رحمان سیفی آزاد که همزمان سرپرست گروه فیلم و سریال شبکه دو نیز هست، در گفتگوی مشروح با خبرنگار مهر درباره نخستین مجموعه شبکه چهار، تولید فیلمهای علمی تخیلی و ضعف در عرصههای بازیگری و کارگردانی تلویزیون سخن گفته است.
* برای شروع از تغییر عنوان گروه ادب و هنر شبکه چهار به گروه نمایش و فیلم بگویید. ساختار تولیدات این شبکه تا چه حد دستخوش تغییر شده و در این گروه چه برنامههایی را دنبال میکنید؟
ـ سیفی آزاد: تغییر عنوان گروه مسلماً تغییرات ساختاری هم به همراه دارد. تئاتر تلویزیونی به صورت مداوم در شبکه چهار تهیه میشد و با ورود من تولید فیلمهای تلویزیونی هم شروع شد. به تدریج بخش نمایشی در گروه ادب و هنر غالب و حتی برنامههای ترکیبی در حوزه تئاتر و سینما جدیتر دنبال شد، به همین دلیل گروه نمایش و فیلم جایگزین گروه ادب و هنر شد.
به هر حال نمایش یکی از بخشهای مهم شبکههاست و به همین دلیل در ساختار جدید این بخش نیز تعریف شده است. شبکه چهار با کمک معاون سیما و مدیر شبکه قصد دارد به صورت جدیتر کارهای نمایشی را دنبال کند، به همین دلیل تولید مجموعه هم در وظایف این گروه قرار گرفته است.
البته تولید برنامههایی چون سینما اقتباس، سینما چهار، برنامههای تخصصی سینما و تئاتر، جشنواره فیلم فجر و استثناً برنامه "دو قدم مانده به صبح" هم در این گروه ساماندهی میشود. علاوه بر آن ساخت برنامههای ترکیبی در حوزه ادب و فرهنگ به گروه جدید فرهنگی اجتماعی منتقل شده است.
* با این تغییر تمرکز شما بر تولیدات نمایشی بیشتر میشود.
ـ بله، کاملا در حوزه نمایش به صورت تخصصی کار میکنیم.
* تولید نخستین مجموعه تلویزیونی شبکه چهار "رازهای ناگفته خورشید پیر الموت" به کارگردانی جلالالدین دری به زودی آغاز میشود. شبکه چهار چطور این کار را به کارگردانی جوان سپرده است؟
ـ این مسئله تعمدی نبود. دری سابقه کارگردانی در حوزه تئاتر دارد و خودش نویسنده پروژه است. ما دو سال برای این پروژه وقت گذاشتیم و قرار است با ساختار تله تئاتر ساخته شود تا کاملاً با حوزه تخصصی دری همخوانی داشته باشد. قطعاً در کنار او مشاوران قدرتمند میگذاریم که تجارب غنی در کارهای نمایش دارند.
* مشاوران این پروژه مشخص شدهاند؟
ـ نه، ولی با آغاز تولید انتخاب میشوند. از سوی دیگر تهیهکننده پروژه قاسم جعفری است و انتخاب او تعمدی بود و از تجربیات او استفاده میشود. شبکه چهار قصد دارد در مجموعهسازی با شبکههای دیگر متفاوت باشد. ما به سمت موضوعات خاص میرویم که شبکههای دیگر نه در تعریفشان میگنجد نه به واسطه داشتن مخاطبان گسترده می توانند به آن بپردازند.
حتی قصد داریم وارد حوزههایی همچون علمی تخیلی شویم، تولیداتی که تجربیات خاص و اول تلویزیون ایران باشد. قطعا از کارگردانانی که تجربیات خوبی دارند و امتحان خود را پس دادهاند، بهره میبریم و با چند کارگردان نیز صحبت کردهایم.
* با چه کارگردانانی صحبت کردهاید؟
ـ با افراد مختلف همچون حسن فتحی و دیگران صحبت کردهایم. در مجموع قصد داریم از آدمهای خبره بهره ببریم.
* چرا "رازهای ناگفته خورشید پیر الموت" از میان طرحهای مختلف برای مجموعهسازی انتخاب شد؟
ـ موضوع این مجموعه بستر خوبی دارد. به چالش کشیدن مباحث مختلف تشیع جذاب است. فیلمنامه جذاب این اثر ما را برای تولید آن ترغیب کرد. امیدوارم در تولید هم این مسئله را شاهد باشیم. شبکه چهار مخاطبان خاص دارد که جذب کردن آنها با مخاطبان عام متفاوت است، اما در مجموع پیشبینی من این است که مخاطب عام هم بهره خود را ببرد.
* پس مخاطبان عام هم در کنار مخاطبان خاص در نظر گرفتهاید؟
ـ مخاطبان ما افراد فرهیخته و تحصیلکرده جامعه هستند. البته شبکه چهار مخاطبان عام هم دارد. یکی از وظایف پنهان شبکه چهار ارتقای سطح فرهنگ عمومی جامعه است، ضمن اینکه باید مخاطبان خود را راضی نگه دارد. در واقع این شبکه به طور غیر مستقیم سلیقه بصری و محتوایی مخاطب عام را بالا میبرد.
من معتقدم دیدن یک فیلم خوب برای همه جذاب است و هر کس با توجه به دانش خود میتواند از آن بهره ببرد. حال یکی در لایههای رو و دیگری در سطح عمیق به کشف و شهود میرسد. به عنوان نمونه برخی فیلمهای سینما چهار برای مخاطبان عام هم جذابیت دارد و بعضی فیلمها هم خاص است، اما تماشاگر عام با آن ارتباط برقرار میکند.
به نظرم وقتی اثری جذابیت بصری دارد، مخاطب خود به خود جذب کار میشود. شبکه چهار آثاری پخش میکند که مفاهیم کلیدی و بینشی آن در لایههای زیرین است، اما در شبکههای دیگر این طور نیست و برخی مفاهیم مستقیم مطرح میشود.
* شما به تولید مجموعههایی با موضوعات خاص اشاره کردید.
ـ تمایل داریم به حوزههای دینی و تفکری بیشتر بپردازیم.
* آیا طرح قابل قبول در این باره به دستتان رسیده است؟
ـ نه، در حال پیگیری هستیم، اما مبانی فکری ما کاملا مشخص است. بر مبنای افق رسانه نوع حوزه مباحث را برای خود تعریف کردهایم. مثلا وقتی ما به تاریخ میپردازیم، لایه زیرین خیلی اهمیت دارد و سعی میکنیم در لایههای زیرین مفاهیم کلیدی را مطرح کنیم و به چراها و ضرورتهای آن دوره پرداخته و از مستقیمگویی پرهیز کنیم.
* فکر میکنید امسال به طرحی مشخص برسید؟
ـ امیدوارم این اتفاق بیفتد. ما تلاش میکنیم و گفتگوهایی هم داشتهایم، اما چون قطعی نشده نامی از افراد نمیبرم. مسلماً سال آینده وقتی میزان تولیدات نمایشی شبکه چهار مشخص شد، به نتایج بهتر میرسیم.
* شما به فیلمنامههای علمی تخیلی اشاره کردید. در حال حاضر در تلویزیون با تولید انبوه فیلمهای تلویزیونی رو به رو هستیم که برخی آثار ضعیفند. به نظر شما با توجه به تعداد اندک فیلمنامهنویسان خوب میتوان به تولید فیلمهای خوب در این حوزه در شبکه چهار امیدوار بود؟
ـ ما تا فیلمنامهای مطمئن در اختیار نداشته باشیم سراغ تولید نمیرویم. سطح دانش فنی به لحاظ کیفی در هنر معدل مشخص دارد. میزان افراد هنرمند هم مشخص است. اتفاقی که در حوزه فیلمهای تلویزیونی افتاد از دو جهت قابل بررسی است. چرا که با تولید فیلمهای 90 دقیقهای، بضاعت هنری جامعه هنری مشخص شد. ساخت و ساز در کارهای هنری صنعت است.
شما میگویید برای تولید 700 فیلم نیروی انسانی باکیفیت نداریم؟ آیا با داشتن این همه نیرو باید تولید را متوقف کنیم؟ مسلماً نه. افراد زمانی تربیت میشوند که در چرخه تولید قرار بگیرند و در غیر این صورت موانع در حوزه ذهن باقی میماند. چون هیچ وقت بضاعتمان به چالش کشیده نشده بود، ظرفیتها هم مشخص نبود، اما الان بضاعت مشخص است.
در حوزه کارگردانی، بازیگری و تصویربرداری با بحران نیروی انسانی رو به رو هستیم. در حوزه ادبیات داستانی هم بحران داریم. رمان یکی از پشتوانهها در آثار هنری کشورها است، اما ما در این حوزه ضعف داریم. با تولید فیلمهای تلویزیونی خیلی آسیبها شناسایی شد. اکنون باید فکری برای این آسیبها کرد. فن بازیگری با چهره داشتن فرق میکند.
در هالیوود سالیانه هزار فیلم ساخته میشود، اما از میان این همه فیلم تنها 10 فیلم مطرح است و سر زبانها میافتد. با این حال این خروجی را در سطح جهان دارد. امیدوارم دولت و جامعه هنری به طور جدی به تعامل برسند. تربیت نیروی انسانی ضروری است. با این توصیف دو راه در پیش داریم. اول اینکه بترسیم و وارد نشویم و راه دوم این است که حرکت کنیم.
* شبکه چهار برای فیلمنامههایی در حوزه علمی تخیلی سفارش داده است؟
ـ بله، به چند نفر سفارش دادهایم، اما چون خروجی نگرفتهایم نامی نمیبرم. امیدوارم به نتیجه خوب برسیم. ما آگاهانه وارد حوزه نمایش میشویم. تولید پروژههای تاریخی هم اینگونه آغاز شد. قبلاً نمیتوانستیم کار تاریخی بسازیم، اما وقتی چرخه تولید راه افتاد، متوجه شدیم می توانیم وارد شویم. میتوانیم امیدوار باشیم با آثار فرهنگی مبانی فرهنگی را صادر کنیم.
* تعدادی از تهیهکنندگان که سابقه همکاری با شبکه چهار را دارند معتقدند این شبکه در تولید فیلمهای تلویزیونی بیشتر بر معنای عمیق و واقعی زندگی تاکید دارد، هدفتان از تعیین چنین محوری در فیلمهای 90 دقیقهای چیست؟
ـ مخاطب شبکه چهار اهل فکر و اندیشه و در جستجوی کشف است و فکر کردن به مفهوم زندگی برایش اهمیت دارد. چگونه زندگی کردن در جامعه ایرانی خیلی مهم است، حتی جامعه روشنفکری ما به یک نقطه ثقل نرسیده است. به نظرم اینها تعاریف جدی است، به ویژه برای مخاطب شبکه چهار. البته در حد تئوری مطرح شده و حالا باید به چالش بکشانیم.
* یکی از ایرادهایی که به شبکه چهار وارد است تبلیغ کم آثار است.
ـ سعی کردهایم آثار خود را بیشتر تبلیغ کنیم، هر چند تبلیغ ما در شبکههای دیگر کم است و بهتر است باشد. در این باره صحبتی هم با شبکهها کردهایم و دوستان ابراز تمایل کردهاند. قبول دارم تبلیغات کم است، ولی متاسفانه جامعه مطبوعات ما هم کم سراغ شبکه چهار آمد. البته شبکه چهار الان جایگاهی خوب در مطبوعات پیدا کرده و بینندگان تئاتر تلویزیونی هم افزایش یافته است.
* چطور تصمیم گرفتید تئاترهای تلویزیونی قدیمی را پخش کنید؟
ـ از زمانی که من به شبکه چهار آمدم، چند هدف را دنبال کردم. یکی از اقدامها تولید تئاتر تلویزیونی در یک قسمت بود. در واقع سعی کردم هویت تئاترهای تلویزیونی را زنده کنم، چرا که ساخت تئاترهای تلویزیونی چند قسمتی منجر به چندپاره کردن فکر میشود. در واقع تله تئاتر در یک مجلس معنا پیدا میکند.
در همه تلویزیونهای دنیا تئاتر تلویزیونی در بیش از یک قسمت پخش نمیشود، حتی در فرانسه که تئاتر به صورت جدی دنبال میشود، تئاترهای تلویزیونی طولانی به مدت چهار تا پنج ساعت هم در یک قسمت پخش میشود، اما ما با توجه به شناختی که از مخاطب داریم میدانیم تئاتر تلویزیونی را تا 100 دقیقه را دنبال میکند.
* پخش تئاترهای تلویزیونی قدیمی در شبکه چهار ادامه دارد؟
ـ بله، چون بازتاب خوب دارد.
* آرشیو صدا و سیما جوابگو است؟
ـ آرشیو با ما همکاری خوبی داشته و سعی میکنیم در مناسبتهای مختلف کارهای خاطرهانگیز را روی آنتن بفرستیم، حتی تئاترهای تلویزیونی چند قسمتی را در مناسبتها در چند روز پشت سر هم پخش میکنیم. مثلاً در هفته مجلس تئاتر تلویزیونی مدرس را پخش کردیم که بازتاب خوبی داشت.
* تا پایان سال تعهد ساخت چند تله تئاتر را دارید؟
ـ برای ما سقفی در ارتباط با ساخت تئاترهای تلویزیونی قرار ندادهاند. اتفاق خوبی که در شبکه چهار افتاده، تعامل صحنه و تلویزیون است و نمایشهای صحنهای ضبط و از شبکه چهار پخش میشود.
* ولی احساس میشود ضبط نمایشهای صحنهای متوقف شده چون بعد از "هتل پلازا" دیگر نمایشی ضبط نشد. نمایشهای صحنهای قابلیت ضبط تلویزیونی را نداشتند؟
ـ شکل روایی یا موضوعی برخی تئاترها قابل ارائه در تلویزیون نیست، به همین دلیل سراغ آنها نمیرویم.
* یعنی هیچ نمایشی این قابلیت را نداشت؟
ـ چند اثر مثل نمایش "زمین و چرخ" را به کارگردانی زهرا صبری صحبت کردهایم. به هر حال نمیتوانیم به همه موضوعها بپردازیم. ممکن است طرح یک موضوع در شکلی محدود عیب نداشته باشد، اما این کار در تلویزیون با توجه به داشتن مخاطب گسترده امکانپذیر نیست.
* شما همزمان سرپرست گروه فیلم و سریال شبکه دو هم هستید. این دو مسئولیت برایتان مشکل نیست؟
ـ به هر حال کار سنگین است، ولی با کمک و راهنمایی مدیران هر دو شبکه از عهدهاش بر آمدهام، ولی به لحاظ جسمی خیلی اذیت شدم و فشار جدی است.
* ولی احساس میشود از زمانی که مدیریت گروه ادب و هنر شبکه چهار را به عهده گرفتید، مجموعههای شبکه دو به لحاظ فیلمنامه قوت گذشته را ندارد؟
ـ من همان مسیر را طی میکنم و با حمایت مهدی فرجی مدیر شبکه دو مجموعههای جذابی تولید میشود.
* ولی مجموعه ماه رمضان سال 86 شبکه دو با مجموعه "داداشی" که امسال پخش شد، تفاوت زیادی به لحاظ فیلمنامه و ساختار داشت. در حالی که انتظار میرفت امسال شاهد مجموعهای قویتر از "میوه ممنوعه" در شبکه دو باشیم.
ـ به هر حال دو کارگردان متفاوت کار را انجام دادند. قطعاً نگاه مدیر شبکه دو و بنده رو به جلو است. در مجموعه "داداشی" مسائلی مطرح شد که نیاز جامعه امروز بود. از سوی دیگر باید روی موضوعهای متفاوت کار کنیم. شاید جذابیتهای "میوه ممنوعه" کمی بیشتر از "داداشی" بود، اما مجموعه "داداشی" هم ویژگیهای جذاب داشت.
* با توجه به تعریف جدید برای شبکه دو، آیا بعد از این مجموعههایی که برای این شبکه ساخته میشود با محوریت کودک و خانواده است؟
ـ مقطع سنی برای شبکه دو تعریف شده است. البته یک دفعه تمام آثار این شبکه به سمت کودک نمیرود، چرا که این حوزه سنی حساس است و باید با دقت پیگیری شود. در حال حاضر هم طرح چند مجموعه را دنبال میکنیم.
ــ ــ ــ ــ ــ ــ ــ ــ ــ ــ
گفتگو از فاطمه عودباشی
نظر شما