اولویت آسیب های اجتماعی و نقشه خطر پذیری مدارس به روز است

مسعود شکوهی مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش در گفتگو با خبرنگار مهر در پاسخ به این پرسش که در زیست بوم جدید که کرونا ایجاد کرده آیا به نظر شما نوع آسیب‌های اجتماعی دانش آموزی ‏نیز تغییر کرده است، ‬ گفت: با توجه ماهیت و ویژگی و پیامد بیماری کرونا و اثرات فردی و اجتماعی آن بر دانش آموزان، معلمان و ‏والدین و به دلیل کاهش تعاملات اجتماعی و قرنطینه سبب شده است که شکل ماهوی بسیاری از آسیب های روانی – اجتماعی تغییر کند‬؛ برخی از آسیب ها نیز تشدید شود و برخی آسیب‌ها هم ‏نوپدید هستند‬ مثل نوع آسیب در حوزه فضای مجازی. احتمالاً نیاز است که به آسیب‌های ‏اجتماعی ناشی از ‏حضور در فضای مجازی و نیز مسایل ارتباطی و مشکلات رفتاری بیشتر پرداخته شود.‏‎

وی ادامه داد: تلاش در راستای حذف یا محدودسازی عوامل و زمینه‌های بروز و ظهور آسیب‌های اجتماعی ‏ناشی از فضای مجازی ‏به ویژه شبکه‌های پیام رسان خارجی و بازی‌های مخرب آنلاین از جمله (‏چالش مو مو، نهنگ آبی و …) به‌عنوان راهکاری مؤثر ‏همواره مدنظر دست اندرکاران نظام تعلیم و ‏تربیت بوده است ‏.

شکوهی گفت: این اداره کل در راستای ماموریت ذاتی خود همواره با رصد و ارزیابی از وضعیت بروز و ‏شیوع آسیب‌های روانی ‏‏– اجتماعی ناشی از فضای مجازی در دانش آموزان تلاش کرده‬ است با اجرای اقدامات و مداخلات ارتقایی، پیشگیرانه و ‏تخصصی و حمایتی در کشور به موقع زمینه را برای کاهش پیامدهای مذکور مهیا کند.

تلاش برای ارتقای سواد رسانه‌ای دانش آموزان

وی اقدامات در این راستا را ارتقای سواد رسانه‌ای در دانش آموزان در قالب ساعت درس رسمی و غیر رسمی برای حضور سالم ‏در دنیای مجازی و ‏مواجهه صحیح و آگاهانه با تهدیدات و آسیب‌های احتمالی، ‎تهیه و تدوین محتوای آموزشی، مهارتی و روان شناختی برای دانش‌آموزان کلیه دوره‌های تحصیلی جهت آشنایی ‏و ارتقای آگاهی ‏آنان با تهدیدات و آسیب‌های فضای مجازی (انواع آسیب‌های فرهنگی، اخلاقی، روانی – ‏اجتماعی، سلامت جسمانی، تحصیلی ‏و…) ‏‎، ‬ ‎توانمندسازی روانی – اجتماعی دانش آموزان مربوط به بهره گیری مناسب از فضای مجازی و مقابله در برابر تهدیدات احتمالی، انجام غربالگری دانش آموزان براساس ابزارهای روان شناختی برای دستیابی به نیم رخ روانی – اجتماعی آنان و ‏بررسی اثرات روان شناختی ناشی از مواجهه با آسیب‌های فضای مجازی از جمله‎ (‎مو مو و نهنگ آبی، اعتیاد ‏اینترنتی و…) ‏، ‬ ‎بهره گیری از ظرفیت تشکل‌ها ی دانش آموزان و همسالان در آموزش‌های ارتقایی و پیشگیرانه در برای ‏مصونیت آنان در ‏برابر آسیب‌های ناشی از فضای مجازی‎، ‎ارایه آموزش‌های ارتقایی به والدین در خصوص والدگری صحیح وبرقرای ارتباطات موثر با فرزندان، انجام نظارت‌های دقیق ‏و برنامه ریزی صحیح برای فرزندان جهت بهره گیری مناسب آنان و مدیریت زمان در فضای مجازی و ‏انتخاب پیام رسان های ‏مناسب و ترجیحاً داخلی و نیز ارتقای آگاهی آنان در خصوص آسیب‌های فضای مجازی، ارایه آموزش‌های ارتقایی ویژه معلمان، مدیران و مربیان و مشاوران به منظور توانمندسازی آنان برای ارایه آگاهی ‏لازم به ‏دانش آموزان درخصوص بهره گیری صحیح از فضای مجازی وارتقای آگاهی آنان در خصوص آسیب‌های ‌فضای مجازی ‏درقالب شبکه شاد‎، بهره گیری از ظرفیت شبکه شاد جهت ارایه آموزش‌های صحیح وجذاب برای جذب حداکثری دانش آموزان به ‌فضای آموزشی ‏‏– تربیتی مجازی‎، ‬ ‎‏ پیش بینی اجرای فعالیت فرهنگی و هنری و علمی و آموزشی برای پر کردن اوقات فراغت تابستانی دانش آموزان ‏به صورت ‏مجازی و حضوری بابهره گیری از ظرفیت شبکه شاد برشمرد.

معلمان در دوره ابتدایی ‏و متوسطه ‏دوم رابطان هسته‌های مشاوره‬ هستند

مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی در پاسخ به پرسش دیگری در خصوص اینکه همچنان یکی از کمبودهای عرصه مشاوره حضور این نیروها در دبستان هاست آیا این کمبود مرتفع ‏خواهد شد؟ ‎‬نیز بیان کرد: به منظور مرتفع شدن مشکل کمبود نیروی انسانی در دوره ابتدایی، این اداره کل از ظرفیت معلمان در دوره ابتدایی ‏و متوسطه ‏دوم به عنوان رابطان هسته‌های مشاوره و مربیان منتخب در مدارس فاقد مشاور استفاده می‌کند.

: به منظور مرتفع شدن مشکل کمبود نیروی انسانی‬ (مشاوره) در دوره ابتدایی، این اداره کل از ظرفیت معلمان در دوره ابتدایی ‏و متوسطه ‏دوم به عنوان رابطان هسته‌های مشاوره و مربیان منتخب در مدارس فاقد مشاور استفاده می‌کند

وی‬ گفت: این معلمان دارای رشته‌های ‏مرتبط بوده و به صورت داوطلبانه در عرصه مشاوره حضور پیدا کرده و بر اساس چارچوب ‏مشخصی آموزش‌های مورد نیاز ‏تخصصی و عمومی قرار می‌گیرند. و ضمن ارایه آموزش‌های ارتقایی، با شناسایی و ‏ارجاع به موقع دانش آموزان در معرض ‏خطر به فرایند خدمت رسانی در حوزه و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی ‏کمک می‌کنند.‏‎

شکوهی در پاسخ به پرسش دیگری در خصوص اینکه آیا داده‌های آماری به روزی از میزان و نوع آسیب‌ها در حوزه دانش آموزی وجود دارد؟ اگر ‏ممکن است آن را تشریح کنید؟ ‎نیز‬ اظهار کرد: بله- داده‌های داده‌های آماری به روزی از میزان و نوع آسیب‌ها از طریق حاصل از داده‌های سامانه‌های ‏پورتال همگام آموزش ‏و پرورش (سامانه آزمون‌های غربالگری پایه و سلامت روانی – اجتماعی و سامانه پایش و ‏مدیریت آسیب‌های اجتماعی و ‏سامانه نماد)، اولویت آسیب‌های اجتماعی در مدارس را مشخص و نقشه ‏خطرپذیری را به روز ترسیم می‌کند. همچنین بخش ‏ثبت فراوانی آسیب‌های سامانه پایش نیز میزان آسیب‌ها را به تفکیک و بر اساس خدمات مددکاری اجتماعی ارایه می‌دهد.‏‎

آسیب‌های جدی دوره نوجوانی دلایل واحدی ندارند

وی در پاسخ به این پرسش که این روزها برخی موارد از عدم دسترسی دانش آموزان به شبکه شاد یا گوشی هوشمند در فضای ‏مجازی بلد می‌شود مانند ‏خودکشی یک کودک در بوشهر و یا مرگ یک نوجوان کولبر و اینها خود ‏نوعی آسیب اجتماعی در حوزه وسیع‌تر را ایجاد می‌کند که ایجاد حس ناعدالتی در جامعه است که ورای واقعی یا غیرواقعی بودن اصل خبرها باز هم فضای مجازی با استفاده از آسیب هایی که ‏کودکان و نوجوانان می‌بینند، پای مدرسه و آموزش و پرورش را به میان می کشند… نظرتان درباره ‏این موضوعات چیست؟ ‏‎نیز‬ گفت: باید اذعان داشت بروز این گونه آسیب‌ها چون خودکشی و…، معمولاً علت واحدی نداشته و علل ‏متعددی باعث بروز و تشدید آن ‏می شوند.که از مهم‌ترین آن می‌توان (عدم نظارت و مسئولیت پذیری ‏مناسب والدین در خانواده به دلایل متعدد ‬ از‬ جمله‬ تشنج در خانواده، ‏از هم گسیختگی خانواده طلاق و…) ‬ باشد. دیگر‬ علت‬ ‌خصوصیات روان شناختی دانش آموزان (صفات شخصیتی، بحران هویت، اختلالات ‏روانی، میزان ‏هوش و…)، و‬ یا فقر و مشکلات اقتصادی، عدم وجود مهارت‌های اساسی روان شناختی در والدین و ‏دانش آموزان و ‏دسترسی ناکافی به تفریحات سالم و دلخواه و کمبود امکانات لازم جهت غنی سازی ‌اوقات فراغت و… است.

نباید نقش و تأثیر سایر بخش‌های فرهنگی و مرتبط در جامعه را در خصوص زمینه‌های ایجاد و ‏گسترش آسیب‌های اجتماعی ‏نادیده گرفت

مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی ادامه داد: نباید نقش و تأثیر سایر بخش‌های فرهنگی و مرتبط در جامعه را در خصوص زمینه‌های ایجاد و ‏گسترش آسیب‌های اجتماعی ‏نادیده گرفت، بنابراین حل مشکلات مورد بحث تنها در حیطه کار نهاد ‏تعلیم و تربیت نمی‌باشد و برای اجرا و مدیریت برنامه‌های ‏پیشگیرانه در این خصوص نیاز به همکاری ‏و هماهنگی نهادهای متعددی می‌باشد و در این میان نهاد آموزش و پرورش یکی از ‏چند نهاد دخیل ‏می باشد فعالیت هاو برنامه‌های موثری در بستر مدارس اجرایی کنند‬ تا ‎دانش آموزان جهت مواجهه صحیح و آگاهانه با بحران‌های ناشی از چالش‌های روان شناختی ‏و‬ آسیب‌های اجتماعی با ارایه آموزش‌های ارتقایی و پیشگیرانه توانمند‬ شوند‬ و‬ همچنین‬ ‎با غربالگری و شناسایی به موقع دانش آموزان به خصوص در فوریت‌های روانی – اجتماعی (‏اورژانسی)، زمینه ارجاع آنان ‏به مراکز مشاوره‌ای درون و بخشی فراهم شود‬ یا‬ بر ‎براساس امکانات و ظرفیت‌های درون و بخشی امکان دریافت مددکاری و حمایتی دانش آموزان ‏با روند حمایت طلبی از مراکز ‏ارایه خدمات روان شناختی و مشاوره‌ای، نهادهای حمایتی و ‏قضایی و… آشنا شوند.‏‎

در محیط یاددهی و یادگیری باید محیطی پر نشاط برقرار باشد

شکوهی گفت: باید ‎با ایجاد انعطاف پذیری در فرایند یاددهی و یادگیری در مدارس و ایجاد محیطی پر نشاط زمینه را برای حضور شاداب دانش ‏آموزان فراهم شود‎‬ و همچنین ‎با توسعه و تقویت فعالیت‌های فرهنگی و هنری در مدارس و زمینه برای غنی سازی اوقات ‏فراغت دانش آموزان (در قالب کانون های فرهنگی، جشنواره‌های فرهنگی و…) فراهم شود.‏‎

وی بیان کرد: با توجه به آنکه مدارس جایگاه بی بدیلی در ارایه فعالیت‌های آموزشی، پرورشی، جامعه پذیری و کسب مهارت‌های اجتماعی ‏دانش آموزان، رشد تعاملات اجتماعی آنان با همسالان و پیشگیری از بروز آسیب‌های اجتماعی ایفا می‌نماید، لذا هر گونه برنامه ‏ریزی برای ارتقای سلامت روان و مهارت‌های روانی – ‏اجتماعی و آماده نمودن آنان برای حضور دنیای بزرگسالی و مصون ‏سازی آنان را در برابر آسیب‌های ‏اجتماعی باید در بستر مدرسه توسعه و تقویت شود.‏‎

مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی در پایان گفت: با توجه به منابع محدود مالی و نیروی انسانی آموزش و پرورش، ما نیاز آن داریم علاوه بر استفاده از ‏ظرفیت سایر نهادهای ‏رسمی و کشور از ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد در سطح استان‌های کشور برای ‏پیشبرد برنامه و فعالیت‌های سلامت روان و ‏پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی به ویژه مناطق محروم و ‏در مناطق محروم و آسیب پذیر که دسترسی (آنلاین) بر خط نیز ‏موجود نیست، استفاده کند‎. ‎دراین ‏خصوص چارچوب و روش‌های بهره گیری از مشارکت سازمان‌های مذکور در حال طراحی است که ‏امیدوارم بتوانیم در سال تحصیلی جاری این مهم را عملیاتی نماییم