دستورالعمل" اجرایی نحوه انجام معاملات اوراق بهادار" در فرابورس تصویب شد

به گزارش خبرگزاری مهر، این دستورالعمل در اجرای ماده 5 آئین‌نامه اجرایی قانون بازار اوراق بهادار، بنابر پیشنهاد شرکت فرابورس ایران، در 20 فصل، 123 ماده و 27 تبصره به تصویب هیأت‌‌مدیرة سازمان بورس و اوراق بهادار رسید.

بر اساس این دستورالعمل، جلسات رسمی معامله انواع اوراق بهادار در فرابورس، به استثناى روزهاى تعطیل رسمی در روزهای شنبه لغایت چهارشنبه هر هفته از ساعت 9 آغاز و در ساعت 12 همان‌روز خاتمه می‌یابد و انجام معاملات در خارج از جلسه معاملاتی با تصویب هیات‌مدیره سازمان و طبق شرایط تعیین شده توسط آن، امکان پذیر خواهد بود.

البته فرابورس می‌تواند ساعات شروع و خاتمه و طول جلسه معاملاتی را در صورت بروز اشکالات فنی در سامانه معاملاتی تغییر دهد.

همچنین معاملات اوراق بهادار در فرابورس به ترتیب در بازار اول، بازار دوم، بازار سوم و بازار اوراق مشارکت انجام خواهد شد و مراحل انجام معاملات در این بازار به ترتیب شامل پیش گشایش، مرحله گشایش، مرحله حراج پیوسته، مرحله حراج ناپیوسته و مرحله معاملات پایانی است که در معاملات فرابورس حسب مورد از تمام یا تعدادی از مراحل فوق جهت انجام معامله استفاده می‌شود. هیأت مدیرة فرابورس باید مراحل انجام معامله در هر بازار را مشخص و حداقل سه روز کاری قبل از اعمال، به اطلاع عموم برساند.

در این دستورالعمل به انواع سفارشات نیز اشاره شده که طبق آن سفارش محدود (Limit order)، سفارش با قیمت باز (Market order)، سفارش باز- محدود (Market to limit order)، سفارش به قیمت گشایش (Market on opening order)، سفارش متوقف به باز (Stop loss order) و سفارش متوقف به محدود (stop limit order) است که این سفارش ها به صورت سفارش دو طرفه (Cross order، سفارش دو بخشی (Iceberg order)، سفارش انجام و ابطال (fill & kill)، سفارش همه یا هیچ (All or Non) انجام می شود.

بر اساس این دستورالعمل اعتبار زمانی سفارش ها نیز شامل سفارش روز (Day)، سفارش جلسه (Session)، سفارش بدون محدودیت زمانی (Good Till Cancel)، سفارش مدت‌دار (Good Till Date) و سفارش زمانی (Sliding Validity) است.

البته اولویت سفارش‌ها در سامانة معاملات بر حسب نوع سفارش به شرح سفارش با قیمت باز و باز- محدود، سفارش به قیمت گشایش و سفارش محدود خواهد بود.

براساس این دستورالعمل، فرابورس موظف است با اعلام سازمان، نماد معاملاتی ورقه بهادار را در مواردی مانند حداقل یک روز قبل از برگزاری مجامع عمومی صاحبان سهام و قبل از برگزاری جلسة هیأت‌ مدیره‌ای ‌که طی آن مقرر است درخصوص اختیارات تفویض ‌شده توسط مجمع عمومی فوق‌العاده در خصوص افزایش سرمایه تصمیم‌گیری شود، تغییر با اهمیت در اطلاعاتی که قبلاً توسط شرکت یا ناشر اوراق بهادار پذیرفته شده در فرابورس ارائه شده است ، عدم اظهار نظر یا اظهار نظر مردود حسابرس نسبت به صورت‌ها و اطلاعات مالی و حداقل یک روز قبل از مواعد پرداخت سود و سررسید نهایی انواع اوراق مشارکت و گواهی سپرده متوقف کند.

نمادهای معاملاتی که با اعلام سازمان متوقف می‌شوند صرفاً با اعلام سازمان قابل بازگشایی هستند.

البته فرابورس باید دلیل توقف نماد معاملاتی را حداکثر تا پایان روز کاری توقف نماد معاملاتی اطلاع‌رسانی کند. همچنین فرابورس مکلف است حداقل 15 دقیقه قبل از بازگشایی نماد معاملاتی مراتب را به اطلاع عموم برسانـد.

دامنة نوسان روزانه قیمت در بازار اول، دوم و اوراق مشارکت فرابورس نیز 5 درصد برای اوراق فاقد بازارگردان است که در صورت وجود بازارگردان، دامنة مذکور، طبق قرارداد بازارگردانی تعیین می‌شود. نمادهای معاملاتی در بازار سوم مشمول دامنۀ نوسان روزانه قیمت نیست.

از سوی دیگر معاملات عمده در بازاری مجزا که به همین منظور در سامانة معاملاتی ایجاد شده است انجام خواهد شد که در این معاملات دامنة نوسان قیمت و محدودیت حجمی اعمال نمی‌شود.

بر این اساس، درخواست عرضة سهام یا حق تقدم سهام کمتر از پنج درصدسرمایه پایه نیز حداقل تا ساعت 10 صبح روز کاری قبل از عرضه باید در دبیرخانة فرابورس ثبت و در صورت تطبیق اطلاعیة عرضه با مقررات به تشخیص مدیرعامل فرابورس، بایدحداکثر تا ساعت 12 ظهر همان روز اطلاع رسانی شود.

همچنین فرابورس مکلف است نماد معاملة عمده را حداکثر تا یک ساعت پس از شروع جلسة معاملاتی باز کند و در عین حال حداقل تغییر قیمت مجاز هر سفارش در معاملات عمده مانند بازار عادی است.

مدیر عامل فرابورس می‌تواند براساس وضعیت بازار، حداقل تغییر قیمت مجاز هر سفارش را برای جلسة معاملاتی بعد تغییر دهد، لیکن باید قبل از شروع جلسة معاملاتی بعد، مراتب را به اطلاع عموم برساند.

از سوی دیگر هر کارگزار تنها می‌تواند از یک خریدار، سفارش خرید دریافت کند و در رقابت شرکت کند اما در یک معاملة عمده نمی‌تواند همزمان در دو سمت عرضه و تقاضا فعال باشد.

کارگزار فروشنده مکلف است در صورت ثبت سفارش خرید در سامانة معاملاتی با قیمت پایه یا بیشتر از آن قبل از 5 دقیقة پایانی جلسة معاملاتی، اقدام به عرضه کند. عرضه توسط کارگزار فروشنده تنها در صورتی امکان‌پذیر است که از زمان ثبت بهترین سفارش خرید در سامانة معاملاتی حداقل 3 دقیقه گذشته باشد.

بنابراین عدم رعایت ضوابط این ماده از سوی کارگزار خریدار یا فروشنده تخلف محسوب شده و فرابورس مکلف است موضوع را جهت رسیدگی به مرجع رسیدگی به تخلفات کارگزاران ارجاع دهد.

در صورتی که تخلفات کارگزار خریدار یا کارگزار فروشنده مانع انجام معامله شود، متخلف مکلف به پرداخت یک درصد ارزش معامله به قیمت پایه به عنوان خسارت به طرف مقابل خواهد بود.

در معاملات عمدة شرایطی، کارگزار خریدار در صورتی مجاز به ورود سفارش به سامانة معاملاتی است که معادل 3 درصد ارزش سهام یا حق تقدم سهام موضوع معامله براساس قیمت پایه را به صورت نقد یا ضمانت‌نامة بانکی بدون قید و شرط از مشتری دریافت و حسب مورد به حساب شرکت سپرده‌گذاری مرکزی واریز یا به این شرکت تحویل دهد و تأییدیة شرکت مزبور را مبنی بر اخذ تضامین مربوطه به فرابورس ارایه کند.

این در حالی است که کارگزار خریدار مکلف است حداکثر 9 روز کاری پس از انجام معامله، نسبت به تسویة حصة نقدی معامله از طریق پایاپای شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اقدام نماید و مستندات لازم جهت تنظیم سند تسویة خارج از پایاپای حصة غیرنقدی را حداکثر 8 روز کاری بعد از انجام معامله به فروشنده ارایه کند. کارگزار فروشنده مکلف است پس از دریافت مستندات لازم جهت تنظیم سند تسویة خارج از پایاپای و حداکثر 9 روز کاری پس از انجام معامله، نسبت به ارایة سند تسویة خارج از پایاپای به فرابورس و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اقدام نماید. در صورت واریز حصة نقدی و ارایة سند تسویة خارج از پایاپای به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی حداکثر 9 روز کاری بعد از انجام معامله، ثبت معامله در سیستم معاملاتی حداکثر تا پایان روز کاری بعد انجام خواهد شد.

معاملات بلوک نیز در این بازار در نماد معاملاتی بازاری مجزا از نماد معاملاتی بازار عادی در سامانه معاملات انجام می‌شود که معاملات بلوک به روش حراج ناپیوسته و هر 5 دقیقه یکبار برگزار می‌شود.

قیمت مرجع روزانه برای بازار معاملات بلوک، معادل قیمت مرجع همان روز بازار عادی است.

در خصوص عرضه های اولیه نیز این عرضه ها منوط به پذیرش و درج اوراق بهادار براساس دستورالعمل پذیرش و افشای کامل اطلاعات مطابق با دستورالعمل افشای اطلاعات ناشران و سایر مقررات مربوط به فرابورس است.

هیأت پذیرش روش عرضه اولیه اوراق بهادار را براساس پیشنهاد فرابورس تعیین می کند به طوریکه فرابورس به روش ثبت سفارش مطابق دستورالعملی خواهد بود که به پیشنهاد هیأت مدیرۀ فرابورس به تصویب هیأت مدیرۀ سازمان می‌رسد.

در این بازار عرضه اولیه به صورت حراج نیز وجود دارد که قبل از عرضۀ اولیه به روش حراج، هیأت مدیرة فرابورس به تعیین حداقل تعداد سهام جهت عرضه در روز عرضه اولیه، حداقل تعداد سهام که عرضه‌کننده باید به صورت تدریجی پس از عرضة اولیه، عرضه کندو مهلت زمانی آن و محدودیت خرید هر ایستگاه کاری و یا هر کد مالکیت اقدام کند.

کارگزاران پس از اعلام اطلاعات عرضه عمومی سهام توسط فرابورس نسبت به اخذ درخواست خرید از متقاضیان اقدام خواهند کرد که بر این اساس کارگزار فروشنده موظف است حداقل پس از 10 دقیقه از زمان گشایش نماد اقدام به عرضة سهام کند.

کارگزاران خریدار نیز نباید بیش از سهمیه مجاز خود اقدام به خرید سهام کند در صورت خرید بیش از سهمیۀ مجاز توسط کارگزاران در عرضۀ اولیه، مدیر عامل فرابورس می‌تواند خریدهای بیش از سهمیه یا کل خریدهای کارگزاری در عرضه اولیه را ابطال کند.

در خصوص معاملات حق تقدم خرید سهام نیز این دستورالعمل تاکید کرد دارندة گواهینامة حق‌ تقدم خرید سهام که مایل به فروش حق‌ تقدم خود است در دورة پذیره‌نویسی به شرکت‌های کارگزاری مراجعه و نسبت به تکمیل درخواست فروش و تحویل گواهینامة حق تقدم خرید سهام به کارگزاری، اقدام می‌کند.

برای خریدار حق تقدم خرید سهام در فرابورس، " گواهینامة نقل و انتقال حق تقدم " صادر خواهد شد و معاملات دست دوم بر مبنای گواهینامة مذکور انجام می‌شود.

مادۀ 63 : گواهینامة نقل و انتقال صادره برای خریدار حق تقدم سهام در فرابورس در صورتی که خریدار رأساً نیز دارای حق تقدم خرید سهام جداگانه باشد، نشان‌دهندة کل حق تقدم‌های خریدار خواهد بود. در این حالت، کارگزار پس از دریافت گواهینامة حق تقدم صادره از طرف شرکت، اقدام به تحویل گواهینامة نقل و انتقال به خریدار می‌کند.

ناشر همچنین موظف است حداکثر ظرف 5 روز کاری پس از پایان مهلت پذیره‌نویسی دارندگان حق تقدم، ضمن جمع‌آوری اطلاعات و مبالغ واریزی دارندگان حق تقدم، تعداد و مشخصات حق تقدم استفاده نشده را به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اعلام نماید. در هر صورت مسئولیت اعلام مشخصات افرادی که از حق تقدم خود استفاده ننموده‌اند و تعیین تعداد آن به عهدة ناشر است.

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی نیز تمام حق‌تقدم‌های موضوع ماده 66 فوق را به یک کد معاملاتی منتقل می‌نماید و تعداد و کد معاملاتی حق‌تقدم استفاده نشده را به ناشر، سازمان و فرابورس اعلام می‌کند.

در ضوابط کلی معامله در بازار سوم فرابورس سه نوع عرضه یکجای اوراق بهادار، عرضة خرد اوراق بهادار و پذیره‌نویسی اوراق بهادار انجام می شود.

درخواست‌های تکمیل شدة عرضه در "کمیتة عرضه" فرابورس مورد بررسی قرار می‌گیرد. کمیتة عرضه مراتب موافقت یا عدم موافقت با عرضه را ظرف مدت حداکثر 7 روز کاری پس از ارائه درخواست‌های تکمیل شده به فرابورس، به کارگزار متقاضی عرضه ابلاغ می‌کند.

در عرضه یکجا در بازار سوم ، دامنة نوسان قیمت و محدودیت حجمی در خصوص عرضة یکجا اعمال نمی‌شود بلکه عرضة یکجای اوراق بهادار به صورت یکجا و از یک کد معاملاتی بوده و یا طبق مقرراتی است که به تصویب هیأت مدیره سازمان می‌رسد.

اما در عرضه خرد، متقاضی خرید شخصی است که خریدار حجم معینی از اوراق بهادار مشخص از سوی مالکان آن است.

در این دستورالعمل آمده است : پذیره‌نویسی اوراق بهادار از جمله سهام شرکت‌های سهامی عام، اوراق مشارکت و گواهی سپرده براساس مجوز صادره از سازمان و مفاد بیانیة ثبت انجام خواهد شد.

همچنین کارگزار عرضه‌کننده مکلف است حداقل 7 روز کاری قبل از زمان عرضة پیشنهادی خود، مدارک و اطلاعات لازم را به فرابورس ارایه کند.

دراین دستورالعمل در خصوص شرایط معاملات دست دوم بازار اوراق مشارکت آمده است :

در صورت وجود اطلاعات با اهمیت تأثیرگذار بر قیمت اوراق بهادار پذیرفته شده در بازار اوراق مشارکت، فرابورس می‌تواند نماد معاملاتی مربوطه را طبق مقررات متوقف و پس از انتشار اطلاعات نسبت به بازگشایی نماد اقدام کند. دامنة نوسان قیمت در روز بازگشایی نماد اعمال نخواهد شد.

در عین حال ، خریدار ملزم است علاوه بر قیمت خرید اوراق مشارکت و هزینه‌های معاملاتی، سود انباشته اوراق مزبور (سود بین دو موعد سررسید که در امید‌نامة اوراق قید شده است) را نیز پرداخت کند.

ضامن، بازارگردان یا بازار ساز نیز مکلف است در راستای ایفای تعهدات خود مبنی بر خرید اوراق، به ترتیبی که در بیانیة ثبت مشخص شده است نسبت به ورود سفارش‌های خرید لازم و حفظ آن طی دورة معاملاتی اقدام کند. در صورتی که کل سفارش واردة ضامن، بازارگردان یا بازار ساز معامله گردد نامبرده موظف به ورود سفارش جدید تا حداکثر 5 دقیقه پس از آن است.

همچنین در صورتی که شخصی دارندة بیش از 5 درصد از کل اوراق منتشره باشد، بصورت اختیاری می‌تواند اوراق خود را بصورت عمده و با شرایط و ضوابط معاملات عمده عرضه کند.

در این دستورالعمل در مورد فعالیت کارگزاران و بازارگردان ها آمده است : انجام معاملات توسط کارگزاران در فرابورس، منوط به عضویت ایشان در فرابورس است، عضویت کارگزاران در فرابورس براساس دستورالعملی است که به پیشنهاد هیأت مدیره فرابورس به تصویب هیأت مدیره سازمان خواهد رسید.

کارگزار موظف است برای دریافت درخواست مشتریان از فرم‌های الکترونیکی یا غیر الکترونیکی، طبق فرمت ابلاغ شده توسط فرابورس استفاده کند.

همچنین کارگزاران مکلف به دریافت درخواست‌های مشتریان و اجرای آن طبق مقررات است. عدم دریافت درخواست مشتریان، ثبت و یا اجرای آن برخلاف مقررات، تخلف محسوب شده و موضوع توسط فرابورس جهت رسیدگی به مرجع رسیدگی به تخلفات کارگزاران ارجاع خواهد شد.

تنها کارگزارانی مجاز به استفاده از کد معاملات گروهی و ثبت سفارش‌های گروهی هستند که از دفتر ثبت سفارش مورد تایید سازمان استفاده نمایند. در این دفتر باید استانداردهای وضع شده توسط سازمان در خصوص ثبت و اجرای درخواست‌های مشتریان رعایت شود.

بر اساس این دستورالعمل، بازارگردانی در فرابورس به دو روش بازارگردانی مبتنی بر حراج و بازارگردانی مبتنی بر مذاکره امکان‌پذیر است. بازارگردانی مبتنی بر مذاکره صرفاً در بازار دوم و بازار اوراق مشارکت امکان‌پذیر است و مقررات آن به تصویب هیأت مدیرۀ فرابورس می‌رسد.

در پایان این دستورالعمل آمده است: نرخ‌های خدمات و کارمزدهای فرابورس و نحوۀ وصول آن در چارچوب سقف‌های مصوب هیأت مدیرۀ سازمان ، توسط هیأت مدیرۀ فرابورس تصویب و اعمال می‌شود.