به گزارش خبرگزاری مهر، یکصد و هشتاد و نهمین جلسه گروه علمی کلام با موضوع تحلیل رابطه دین و اخلاق از دیدگاه شهید ثالث قاضی نورالله شوشتری با ارائه رحیم دهقان سه شنبه ۲۶ شهریور در مجمع عالی حکمت اسلامی برگزار شد.
خلاصه مباحث مطرح شده بدین شرح است:
اینکه چرا رابطه دین و اخلاق و چرا قاضی نورالله شوشتری؟ باید ابتدا روشن شود. مساله رابطه دین و اخلاق را از این جهت مطرح می کنم که معتقدم علیرغم وجود ظرفیت های عمیق در آثار متکلمان شیعی، نظریه اخلاقی شیعه در حوزه رابطه دین و اخلاق تنها در دو بُعد عقلی و ذاتی خلاصه شده و دیگر ابعاد مساله در سنت کلامی ما مورد تحلیل قرار نگرفته است. اما اینکه چرا قاضی نورالله؟؛ دلیل مطلب این است که این سید بزرگوار شهید، در جامعه ما ناشناخته است.
اخیرا تلاش هایی در شناسایی مقام ایشان از سوی عزیزان در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و دیگر نهادها صورت گرفته است اما لازم است شخصیت ایشان آنگونه که هست شناسانده شود. این تلقی عرفی که ایشان در جهت دفاع از اعتقادات حقه شیعه، روش جدلی کلامی را اتخاذ نموده و از این طریق در جهت ترویج اعتقادات دینی تلاش کرده است، نگاه دقیقی در مورد ایشان نیست. بنده د تاکید دارم که قاضی نورالله به عنوان یک اندیشمند شیعی در نیمه دوم قرن دهم و ابتدای یازدهم، در آثار خود از نگرش تحلیلی برخوردار است که نوئی حقیقت جویی منصفانه را در آثار ایشان نمایان ساخته است.
به عنوان نمونه، اگر به یکی از مسائل فلسفی و تحلیلی نظیر رابطه دین و اخلاف توجه داشته باشیم می یابیم که ایشان ابعاد مختلف نظریه اخلاقی موجود در تفکر شیعی را در آثار خود مورد تحلیل و بحث قرار داده و به وابستگی های اخلاق به دین توجه داشته اند. به لحاظ وجود شناختی، اخلاق را مستقل از دین دانسته اما به جهت مطرح نمودن نظریه وجوه و اعتبارات، تعیین برخی اعتبارات را به اقتضاء به خداوند واگذار نموده است. به لحاظ معرفت شناختی، اصلی در آثار ایشان یافت می شود و آن اینکه غیر معصوم توانایی درک مصالح و مفاسد واقعی که احکام اخلاقی بر آنها مبتنی هستند را ندارد و از این حیث اخلاق را مبتنی بر دین دانسته اند، هرچند در رابطه با مرز این شناخت ابهام وجود دارد.
ایشان مشخص ننموده که محدوده درک انسان غیر معصوم در فهم ارزش های اخلاقی کجاست و از کجا به بعد را باید به معصوم سپرد. همچنین به ابعاد دیگری از وابستگی اخلاق به دین نیز توجه داشت، از جمله معتقد است در صورت پذیرش وابستگی معناشناختی، گزاره های دینی و قرآنی حالت توتولوژیک و این همانی به خود خواهد گرفت و در این صورت به معنا و بی فایده خواهند شد. لذا اخلاق به لحاظ معنا شناختی مستقل از دین است. همچنین به لحاظ روانشناختی نیز ایشان با ارائه تحلیلی از الگوپذیری در حوزه اخلاق، به سمت اخلاق فضیلت گرایش داشته و از جهات مختلف نظیر تقویت انگیزه، تقویت ملکه بصیرت اخلاق را وابسته به دین دانسته است.
مستندات این بحث به زودی در قالب مقاله ای منتشر خواهد شد و در اختیار علاقه مندان قرار خواهد گرفت.
نظر شما