منظره شبانه، حدود ۱۸۸۰-۱۹۰۰، چاپ ژلاتین نقره اثر سوروگین
معصومه فرهاد متصدی هنر اسلامی در گالری های فریر درژوئن ۲۰۰۳ در مصاحبه با"فایل واشنگتن" گفت : گالری آرتور ام سکلر نمایشگاه سوروگین خود را به کاخ گلستان فرستاد که در سال۲۰۰۲ در آنجا به نمایش در آمد.
این هنر شناس درباره اهمیت کارهای سوروگین گفت : " آنتوان سوروگین یکی از پیشتاز ترین عکاسانی بود که در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در ایران کار می کردند. او در تهران بدنیا آمد، آنجا فوت کرد، و اکنون قبر او در تهران است. او که یک ارمنی بود در سالهای اولیه عمر خود بین تهران و تفلیس در رفت و آمد بود."
فرهاد توضیح داد: "به اعتقاد من، این وضعیت او را در یک موقعیت بسیار غیر معمول قرار داد. زیرا او هم یک خارجی تلقی می شد و هم یک ایرانی. او به دربار و سطوح مختلف جامعه دسترسی داشت. اما در همان زمان، هنوز هم دارای دیدگاه کسی بود که "به درون می نگرد". او هدفهای معینی داشت که فکر می کنم به روشنی از این عکس ها مشخص است."
به عقیده فرهاد، اگر چه استودیوی عکاسی سوروگین به یک مکان حرفه ای موفق تبدیل شد،با این وجود وی همیشه خود را اول یک هنرمند محسوب می کرد.فرهادی د راین ارتباط می گوید: "این موضوع از طریق عکس هایش پیداست؛ طریقی که آنها را شکل می دهد، زمینه هایی که بوجود می آورد، و زاویه ای که از آن استفاده می کند."
در حقیقت به گفته فردریک ان بورر (Frederick N. Bohrer)، ویراستار کتاب "سوروگین و تصویر ایران"، سوروگین شیفته آثار رامبراند و امپرسیونیست های فرانسوی و نیز نقاشی سنتی ایران، بویژه آثار بهزاد و رضا عباسی بود.
فرهاد خاطر نشان می سازد که در عکس این هنرمند به نام "چشم انداز کوهستان، لرستان" که بین سالهای ۱۸۸۰-۹۰ عکاسی کرده است ، به نظر می رسد که اشاراتی به مینیاتور ایرانی شده است . "بخصوص به طریقی که سوروگین فضا را مسطح کرده و با بهره گیری از یک سلسله نوارهای افقی چشم انداز را به تجرد کشانده است عکس به ترکبی بندی ایرانی دست یافته است . "این ترکیب بندی کلاسیک ایرانی تباین آشکاری با تصویر "منظره شبانه" دارد که در همان زمان گرفته شده است. اینجا دو نفر در کنار جاده ای نشسته اند، که چشم بینندگان را به یک سطح مورب و به فواصل دور می کشاند که شاید اشاره ای به استفاده از دورنما توسط نقاشان امپرسیونیست مانند دگا است.
فرهاد می گوید: "چندین عکس دیگر سوروگین نیز روی کمپوزیسیون های مورب تکیه دارد که به داخل فضای نسبتاً خالی منتهی می شود. هنگامی که شما اثری مانند این عکس را با سایر عکس های قرن نوزدهم مقایسه می کنید، مشاهده می کنید که کاملاً متفاوت است و دین سوروگین نسبت به نقاشی مسلم می شود."
فرهاد خاطر نشان می سازد که اگر چه بسیاری از عکس ها از نظر زیبایی شناسی آثار ممتازی محسوب می شوند، سوروگین این تصویرها را بخاطر امرار معاش بوجود آورده است و همین بر قرائت تاریخی عکس ها اثر می گذارد.
وی معتقد است : ما تصور می کنیم بیشتر عکس ها به دلیلی گرفته شده اند. مثلاً عکسی با عنوان "اعمال نظم در کارگاه پارچه بافی" مثالی از آن نوع عکس هایی است که معمولاً پولش توسط یک خارجی پرداخت شده و به این خاطر بوده که بعنوان یادگاری و شاید برای استفاده در یک کتاب درباره تاریخ و عادات ایران یا برای یک سخنرانی درباره مسافرت برده شود. این یک یادآوری تصویری از کشور و فرهنگ خارجی آن بود. به دلایل مشابه، سوروگین تصاویری از کنیزکان حرم یا صوفی ها – اشخاص غیر بومی و به اصطلاح خارجی – بوجود آورد که شباهت خیلی زیادی به کارت پستال داشت.یک مثال از تصویرهای تک سوروگین می تواند در پرتره ۱۸۸۰ او "ناصرالدین شاه بر تخت طاووس" مشاهده گردد که در آن شاه "بر" تخت جلوس نکرده بلکه مانند بقچه ای در جلوی آن نشسته است.
فرهاد خاطرنشان می سازد : چیزی که درباره عکس های سوروگین غیر عادی است، عکس های او از افراد خانواده سلطنتی است. بجای آنکه آنها را در یک ژست رسمی نشان دهد، بسیاری از آنها غیر رسمی هستند، به این ترتیب سوروگین توانسته است خودمانی ترین لحظات زندگی روزانه آنها را به چنگ آورد.برای مثال هنگامی که شما به یک عکس هندی قرن نوزدهم نگاه می کنید، حتی کم رتبه ترین مهاراجه ها با یک ژست بسیار رسمی و همراه با تمام علائم و نشان های خود نشسته اند اما در عکس های سوروگین ممتاز ترین طبقات اجتماع درحالتی بی تکلف نشان داده می شوند .
در حال حاضر کلکسیون کامل آثار سوروگین که در آرشیوهای فریر و سکلر در واشنگتن دی سی قرار دارد بصورت کاتالوگ در آمده و لیست عکس ها از طریق اینترنت قابل دسترسی است و محققین را در سراسر جهان قادر می سازد تحقیقات خود در این مورد را آغاز کنند.
فرهاد در رابطه با این آثار می گوید: در آثار سوروگین سری های کاملی از عکس های اقلیت های قومی وجود دارد، بنابراین یک محقق که به موضوع کردها علاقمند بود در این مورد به تحقیق پرداخت. ما دارای مورخین و مورخین معماری هستیم که روی عکس ها کار کرده اند. از زمانی که کلکسیون ما معروفتر شده است چندین عکس از این مجموعه ، هم تصویرافراد مشهور و هم عکس هایی از زندگی روزانه، در کتاب های گوناگون که در مورد تاریخ ایران در قرن نوزدهم نوشته شده چاپ شده است . هنرمندان و افرادی که روی لباس ها یا نقش زنان در خاور نزدیک مطالعه می کنند نیز از این کلکسیون بهره گرفته اند.
وی توضیح می دهد: "محققین معمولاً کار خود را با نگاهی به لیستی که ما در اختیار داریم آغاز می کنند. افرادی نیز ممکن است به ما تلفن بزنند و بگویند: من به عکس های سالهای۱۸۹۰تا۱۹۱۰ دربار ایران علاقمندم، شما چه عکس هایی دارید؟ و بعد معمولا می آیند و به عکسها نگاه میکنند.
فرهاد خاطر نشان می سازد در حالی که واشنگتن مکاننگهداری بسیاری از تصویرهای آنتوان سوروگین است "کلکسیون های عظیمی از عکس های سوروگین در ایران نیز وجود دارد.
معصومه فرهاد، متصدی هنر اسلامی در گالری هنر فریر توضیح می دهد : این عکس ها تاریخ تصویری گذشته ای هستند که مدتهاست سپری شده است. در ایران منابعی باور نکردنی وجود دارند و باید آنها را حفظ کرد. این عکس ها تنها سندی است که ما از لحظات معینی در دست داریم، از طریقی که یک بنا به نظر می رسید تا راهی که یک نفر لباس می پوشید.
شایان ذکر است آنتوان سوروگین در تفلیس در سالهای دهه ۱۸۶۰، قصد داشت از طریق نقاشی امرار معاش کند، اما به زودی شیفته "هنر جدید" عکاسی شد. در آن زمان که به زحمت ۳۰ سال از عمر عکاسی می گذشت، هنرمندان و عکاسان با همدیگر کار می کردند و یافتن نقاش جوانی که در استودیوهای هنری تجارتی به رتوش عکس اشتغال داشت غیر معمول نبود.
علیرغم تماسهای محدود خود با دنیای عکاسی – و نوزاد بودن خود این جریان – سوروگین در سال۱۸۷۰و با هدف جاه طلبانه شرح طرز زندگی مردم، چشم اندازها و معماری منطقه توسط کاروان به ایران آمد. او همچنین قبل از آنکه استودیوی تجارتی خود را در خیابان علاءالدوله(خیابان فردوسی) تهران ایجاد کند در سراسر آذربایجان، کردستان و لرستان به مسافرت پرداخت.
این هنرمند در طول دوران حرفه ای خود : پرتره های بسیاری ، از معاریف گرفته تا افراد گمنام، چشم اندازها، آثار معماری، زندگی شهری و صحنه های روستایی، تشریفات درباری و روضه خوانی عکاسی کرد .
نظر شما