام خداوند و وحی الهی دارد؛ در بررسی واقعه غدیر می باید دقت داشت که این واقعه، یک حادثه تاریخی صرف نیست، بلکه واقعه غدیر، آینده امت اسلامی را در بَر می گیرد.

یکی از اشتباهات رایج در برخورد با حادثه غدیر، این مطلب است که، مردم و محققین می پندارند این واقعه مربوط به عالم تشیع است، در صورتی که این واقعه، مربوط به تمام امت اسلامی است و تمام اعصار و قرون را در بَر می گیرد. این غفلتی است که نمی بایست از آن به آسانی عبور کرد؛ غدیر؛ متعلق به شیعه نیست، بلکه بحث امامت و سقایت امت، بعد از نبی مکرم(ص)، تمام امت اسلامی را در بَر می گیرد و تمام مسلمین می بایست در برابر این واقعه سرنوشت ساز از خود واکنش نشان دهند.

دلیل این ادعا، راویان و ناقلان حدیث و حادثه، واقعه غدیر در تاریخ هستند که عمدتاً شیعه و محبت اهل بیت(ع) هم نیستند. اشخاصی مانند؛ انس ابن مالک، ابوهریره، جریر بن عبدالله بجلی، جابر بن سمره، سعد بن ابی وقاص، طلحه بن عبید و صدها نفر دیگر، افرادی هستند که در واقعه غدیر و اعلام عمومی امامت و ولایت حضرت امیر(ع) توسط پیامبر اکرم(ص) حضور داشتند و این واقعه را روایت کرده اند.

این افراد تعلق خاطری به عالم تشیع و اهل بیت(ع) ندارند؛ ما متأسفانه بعد از گذشت  قریب چهارده قرن، از واقعه غدیر، هنوز نتوانسته ایم، رویداد غدیر را آنچنان که می بایست، برای مردم تبیین و تشریح نماییم. مطلب دیگر در بررسی واقعه غدیر این است که در این رویداد، پیامبر اکرم(ص) در اعلام ولایت و جانشینی حضرت امیر(ع)، به چه کسانی بیشتر و اساسی تر توجه و اهمیت می فرمودند. از اَصح کُتب روایی اهل سنت، کتاب صحیح مسلم است؛ مسلم در جلد چهارم کتاب صحیح، صفحه ۱۸۷۹ خطبه غدیر را روایت کرده است.

پیامبر(ص) در روز غدیر و خطاب به خیل عظیم مسلمین که گرداگرد ایشان جمع شده بودند فرمودند:«ای مسلمین، هر قدر که به قرآن و فرامین آن اهمیت می دهید، بدانید که اهل بیت(ع) من نیز همان جایگاه و مرتبه را دارند و همانگونه که قرآن از تحریف و دست درازی، مصون است، خانواده و اهل بیت(ع) من نیز، از خطا و تحریف مصون و مبرا هستند»

مسلم در این روایت بیان می دارد در واقعه غدیر، دو مسئله مهم، ذهن پیامبر اکرم(ص) را به خود مشغول کرده بود، اولین مسئله، قرآن کریم بوده است و دیگری عترت و اهل بیت(ع) ایشان می بوده؛ پیامبر اکرم(ص) به نقل از مسلم و به روایت از زید بن ارقم، صحابی مشهور پیامبر(ص)، در واقعه غدیر فرمودند:«أُذَکِّرُکُمُ اللهَ فی أهلِ بَیْتی!» و این جمله را سه مرتبه تکرار فرموده اند؛ سؤال مهم این جا این است که، پیامبر اکرم(ص) چرا این جمله را سه مرتبه تکرار کرده اند؛ پاسخ این سؤال به اهمیت این موضوع نزد رسول خدا(ص) باز می گردد.

نکته مهم سخن رسول الله(ص) در این رویداد این مطلب است که، قرار دادن اهل بیت پاک ایشان در کنار قرآن کریم، معرف و تبیین کننده عصمت و طهارت این خاندان جلیله و عظیم الشأن است. پیامبر(ص) در روز غدیر و خطاب به خیل عظیم مسلمین که گرداگرد ایشان جمع شده بودند فرمودند:«ای مسلمین، هر قدر که به قرآن و فرامین آن اهمیت می دهید، بدانید که اهل بیت(ع) من نیز همان جایگاه و مرتبه را دارند و همانگونه که قرآن از تحریف و دست درازی، مصون است، خانواده و اهل بیت(ع) من نیز، از خطا و تحریف مصون و مبرا هستند».

*منابع روایی اهل سنت در باب واقعه غدیر، چگونه نقل روایت کرده اند؟

طبق نقل حافظ ابن عساکر دمشقی، شافعی مذهب متوفی ۵۷۱ در کتاب ارزشمند «تاریخ دمشق» جلد چهلم، پیامبر اکرم(ص) در روز غدیر دست مبارک حضرت امیر(ع) را به سوی مردم و آسمان بلند فرمودند و اعلام نمودند:« وَهُوَ أَخِی عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ وَهُوَ فِیکُمْ بِمَنْزِلَتِی فِیکُمْ فَقَلِّدُوهُ دِینَکُمْ وَأَطِیعُوهُ فِی جمیع امورکم»؛

یعنی؛ ای مردم، آگاه باشید؛ خداوند منزلت و مقام علی بن ابیطالب(ع) را همانند؛ منزلت و جایگاه من، نزد خود قرار داده است، بنابراین خداوند از او راضی باشد همانگونه که من از او راضی هستم. این فرمایش نورانی حضرت رسول(ص) این معنا را می رساند که هر مقامی را که خداوند برای من پیامبر(ص) در نظر دارد، همانند آن جایگاه را نیز برای علی بن ابیطالب(ع) در نظر دارد. در شرح مقامات حضرت رسول اکرم(ص) از لسان قرآن کریم همین نکته کافی است که، قرآن در باب وجود ایشان می فرماید:« یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاکَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِیرًا وَدَاعِیًا إِلَی اللَّـهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجًا مُّنِیرًا»؛ پروردگار عالمیان در این آیه شریفه، پنج شاخصه و خصوصیت مهم را به نبی مکرم اسلام(ص) نسبت داده اند که اوج مقامات و کرامات حضرت رسول(ص) هستند؛ بنابراین می بایست بیان کرد که راه شناخت حضرت امیر(ع)، شناخت پیامبر اکرم(ص) است و راه و مسیر شناخت پیامبر اکرم(ص) نیز قرآن کریم است و در نتیجه، راه و روش شناخت حضرت امیر(ع)، رجوع به قرآن کریم است.

راه و مسیر اثبات حقانیت غدیر، قرآن کریم و نشانها و آیات شریف آن هستند؛ ما در ایام عید سعید غدیر، می بایست هر چه بیشتر در تفهیم این حقانیت از منظر قرآن کریم کوشا باشیم و بکوشیم این صراحت و حجیت قرآن کریم را نسبت به واقعه غدیر به جهانیان ارائه نماییم

می بایست بیان کرد: راه و مسیر اثبات حقانیت غدیر، قرآن کریم و نشانها و آیات شریف آن هستند؛ ما در ایام عید سعید غدیر، می بایست هر چه بیشتر در تفهیم این حقانیت از منظر قرآن کریم کوشا باشیم و بکوشیم این صراحت و حجیت قرآن کریم را نسبت به واقعه غدیر به جهانیان ارائه نماییم.

*چگونه می توان در مسیر اعتلا و اثبات حقانیت واقعه غدیر گام برداشت و هر چه بیشتر در عمق بخشی به معارف اهل بیت(ع) حرکت کرد؟ به نظر شما مؤلفه های اساسی در این رویکرد، چه گزینه هایی هستند؟

در این باب می بایست بیان کرد که اگر واقعه غدیر، به قرآن کریم گره زده شود، این رویداد دارای ارزش خواهد شد. نبی مکرم اسلام(ص) بدون شک و تردید، اشرف مخلوقات و سرور کائنات هستند و در زیر آسمان کبود، شخصی به مرتبه و درجه حضرت رسول(ص) نخواهد رسید؛ بنابراین زمانی که رسول خدا(ص) می فرماید:«درجه و مرتبه علی(ع) نزد خداوند، همانند درجه و مرتبه من است»، این معنا این نکته را می رساند که، اعلمیت و دانش و آگاهی و اطلاع از اسرار الهی، نزد حضرت امیر(ع) وجود دارد و اوست که می تواند بعد از پیامبر(ص)، طریق و مسیر سعادت را به مردمان نشان دهد.

متأسفانه شبکه ها و رسانه های معاند و وابسته به جریانات تکفیری و وهابی، با القای این نکته که شیعیان معتقد هستند، در زمین، هیچ کسی به مرتبه و جایگاه علی بن ابیطالب(ع) نمی رسد، می خواهند القا نمایند که در عالم هستی، کسی بالاتر و والاتر از وجود مقدس حضرت امیر(ع) وجود ندارد؛ این برداشت و گفته معاندین و تکفیری ها، به حق غلط و نادرست است. ما وجود حضرت امیر(ع) را بالاتر از نبی مکرم اسلام(ص) نمی دانیم؛ بلکه ما معتقد هستیم، بعد از رسول اکرم(ص)، شخصی به درجه و مرتبه عِلمی و بینشی حضرت امیر(ع) نمی رسد و شاهد این ادعا نیز، روایت صریح پیامبر(ص) در باب وجود مقدس حضرت امیر(ع) است.

حاکم نیشابوری متوفی ۴۰۵ در کتاب «المستدرک علی الصحیحین» جلد سوم، از همسر باوفای پیامبر(ص)، حضرت ام سلمه(س) روایت می نماید که پیامبر (ص) در باب وجود مقدس حضرت امیر(ع) فرموده اند:« عَلِیٌّ مَعَ الْقُرْآنِ، وَالْقُرْآنُ مَعَ عَلِیٍّ لَنْ یَتَفَرَّقَا حَتَّی یَرِدَا عَلَیَّ الْحَوْضَ»، یعنی، پیامبر اکرم(ص) در این حدیث شریف بیان فرموده اند:«علی(ع) با قرآن مأنوس است و قرآن نیز با علی(ع) مأنوس است؛ این دو از یکدیگر جدا نخواهند شد تا در کنار حوض کوثر بر من وارد شوند»؛

اهل فن و حدیث و دانش روایی آگاه هستند که حاکم نیشابوری، چه جایگاهی در منابع اهل سنت دارد؛ حاکم نیشابوری و جناب حافظ زهدی، نقّاد حدیث هستند و اعتقاد دارند که این حدیث همسر پیامبر(ص)، حدیثی صحیح و قابل قبول است، بنابراین سؤالی که در این مقام پیش می آید این است که، آیا نقل روایت و حدیث، افضل تر است یا فهم روایت؟ اگر فهم روایت از نقل روایت، افضل تر و اساسی تر است، چرا جناب حاکم و جناب حافظ، به این نکته توجه نمی نمایند که طبق فرمایش حضرت رسول(ص)، حضرت امیر(ع) لحظه ای از قرآن کریم جدا نخواهند بود؟ جناب حاکم نیشابوری و حافظ زهدی، راهی ندارند جز اینکه بگویند: بله، علی بن ابیطالب(ع) از قرآن جدا نمی شود.

طبق این فرمایش نبوی(ص)، هیچ مسئله و نکته ای در قرآن کریم وجود نخواهد داشت که آن مسئله، بر حضرت امیر(ع) پوشیده باشد، حال سؤال اینجاست که، آیا چنین شخصیتی و چنین مقامی، امکان دارد که خداوند را، (نعوذ بالله)معصیت نماید؟ قطعاً چنین امری محقق نخواهد بود و این روایت، دلالت تام دارد بر شخصیت بی بدیل حضرت امیرالمؤمنین(ع) وهمچنین دلالت تام دارد بر عصمت ایشان. در خاتمه می بایست از خداوند سبحان تشکر و سپاس کرد که نور ایمان و معرفت را با چراغ علوی، همچنان پاینده و برقرار فرمودند و می بایست گفت:«الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَنَا مِنَ الْمُتَمَسِّکِینَ بِوِلاَیَةِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلیِّ بنِ أَبِی طالِب وَ الْأَئِمَّةِ عَلَیْهِمُ السَّلاَمُ» و سلام علیکم و رحمه الله.