هوشنگ کامکار آهنگساز و استاد داشنگاه با بیان این مطلب در باره آلبوم موسیقی کلاسیک "ناگهان رستخیز" اثر احمد پژمان به خبرنگار مهر گفت: این اثر از معدود آثار منتشر شده در یک دهه گذشته است که تمامی ویژگیهای یک اثر زیبا با ساختاری محکم و اصولی را دارا است و باید به آن افتخار کرد وبه آهنگساز آن تبریک گفت.
از آنجا که نقد هوشنگ کامکار( که خود از آهنگسازان برجسته موسیقی کلاسیک است) به آلبوم "ناگهان رستخیز" مستلزم دقت و ظرافت نوشتاری است از ایشان درخواست کردیم تا در این زمینه و به قلم خود مطلبی را نوشته و در اختیار مهر قرار دهد ؛ اینک و در ادامه نقد تخصصی و کارشناسانه این استاد را می خوانیم:
نخستین بار در سنندج نام و شهرت او(احمد پژمان) را از طریق مجلات موسیقی سالهای دهه چهل دیدم وشنیدم تا اینکه بعدها در دانشکده هنرهای زیبا به عنوان استادم با او آشنا شدم.این موقعیت موجب شد تا از نزدیک آثار سمفونیک و اپراهایش را( که توسط ارکستر سمفونیک آن زمان اجرا می شد)بشنوم وجذب آثارش بویژه آثاری که با ترکیب سازهای ایرانی نوشته بود بشوم چرا که عشق وعلاقه وافری به موسیقی ملی ایران در آن آثار بچشم می خورد و من نیز از طرفداران این نوع موسیقی بودم.
امروزه خوشبختانه دوستی ما خیلی نزدیک است ومن به خود اجازه می دهم که او را آقای پژمان صدا کنم چون خود او نیز از اسامی دهن پرکنی چون دکتر، پروفسور و استاد زیاد خوشش نمی آید.
پارسال در یک جلسه نقد و بررسی که من هم حضور داشتم " ناگهان رستخیز" را که تازه ضبط شده بود برای دانشجویان موسیقی پخش می کردند . سئوالهای زیادی مطرح شد و آقای پژمان در کمال تواضع طوری که به اصطلاح دل دانشجویان نشکند بدانها جواب می داد، با اصرار دانشجویان به روی صحنه رفتم تا پاسخی درخور و شایسته این اثر به حضار داده باشم، زیرا خود آهنگساز شاید فکر می کرد که نباید درباره اثرش تعریف و جنبه های مهم موسیقایی آن را کاملا توضیح دهد. پس از تبادل نظرات و پاسخ کافی به سئوالات تقریبا همگی به نتایج مثبتی در مورد ناگهان رستخیز رسیدند.
به راستی اثر ناگهان رستخیز که اخیرا منتشر شده است ( باید از آقای رضا مهدوی مدیر مرکز موسیقی حوزه هنری که اقدام به سفارش و تولید چنین اثری کرده است سپاسگزاری کرد)، نشان می دهد که خالق آن فرزند سرزمین دلیران و بزرگمردان ادبیات پارسی است که از ابتدای شروع به کار آهنگسازی تا به امروز در آثارش بدان وفادار مانده است.
ارکستراسیون بسیار قوی ، درخشان و متنوع آن ، به کارگیری مناسب رنگ جداگانه سازها و ترکیبات آنها در تبادل و تضاد با حجم کلی ارکستر دانش و خلاقیتی جذاب و زیبا است که در این اثر به وفور بکار رفته است. آقای پژمان تمام زیباییهای ارکستراسیون و رنگ آمیزی سازهای مالر،. ملودی های مدال دبوسی؛ عظمت ارکستر اشتراوس ؛ بکارگیری موسیقی کرال بتهوون و تجربیات کارل ارف؛ ترکیبات ریتمیک متنوع استراوینسکی و زیبائی های ملودیک چایکوفسکی را بطرز جذاب تر و متفاوت تر از نظر انحنای ملودی ها و بافت هارمونی در جهت بیان احساس و اندیشه به سبک خاص خود مورد استفاده قرار داده است.
به هر یک از قطعات که گوش دهید این ویژگی ها را به خوبی می توان بشنوید. هنگامی که باند یک "رستخیز" را گوش می کنیم ریتم های پیچیده و مقطع اصوات گروه کر را که تداعی کننده گذشته ای دور و باستانی پرابهام است می شنویم.
ترکیبات کنتراپونتیک بخش های متفاوت و رنگ آمیزی سازها همراه ملودی های زیبا مهمتر از همه بیان تصاویر و مفاهیم صوتی بر روی کلمات ویژه ای چون رستخیز، آتش، عاشقان و مردگان از جمله تجربیات ارزنده آهنگساز در فن نوشتن اپرا است.
در باند دوم "هم آتش و هم آب" حالت جستجو کردن توسط تبادل سازهای زهی با ریتمی هیجان انگیز به صورت المیتاسیون(تقلید متوالی) به تصویر کشیده شده است و باند سوم با "من خاک نشین" با ملودی هایی بسیار زیبای مدال شروع و در قسمت جنگ هفتاد و دو ملت به هیجان و ترکیبات پلی فونیکی جدال گونه ای می رسد که در پایان روی کلمات صلح و رقص صوفیان به حالت آرامش و عارفه ای با ریتم خاص آن می انجامد .
باند چهارم "رستم و اسفندیار" باز مقدمه دراماتیک آغاز و بدنبال آن ملودی زیای "کرآنگله" فضا را برای آغاز شعر و ناله بلبل مهیا می سازد. فضای جنگ رستم و اسفندیار ، در ارکستر سازهای برنجی بدنبال آن حالت مرگ و ارائه پایانی از دیگر صحنه های بسیار دراماتیک و تاثیرگذار در این قسمت است.
باند چهارم "رستم و اسفندیار" باز مقدمه دراماتیک آغاز و بدنبال آن ملودی زیای "کرآنگله" فضا را برای آغاز شعر و ناله بلبل مهیا می سازد. فضای جنگ رستم و اسفندیار ، در ارکستر سازهای برنجی بدنبال آن حالت مرگ و ارائه پایانی از دیگر صحنه های بسیار دراماتیک و تاثیرگذار در این قسمت است.
آگاهی و شناخت کافی آهنگساز از سازهای ارکستر خصوصا سازهای بادی برنجی (که خود نوازنده خوب سازهورن بوده است) و تاکید بر کلمات خاص و به تصویر کشیدن آنها از دیگر جنبه های این بخش است.
آقای پژمان به حق نام "اورا توریو" را برای این اثر انتخاب کرده است . زیرا با توجه به برخی شباهت های موجود بین آن با اپرا که خود استاد ساخت چنین اثاری است بی دلیل نبوده است. اورا توریو در اصل اثری است با متن مذهبی یا متنی متفکرانه که با ارکستر بزرگ، گروه کر و خواننده در مراسم مذهبی و در سالن کنسرت اجرا می شده است که برخلاف اجرا فاقد صحنه پردازی، لباس و بازیگری است و بیشتر بر گروه کر تاکید دارد. این فرم بتدریج از هر نظر تکامل پیدا کرد و محتوای متن هم تا حدی دستخوش تغییرات شد.
آهنگسازان زیادی از قرون وسطی تا قرن حاضر اورا توریو نوشته اند که از جمله مهمترین آنان هندل، باخ، هایدن، واگنر، برامس،استراوینسکی و دالاپیکولا را می توان نام برد.
بارها این سی دی را گوش دادم هیچ نکته ای که قابل ایراد باشد به نظر من نیامد جز نکته ای در مورد گروه کر و تلفظ کلماتی که خود آقای پژمان در بروشور جلد آن متذکر شده اند، در ضمن اجرای بی نقص و حرفه ای ارکستر را نباید نادیده گرفت ولی ای کاش ضبط گروه کر در ایران صورت می گرفت و در صورت امکان خواننده هایی بصورت سلو ملودیهای زیبای آن را همراه گروه کر اجرا می کردند تا این نقص کوچک هم برطرف می شد.
پژمان را به جرات می توان اولین آهنگساز ملی دانست که از توانایی های سازها و ملودی های ایرانی و بکارگیریشان بصورت موسیقی جدی، علمی و پلی فونیکی همراه با دانش کامل از موسیقی کلاسیک غرب استفاده برده است. او بود که برای اولین بار موسیقی ایران و سازهای آن را بصورت علمی با استفاده از تکنیک های موسیقی جهانی بکار برد خصوصا در موسیقی دلیران تنگستان واو بود که بهره برداری از جنبه های مختلف موسیقی ایرانی را پایه ریزی کرد و باید اذعان داشت که امروزه همه گروههایی که در این زمینه فعالیت می کنند از پیروان او به شمار می آیند.
پژمان تحصیلات آکادمیکی درخشانی داشته و تبحر بسیاری در موسیقی کلاسیک غربی دارد و در عین حال خلاقیت و توانایی خاصی در خلق ملودی ها زیا دارد که قوه تخیل او در هماهنگی این جنبه ها قابل تحسین است. آثار سمفونیک او را بسیاری از ارکسترهای سمفونیک اروپا اجرا کرده اند که مورد توجه قرار گرفته است ، خصوصا اثر پرقدرت و زیبای "راپسودی...."
آقای پژمان یکی از بزرگترین بنیانگذاران اپرای ملی در تاریخ موسیقی ایران و استادی گرانقدر در دانشکده های موسیقی ایران است که اکثر آهگسازان امروزی از جمله شاگردان او بوده اند و یا از آثارش تاثیر گرفته اند. تواضح و فروتنی او زبانزد خاص و عام است.
به هرحال آخرین و تازه ترین اثر پژمان،"ناگهان رستخیز" از جمله آثار ارزشمند و با محتوای موسیقی سمفونیک به سبک موسیقی ملی ایران است که در تاریخ این سرزمین جاودانه خواهد ماند. به امید روزی که این اثر با ارکسترهای بزرگ جهان نیز بصورت زنده اجرا شود.
نظر شما