جایگاه لغزان دوره‌های شبانه آموزش عالی/ در جستجوی فرصت از دست رفته!

به گزارش خبرنگار مهر، طرح ایجاد دوره های شبانه موضوع تبصره 48 قانون برنامه اول توسعه از سال 1369 تاکنون به اجرا درآمده است. ارتقای سطح دانش عمومی جامعه و پاسخگویی به تقاضای روزافزون اجتماعی به آموزش عالی،‌ کمک به تامین نیروی انسانی متخصص مورد نیاز کشور، ایجاد امکانات راهیابی بخش عمده ای از استعدادهای جوان کشور به آموزش عالی با توجه به محدودیت ظرفیت دوره های روزانه، پیشگیری از خروج بی رویه استعدادها به خارج از کشور و ایجاد نوعی درآمدزایی برای دانشگاهها بخشی از اهداف ایجاد دوره های شبانه در آموزش عالی کشور بود.

اهدافی که برای دوره های شبانه در نظر گرفته شد خصوصا در بخش درآمدزایی دانشگاهها را با چالشهای جدی مواجه کرده است به طوری که دانشگاهها این دوره ها را به هیچ عنوان به صرفه نمی دانند و خواستار حذف آن از دانشگاهها هستند. در گفتگو با روسای دانشگاهها به بررسی دوره نوبت دوم یا شبانه پرداخته ایم که مروری کوتاه بر این اظهارنظرات مشخص می کند که دوره های شبانه وضعیت نامناسبی در دانشگاهها یافته اند.

در جسجوی فرصت از دست رفته

غلامرضا قربانی رئیس دانشگاه صنعتی اصفهان در گفتگو با خبرنگار مهر درباره دوره های شبانه یا نوبت دوم گفت: دوره شبانه یا نوبت دوم فرصتی برای دانشگاه ها بود که متاسفانه به دلیل سیاستهای نادرست در کاهش و عدم افزایش شهریه از بین رفت.

وی افزود: به دلیل هزینه هایی که دانشجوی شبانه برای دانشگاه در بردارد و همچنین عدم پرداخت تسهیلات از سوی وزارت علوم برای نوبت دوم وضعیت این سیستم آموزشی ناکارآمد شده است.

رئیس دانشگاه صنعتی اصفهان گفت: دانشگاهها دیگر عطای دانشجوی شبانه را به لقایش بخشیده اند و اکثرا به افزایش ظرفیت دوره روزانه روی آورده اند.

وی افزود: وقتی شرایط برای هر دو نوبت یکسان بوده اما شهریه پرداختی شبانه ها نزدیک به نصف مبلغی است که برای دانشجوی روزانه به دانشگاه پرداخت می شود بحث نوبت دوم دیگر به یک هزینه اضافی بدل می شود.

قربانی گفت: زمانی که آموزش عالی ما اشباع شده بود بحث نوبت دوم به این شکل مطرح شد که افراد می توانند در صورت تمایل شخصی از امکانات دانشگاه استفاده کرده و البته هزینه آن را هم بپردازند اما به مرور این روند تغییر کرد.

نظر دانشگاهها مخالف وزارت علوم است

حسن تاجیک رئیس دانشگاه خلیج فارس در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: علی رغم نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مبنی بر درآمدزایی دوره های شبانه از منظر دانشگاهها پذیرفتن دانشجو در این دوره ها اصلا به صرفه نیست.

وی افزود: برای دانشگاه دانشجوی شبانه چندان تفاوتی با دانشجوی روزانه نداشته و تقریبا از نظر حق و حقوق و شرایط برقراری کلاسها و امکانات رفاهی همانند دانشجوی روزانه است.

رئیس دانشگاه خلیج فارس گفت: وزارت علوم با فرض درآمدزایی دانشجوی شبانه به واسطه پرداخت شهریه در آمار بودجه ای که برای دانشگاه تعیین می کند دانشجوی شبانه را منظور نکرده است. بنابراین پذیرش دانشجوی روزانه اما از نظر دانشگاهیان به نفع دانشگاه بوده و در مقایسه با دانشجوی شبانه به مراتب با صرفه تر است.

وی افزود: مبلغ پرداختی وزارت علوم برای هر دانشجوی روزانه خیلی بیشتر از مبلغ شهریه دانشجوی شبانه بوده و از طرفی شرایطی که برای هر دو گروه روزانه و شبانه باید فراهم شود یکسان است در نتیجه دانشگاهها تمایلی به گرفتن دانشجوی شبانه ندارد.

تاجیک گفت: دوره های شبانه و یا همان نوبت دوم در اصل برای استفاده از ظرفیتهای خالی دانشگاهها طراحی شدند اما در عمل وضعیت این گونه پیش نرفت و خود تبدیل به باری بر دوش دانشگاه شدند.
 
حذف نوبت دوم به نفع دوره مجازی

محمد حسین رامشت رئیس دانشگاه اصفهان در گفتگو با خبرنگار مهر، راه گذر از مشکلات دانشگاهها در تامین هزینه آموزشی و رفاهی دانشجویان نوبت دوم را حذف دانشجوی شبانه از نظام آموزش عالی و افزایش پذیرش دانشجوی مجازی دانست.

وی افزود: از آنجا که وزارت علوم برای دانشجویان نوبت دوم هیچ گونه تسهیلاتی را به دانشگاه پرداخت نمی کند تنها راه تامین هزینه های آموزشی دانشجویان شبانه همان شهریه ای است که خود دانشجو می پردازد.

رئیس دانشگاه اصفهان با بیان اینکه میزان شهریه دانشجویان نوبت دوم به هیچ عنوان پاسخگوی هزینه ای که دانشگاه باید بپردازد نیست،‌گفت: مبلغ شهریه دانشجوی شبانه تقریبا نصف مبلغی است که برای هر دانشجوی روزانه به دانشگاه پرداخت می شود.

وی افزود: به عنوان مثال برای هر دانشجوی روزانه سالانه 12 میلیون ریال به دانشگاه تخصیص می دهند در حالی که یک دانشجوی شبانه سالانه 6 میلیون ریال شهریه می پردازد.

رامشت گفت: با این حساب دانشگاه برای هر دانشجوی شبانه در طول سال 6 میلیون ریال از جیب خود هزینه می کند.

سیستم پذیرش دانشجوی شبانه ناکارآمد است

علی محمد زلفی گل-رئیس دانشگاه بوعلی همدان در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: اگر واقعا می خواهیم دانشگاههای دولتی همچنان دولتی بمانند باید دانشجوی شبانه یا نوبت دوم را از سیستم آموزشی حذف کنیم.

وی افزود: سیستم شبانه یا نوبت دوم در حقیقت به سیستمی نیمه دولتی بدل شده که دانشجویان آن نسبت به هم دوره ای‌های خود در دانشگاههای آزاد و غیرانتفاعی شهریه کمتری می پردازند.

رئیس دانشگاه بوعلی گفت: حذف دانشجوی شبانه از دانشگاه دولتی به رقابت بین دانشگاههای شهریه ای و در نتیجه ارتقای بیشتر کیفیت آنها نیز کمک می کند.

وی افزود: وقتی دانشگاه دولتی پول دریافت می کند انگار شهریه ای شده است و در سیستم دولتی درآمدزایی جواب نخواهد داد.

زلفی گل گفت: به طور نسبی دانشجویان شبانه درآمدی برای دانشگاهها ندارند زیرا تنها یک چهارم مبلغی که برای هر دانشجو اعم از روزانه و شبانه هزینه می شود توسط شهریه آنها تامین می شود.

وضعیت فعلی هزینه های دانشجویی نگران کننده است

محمد هادی صادقی - رئیس دانشگاه شیراز به خبرنگار مهر گفت: متاسفانه وضعیت فعلی هزینه های دانشجویی بسیار نگران کننده است و پولدار و نیازمند در حال حاضر یکسان محسوب می شوند که این قابل دفاع نیست.

وی افزود: دانشگاه شیراز در سال جاری به دلیل مشکلاتی که در زمینه دانشجوی شبانه وجود دارد به طور کلی در مقطع کارشناسی از پذیرش دانشجوی شبانه پرهیز کرد.

رئیس دانشگاه شیراز گفت: ما در پذیرش امسال ظرفیت شبانه را به نفع روزانه تغییر داده و بدین طریق از مشکلاتی که نوبت دوم برای دانشگاه ایجاد می کند کاستیم.

وی افزود: باید به جای ادامه روند کنونی با یک بازنگری کلی شرایط به گونه ای برنامه ریزی شود که دولت با توجه به وظیفه خود در تامین امکانات برای آموزش نیروی کاردان به دانشجویان تسهیلات و وامهای بلند مدت پرداخت کند که عمدتا پس از فارغ التحصیلی باز پس گرفته شود.

صادقی تاکید کرد: این مسئله حتی می تواند به دانشجویان نوبت اول هم تسری پیدا کند و یا این که با افزایش بودجه و حذف یارانه ها مساعدتهایی چهارچوب اعطای وام در نظر گرفته شود.

وی افزود: در این صورت در کنار افزایش بودجه، ارتقاء اجتماعی دانشجو و آمادگی بیشتر برای ورود به جامعه را شاهد خواهیم بود.

رئیس دانشگاه شیراز گفت: بدین طریق مسائل رفاهی دانشجو از دغدغه های دانشگاه خارج شده و وام و تسهیلات مستقیما به خود دانشجو داده می شود و خود او محل زندگی و مسئولیت نحوه برنامه ریزی هزینه های خود را به عهده می گیرد و در عین حال به نوعی آمادگی برای رویارویی با زندگی اجتماعی می رسد.

افت کیفی با پذیرش شبانه‌ها

احمد شعبانی- رئیس دانشگاه شهید بهشتی در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه حدود 100 نفر از 12 هزار دانشجوی دانشگاه شهید بهشتی را دانشجویان شبانه تشکیل می دهند، گفت: "دانشجوی شبانه در دانشگاه شهید بهشتی موضوعیتی ندارد."

وی در نقد برگزاری دوره های شبانه در دانشگاهها گفت: "ممکن است پذیرش دانشجوی شبانه در بسیاری از دانشگاهها یک اصل باشد اما دانشگاه شهید بهشتی درگیر موضوع دانشجوی شبانه نیست. پذیرش دانشجو به صورت شبانه در دهه گذشته در دانشگاه شهید بهشتی متداول بوده اما به تدریج مدیران دانشگاه (قبل از زمان مدیریت فعلی دانشگاه) به این جمع بندی رسیدند که دخل و خرج دانشجویان شبانه با هم نمی خواند."

رئیس دانشگاه شهید بهشتی افزود: "استادان در دانشگاههای خوب علاقمند هستند که دانشجویان با امتیازهای بالا را پذیرش کنند اما وقتی تعداد پذیرش دانشجوی شبانه در دانشگاه زیاد باشد کیفیت تقلیل پیدا می کند."

شعبانی با بیان اینکه پذیرش دانشجوی شبانه در دانشگاهها نیاز به تحلیل دارد، گفت: "شاید برای دانشگاههای درجه 2 و 3 پذیرش دانشجوی شبانه مناسب باشد اما دانشگاههای درجه یک از محل پروژه های تحقیقاتی و فعالیتهای آموزشی با سایر دستگاهها می توانند درآمدهای خوبی داشته باشند."

رئیس دانشگاه شهید بهشتی خاطرنشان کرد: "برای اینکه دوره های شبانه بتوانند پایدار باشند و جای مناسب پیدا کنند باید درباره آنها سیاستگذاری و برنامه ریزی صورت گیرد اما تا کنون چندان در این راستا اقدامی صورت نگرفته است."
 
دوره شبانه درآمدزا نیست

محمد سعید جبل عاملی-رئیس دانشگاه علم و صنعت در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: اصل فکر ایجاد دوره های شبانه فکر خوبی بوده اما چیزی که در حال حاضر اجرا می شود به هیچ وجه برای دانشگاهی مثل علم و صنعت درآمد زا نیست.

وی افزود: دانشجویان شبانه وقتی وارد دانشگاه می شوند انتظار دارند که مثل سایر دانشجویان از خدمات دانشگاه استفاده کنند و حقیقتا هم استفاده می کنند. لذا این هدف که دانشجویان دوره شبانه دانشجویانی باشند که از خدمات دولتی استفاده نکرده و منابع مالی را خود تامین کنند محقق نشده است.

رئیس دانشگاه علم وصنعت افزود: پیشنهاد ما استفاده از الگوی دیگری است و خواستار آن هستیم که امکان درآمدزایی از طریق آموزش دقیقا در چهارچوب مقررات وزارت علوم به دانشگاهها واگذار شود.

وی با تاکید بر اینکه پذیرش دانشجوی نوبت دوم (شبانه) نباید از طریق سازمان سنجش باشد گفت: منظور این است که چهارچوب کلی مقررات را وزارت علوم تعیین کند اما دانشگاهها بتوانند خود پذیرش را انجام دهند.

جبل عاملی اضافه کرد: اگر چنین چیزی رخ دهد می توان تضمین کرد که هم درآمدزایی محقق شده و هم دانشجو مطابق با نیاز صنعت و مراکز تحقیقاتی جذب شده است.

وی شیوه پذیرش دانشجوی شبانه را مخصوص آحاد جامعه ندانست و تاکید کرد: این شیوه مخصوص خدمات دهی به بخشهای صنعتی و خدماتی و بخشهایی است که نیازمند به ارتباط تنگاتنگ با دانشگاهها هستند.

شهریه شبانه‌ها افزایش یابد

سعید سهراب پور-رئیس دانشگاه صنعتی شریف در گفتگو با مهر با بیان اینکه این دانشگاه دیگر ظرفیت خالی ندارد گفت: درخواست افزایش 10 الی 15 درصدی شهریه دوره نوبت دوم را به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ارائه خواهیم کرد.

وی گفت: نزدیک به چهار سال است که شهریه دوره شبانه افزایش نیافته و بدین منوال دانشجوی شبانه برای دانشگاه هزینه ساز شده است.

وی افزود: هم اکنون دانشگاه صنعتی شریف در بخش کارشناسی ارشد نزدیک به 1000 دانشجوی شبانه دارد که به علت مشکلات و گرفتاریهای نوبت دوم در بخش کارشناسی به هیچ عنوان دانشجوی شبانه پذیرش نکرده است.

رئیس دانشگاه صنعتی شریف در خصوص حذف نوبت دوم از آموزش عالی گفت: چنانچه نوبت دوم را حذف کنیم ظرفیت دانشگاهها کم می شود و این حجم را هم نمی توان به بخش روزانه افزود. از طرفی با حذف نوبت دوم یک از امکان دانشگاه برای کسب درآمد از بین می رود لذا به نظر می رسد که کاهش منطقی و معقول ظرفیت شبانه بهترین راه حل است.

کاهش استقبال از دوره شبانه

علیرضا رهایی-رئیس دانشگاه امیرکبیر به مهر گفت: مشکلات پیرامون دانشجوی شبانه باعث شده روز به روز استقبال کمتری از این شیوه آموزشی صورت گیرد به طوری که دانشکده های مختلف دانشگاه امیرکبیر نیز تمایل کمتری به جذب دانشجویان شبانه دارند.

وی افزود: دانشگاههایی که به خصوص در سطح تحصیلات تکمیلی فعال هستند بر اساس سیاستهایی که وزارت علوم در پیش گرفت بخشی از درآمدهای خود را منطبق بر جذب دانشجوی شبانه قرار داد اما در روند کار مشکلاتی پیش آمد.

رهایی گفت: در بعضی از مجموعه ها و دانشگاهها از نظر سطح کیفی دانشجویان شبانه تردیدهایی به وجود آمد که سطح کیفی این دانشجویان پایین تر از حد مورد انتظار است.

رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر به بعد مالی دوره های شبانه نیز اشاره کرد و گفت: متاسفانه در سه یا چهار سال اخیر با وجود آنکه هزینه های مختلف اجرایی و آموزشی به شدت رو به افزایش گذاشته اما در شهریه دوره های شبانه تغییری ایجاد نشده است.

وی افزود: برای حل این معضل لازم است که روی بحث مسائل پذیرش و اهداف پذیرش دانشجوی شبانه و معنی لفظ شبانه از نظر همزمانی تحصیل آنها با دانشجویان روزانه و کل اهداف و جزئیات آن بازنگری شود و روی میزان شهریه نیز متناسب با اهداف تحصیلی به طور جدی فکر شود.

به گزارش خبرنگار مهر به نظر می رسد دوره شبانه یا نوبت دوم در حال حاضر نه تنها به عنوان روندی برای استفاده بهینه از ظرفیت آموزش عالی عمل نمی کند بلکه خود مشکلی اساسی را پدید آورده که دانشگاههای کشور از آن گریزانند.

گروه حوزه و دانشگاه مهر در ادامه این پرونده به سراغ مسئولان قانونگذار و اجرایی کشور در حوزه آموزش عالی خواهد رفت تا از وضعیت این دوره ها جویا شود.

------------------------------------------------
  گزارش: مهیار زاهد