مدیرکل تنها ناظر است نه عامل/سیستم قبلی فی نفسه فساد انگیز بود

به گزارش خبرنگار مهر، این روزها بحث‌های مختلفی در تئاتر ایران مطرح است که هنرمندان و تئاتر ایران را به حاشیه‌ برده است. شاید بیشترین موضوعی که باعث این امر شده وضعیت قراردادهای نمایشی و پرداخت بودجه آن‌ها است. از طرفی بحث‌ها و حاشیه‌ها به گونه‌ای است که همه چیز به معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ختم می‌شود. از این رو واحد فرهنگ و هنر خبرگزاری مهر گفتگویی را با حمید شاه‌آبادی معاون هنری وزیر ارشاد تدارک دید که در ذیل مشروح آن آمده است.

واحد فرهنگ و هنر خبرگزاری مهر: اگر مایل باشید گفتگو را از اینجا آغاز کنیم که در شرایط فعلی و با وضعیتی که برای قراردادهای نمایشی پیش آمده و سکوت مدیرکل هنرهای نمایشی این ذهنیت به وجود آمده که تصمیم گیرنده کلی برای تئاتر در کلیات و جزییات شما هستید. طی چند ماه گذشته آقای مسافرآستانه هیچ برنامه‌ای را برای تئاتر ارائه ندادند و حتی طبق شنیده‌ها امضای ایشان برای انجمن هنرهای نمایشی جهت پرداخت بودجه به گروه‌ها معتبر نیست و شما پرداخت بودجه‌ها را مشخص می‌کنید. این‌ها اطلاعاتی است که در مراجعه گروه‌های نمایشی به اداره‌کل هنرهای نمایشی و انجمن هنرهای نمایشی ایران به آن‌ها داده می‌شود. این امر باعث نگرانی اهالی تئاتر شده است. نظر شما در این خصوص چیست؟ آیا باید اداره‌کل هنرهای نمایشی را از این پس کنار بگذاریم و تنها به عنوان مرکزی نمادین به آن نگاه کنیم؟

شاه‌آبادی: قانون تکلیف همه سطوح مدیریتی را مشخص کرده است. روشن است که معاون وزیر به عنوان عالی‌ترین مقام تصمیم گیرنده در حوزه تئاتر، موسیقی و تجسمی، آموزش و مد و لباس عمل می‌کند. اگر منظور این است که سیاست گذاری‌های کلان و برنامه ریزی‌های دراز مدت و آنچه که این مراکز باید به سمت آن حرکت کنند من تعیین می‌کنم باید بگویم که همین گونه است. اگر منظور این است که به روش مدیران سابق که گاهی اوقات شما خبرنگاران من را وادار می‌کنید از چنین واژه‌هایی استفاده کنم زیرا همواره برای مدیران گذشته احترام قائلم و متعرض اقدامات آن‌ها نشده‌ام، عهده‌داری موسیقی، تئاتر و تجسمی را به صورت کلید در دست به مدیرکل واگذار کنیم هرگز چنین کاری نمی‌کنیم.




ما مشخصا با مدیرکل تجسمی می‌نشینیم و سیاست مشخص برنامه‌ای را می‌گوییم و حتی دخالت می‌کنیم که بودجه سالانه در چه بخش‌هایی اولویت داشته باشد و سقف را می‌بندیم. در جلسه آخر خود با مدیرکل هنرهای تجسمی اعلام کردم که بودجه تجسمی سه و نیم میلیارد تومان است و پیشنهاد بیاورند که از این مبلغ تا چه مقدار را به جشنواره‌ها اختصاص می‌دهند.

بنابراین همه ادارات کل این وضعیت را دارند و برخی در ظهور و بروز این موضوع موفق‌ترند و برخی موفقیت کمتری دارند. معاون وزیر در معاونت هنری هیچ فرقی با معاون‌های وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در سایر حوزه‌ها ندارد. در معاونت سینمایی چون کل حوزه سینما است خیلی پذیرفته شده است که معاون سینمایی درباره یک فیلم یا بازیگر و موضوع آن صحبت کند. اما در معاونت هنری اینگونه به نظر می‌رسد که معاون وزیر باید به عنوان یک شخصیت کاریزماتیک در جایی بنشیند و ساحت قدسی‌اش آلوده به چیزی نشود و کلیه امور تئاتر را باید به تئاتر بسپارد.

اینگونه نیست بلکه معاون وزیر در امور هنری به همان اندازه که معاون وزیر در امور فرهنگی در حوزه کتاب حضور دارد، به همان اندازه در حوزه موسیقی، تئاتر، تجسمی، آموزش و مد و لباس دخالت می‌کند. این دخالت به معنای سیاست گذاری کلان، برنامه ریزی مشخص، تفکیک اصولی بودجه‌ها و تعیین راهکارها است.

ما واحد برنامه ریزی و نظارت را در معاونت هنری تأسیس و ایجاد کردیم. وزارتخانه وقتی می‌گوید یک معاون وزیر در چارت سازمانی خود دو مشاور دارد و همه معاونت‌ها یکی را به معاون اجرایی دادند و همه امور را به او می‌سپردند. در گذشته همه آنچه که امروز توسط مشاور اجرایی و واحد برنامه و بودجه انجام می‌شود به عهده معاون اجرایی بود و حکم مشاور دوم را برای دکتر لاهوتی به عنوان شخصیت محترمی است و در حوزه پژوهشی فعالیت می‌کرد صادر می‌شد.

ما این‌ها را تفکیک کردیم و این اختیاری که قانون برای معاون وزیر در امور اجرایی در نظر گرفته حوزه اجرایی را از حوزه برنامه ریزی و نظارت جدا کردیم. مدیرکل ما به همراه واحد برنامه ریزی و نظارت ما سیاست را می‌گیرد و بودجه را برای آن می‌بندد. لذا هیچ کاری کلید در دست در اختیار یک نفر نیست که همه چیز را از او بخواهید، منطقی هم نیست. مگر این روش جواب داده که از این روش دفاع کنیم.

در تک تک مباحث مربوط به حوزه مالی هم اینگونه است. در واحد برنامه ریزی و نظارت پیش نویس از سوی اداره‌کل می‌آید و بر اساس سیاست اصلی  بودجه نوشته می‌شود. ما امسال گفتیم آقای مسافرآستانه بودجه جشنواره‌های شما نباید از سه و نیم میلیارد تومان تجاوز کند طرحی را که برای برگزاری آن‌ها مد نظر دارید به ما ارائه دهید. سال گذشته بودجه ما سه میلیارد تومان برای جشنواره‌ها بوده و چون نمی‌خواهیم جشنواره‌ها را کاهش دهیم بلکه قصد داریم کیفیت آن‌ها را بالا ببریم این عدد را به سه و نیم میلیارد تومان افزایش دادیم.

لذا سیاست‌های کلان اول بسته می‌شود و به مدیرکل و واحد برنامه ریزی و نظارت مربوطه ابلاغ می‌شود و آن‌ها بر این اساس برنامه و بودجه را می‌نویسند و ادارات کل نقش خود را ایفا می‌کنند. وقتی این اتفاق افتاد در کنار تفکیک صف و ستاد معنا پیدا می‌کند. انجمن هنرهای نمایشی ایران قانونا یک مؤسسه مستقل کمک بگیر از دولت است و حسابداری ادارات کل نیست. قانون اجازه نمی‌دهد که مؤسسه هنرهای تجسمی ما در نقش یک حسابدار عمل کند و کارگزار مالی مدیرکل باشد. این تخلف صریح قانون است. اساسا این حوزه در وزارت ارشاد اختصاصی است و بودجه‌های فصل پنج در وزارت ارشاد بودجه‌های کمکی است به مؤسسات خصوصی برای این کار.

از نظر قانون دیوان محاسبات مؤسسه پاسخگوست ولی عملکرد، عملکرد واقعی مدیرکل است. در گذشته هم همینجور شد. چقدر خود شما بر سر مباحث مالی انجمن نمایش سر و صا کردید. تخفلی در کار نبود بلکه آنچه که بود این بود که اداره‌کل رأسا تصمیم می‌گیرد راجب به اقداماتی که قانونا هیئت مدیره یک مؤسسه باید پاسخگو باشد. مؤسسات ما اعم از بنیاد نیاوران، بنیاد رودکی، مؤسسه توسعه هنرهای معاصر، مؤسسه تجسمی، انجمن موسیقی و انجمن نمایش به عنوان شش مجموعه کمک بگیر هستند. این مجموعه‌ها باید برای برنامه‌های کلی هزینه کنند و اداره‌کل باید ناظر باشد.

در گذشته اداره‌کل ناظر نبود بلکه عامل بود. در جای ناظر امضا می‌کرد اما در جای یک عامل بود. مدیرکل به عنوان یک عامل بودجه جشنواره را تعیین می‌کرد، دبیر را مشخص می‌کرد و برآورد را تنظیم می‌کرد و خود او همان برآورد را به قرارداد بین انجمن و دبیر تبدیل می‌کرد و پول هم به اینصورت پرداخت می‌شد.

این سیستم فی نفسه فساد انگیز است هر چقدر هم آدم‌ها سالم باشند ولی زیر سؤال می‌روند و این موضوع بدترین ظلم به مدیران است. ما می‌گوییم مؤسسه شخصیت حقوقی مستقل دارد و قانون می‌گوید به عنوان مؤسسه کمک بگیر مأموریت‌هایی دارد که باید انجام دهد مانند برگزاری جشنواره با حضور مدیرکل به عنوان ناظر. ما دو ناظر را تعیین کردیم، مدیرکل به عنوان ناظر تخصصی و مشاور اجرایی به عنوان ناظر مالی.

قانون می‌گوید مؤسسه باید عمل کند ولی نمی‌تواند ریالی را بدون امضای دو ناظر پرداخت کند. ممکن است گفته شود که این سیستم بوروکراسی اداری را زیاد می‌کند و مشکل‌ساز است در صورتیکه سال گذشته اینگونه نبود. ما به روش‌های سال گذشته مدیریت مالی نکردیم.

اصلا اینگونه نیست که ساز و کارها متمرکز در فردی باشد حال آن فرد معاون هنری یا هر فرد دیگری باشد. من به شدت با دخالت مدیران‌کل ستادی و سیاست‌گذار که فی نفسه در کار سیاست گذاری و برنامه ریزی باید باشند، در اجرای سیاست‌ها در افعال انجام شده کار مخالفم. موافقت نیستم که یک مدیرکل درباره پول یک گروه نمایشی یا امثال آن دخالت کند و کاری انجام دهد. تفکیک صف و ستاد ما به ما این اجازه را می‌دهد که انجمن‌ها و مؤسسات تخصصی مجری آن سیاستی هستند که مدیرکل انجام می‌دهد. فکر می‌کنم اصولا شکل‌گیری این سؤالات و ابهامات بر می‌گردد به سبک‌های مدیریتی سابق که یک معاون هنری صفر تا صد حوزه را به ادارات‌کل می‌سپرده است.




آیین‌نامه‌ای به اسم "هزینه کرد مؤسسات کمک بگیر" تدوین شد که در گذشته نبود و این آیین‌نامه امسال اصلاح می‌شود. در جلسات همه مدیران از این ساز و کار حمایت می‌کنند چون کمترین پاسخگویی را در حوزه خود دارند.

* جدا از دیون گذشته شاهد این هستیم که حدود 60 گروه نمایشی اجرا کرده‌اند و هنوز قراردادی با آن‌ها بسته نشده...

- امروز که شما این آمار را می‌دهید آمارتان غلط است.

* خب امیدوارم اینگونه باشد. چون قبل از برگزاری نشست خبری شما در هفته جاری این آمار صحت داشت و امیدوارم طی همین دو یا سه روزی که پشت سر گذاشته‌ایم این آمار کم شده باشد. در سال‌های گذشته حداقل قراردادها در آخرین روزهای اجرا با گروه بسته می‌شد اما حالا این جریان به گونه‌ای دیگر است و ماه‌ها بعد از اجرا هم بسته نشده است. با توجه به اینکه گروه با وجود قرارداد بودجه خود را با تأخیر دریافت می‌کند بدون داشتن قراردادی در دست باید نگران باشد که برآوردی که ارائه داده مورد قبول قرار نگیرد. این اتفاق برای برخی گروه‌ها افتاده و بعد از پایان اجرا تنها 50 درصد برآورد آن‌ها مورد قبول قرار گرفته است و گروه دستش به جایی بند نیست. اداره‌کل و انجمن هنرهای نمایشی به گروه‌ها می‌گویند که این وضعیت به تصمیم گیری‌های معاون هنری بر می‌گردد. آیا به نظر شما این وضعیت با گفته شما در خصوص تفکیک صف و ستاد مغایر نیست؟

- اینگونه نیست. نمی‌دانم این توضیح چرا اینقدر زیاد بیانش ضرورت دارد. در یک فرآیندی بر اساس برخی اشتباهات 61 گروه از منظر اداره‌کل هنرهای نمایشی بر اساس قول‌های از قبل داده شده در یک بازه زمانی اجرا می‌شدند. ساز و کار جدید به ما اجازه نمی‌داد که با این گروه‌ها همچون گذشته قرارداد ببندیم و هیچ ساز و کار شکل گرفته‌ای هم در این رابطه پاسخگو نبود. یا نباید به آثار اجازه اجرا می‌دادیم یا بر اساس سیاست‌هایی که وجود داشت این اتفاق باید رخ می‌داد.

من دارم دفاع می‌کنم از عملکرد ادارات زیر مجموعه معاونت هنری. اداره‌کل هنرهای نمایشی تا نوشتن آیین‌نامه و قرارداد نوشته شد این کار را ادامه داد. گروه‌ها در زمستان به شورا رفتند و برآوردها نوشته شد و از اوایل سال جاری هم قراردادها نوشته شد و پرداخت‌ها شروع شد. تا همین روزهای گذشته طی آماری که به من داده شده بیش از 70 درصد پرداخت‌ها هم انجام شده است.

من به هیچ رقم با این روند موافق نیستم ولی روندی که مدیرکل در سال گذشته انجام شده است و اظهار نظری درباره آن نمی‌کنم زیرا تشخیص داده بسته به شرایط روز سالن‌ها نباید خالی باشند و کارها باید اجرا شوند.

* آقای مسافر از نیمه دوم سال گذشته فعالیت خود را آغاز کرد و این در حالی است که روندی که وجود داشت در نیمه اول سال هم دیده می‌شد و شما نیز به عنوان معاون هنری حضور داشتید.

- در کل سال 89 رقم پرداخت ما از سال 88 بیشتر بود ولی تنها منوط به این 61 گروه نبود. به جز این 61 موردی که در ساز و کار نه قراردادی برایشان بسته شد و نه پرداختی صورت گرفت باقی پرداخت‌ها انجام شد.

* ظرفیت تئاتر ایران در سال 89 که چیز بیشتری از این 61 گروه نبود.

- شاید بیشتر از 150 کار در طول سال 89 بوده است. الان آمار دقیق ندارم ولی مطمئنا بیش از این آمار بوده است. دلم به حال دوستان خبرنگاری می‌سوزد که وقتی پرداختی‌های این 61 گروه انجام شود دیگر سؤالی برای پرسیدن ندارند (با خنده).

* مطمئن باشید آقای شاه‌آبادی این روند تئاتر ایران همیشه سؤال برانگیز خواهد بود.

- این جواب را برای نشریه دیگری نگه داشته بودم ولی پیش شما خرجش می‌کنم. اگر دفتر موسیقی مدیرکل داشت و این 61 گروه که قراردادشان بسته شده و بودجه‌شان نیز پرداخت می‌شود نبودند چیزی ته نشست خبری ما می‌ماند؟ در عین حال ما افتخاری که برای معاونت هنری قائل هستیم این است که عدالت و نوبت را رعایت کردیم و فشارهای طولانی مدت را کاهش دادیم و ساختار قراردادها را تغییر دادیم.

من هم از همه پیشرفت‌های کار راضی نیستم و روشن است که به صد در صد اهداف نرسیده‌ایم. البته اگر شما این جمله را از لای حرف‌های من تیتر نکنید (با خنده). واقعیت این است که عملکرد مالی ما در سال 89 عملکرد قابل دفاعی است. فکر می‌کنم رساندن یک تأخیر چند ماهه و یک ساله به تأخیر سه ماهه و در سال‌های آینده به یک ماه عملکرد قابل قبولی است. در کدام دوره در پایان خردادماه معاونت هنری دیون گذشته را تسویه کرده است؟ آن هم در دوره‌ای که هیچ افزایش بودجه‌ای نسبت به سال گذشته ندارد.

جشنواره بیست و هشتم با حضور دبیری که مدیرکل نیز بوده و با امکانات برگزار شده یک میلیارد و 550 میلیون تومان هزینه کرد داشته است. برآورد فجر بیست و نهم یک میلیارد و 600 ارائه شد و در میانه کار دبیر و ستاد برگزاری جشنواره خواستار اصلاحیه شدند تا این رقم افزایش پیدا کند که به رقم یک میلیارد و 900 افزایش یافت.

تا این لحظه رقم پرداخت شده به جشنواره بیست و نهم تئاتر فجر تا پایان اسفندماه یک میلیارد و 650 میلیون تومان است. اما به هر دلیلی حدود 600 میلیون تومان دیگر از این رقم باقی است. یعنی فجر امسال با برنامه ریزی 1 میلیارد و 900 میلیون تومانی و به دلیل برگزاری در استادها و مأموریت‌های دیگر با یک افزایش 15 تا 20 درصدی با یک جشنواره دو میلیارد و 200 میلیون تومانی جلو رفت. منظور من این نیست که چرا بودجه جشنواره نسبت به برآورد آن 300 میلیون تومان افزایش پیدا کرد ولی بحث این است که معاونتی دیون گذشته را بگیرد و بودجه سال برنامه ریزی کند و همه برنامه‌های خود را حفظ کند و کم نکند و حتی پروژه‌های جدیدی را نیز دست بگیرد. این امر جز با مدیریت مالی و جدا کردن صف و ستاد امکان‌پذیر نبود.




بازه زمانی سه ماهه برای تأخیرات بازه معقولی است اگر بتوانیم برآوردها را بر اساس قرارداد تیپ تعیین کنیم و سالن‌ها را پر نگه داریم و این بازه را نیز به مرور زمان کم کنیم. البته این بازه هیچوقت به صفر نمی‌رسد زیرا چنین ساز و کاری در بدنه تئاتر وجود ندارد. دولت به هر دلیلی نیامده مثل پروژه مسکن یا مسأله هدفمندی یارانه‌ این جهش را بردارد و پول تئاتر را به اندازه سینما کند تا هر دو به یک قد حرکت کنند. این حداقل انتظار ما است زیرا تئاتر هنر گران و در عین حال تأثیرگذار است نباید بودجه تئاتر و سینما این تفاوت را داشته باشد.

معاونت ما در پنج حوزه یک سوم معاونت سینمایی پول داریم. ما وظیفه‌مان این است که این موضوع را مدیریت کنیم. همه کارها را می‌کنیم و حال 61 گروه با وجود برنامه ریزی با تأخیر مواجه می‌شوند. اتفاق بزرگی در تئاتر به لحاظ کمی و کیفی افتاد و رشد کرد. البته حال و هوای جامعه اینگونه است و اگر به لحاظ کیفی هم یک کار با اشکال مواجه شود روز و شب خبرنگاران معطوف به آن می‌شود گویی که تئاتر ایران تنها همین یک اثر است.

در بخش مالی هم اینگونه است. برنامه ریزی شده و بالاترین مسأله مالی انجام شده اما حال که باید چند مدیر همت می‌کردند و تا پایان اسفندماه اعتبار مالی دریافت می‌شد ولی این امر با تأخیر مواجه شد. یکی از اعتبارات اصلی ما ظهر 28 اسفندماه به دست‌مان رسید. این طبیعی است البته هدف ما این نیست که توپ را به زمین فرد دیگری بیندازیم بلکه حرف‌مان این است که این همه اتفاق در حوزه مدیریت تئاتر افتاده هم از حیث کمی و کیفی و مدیریت مالی. فکر می‌کنیم در ماه‌های اولیه دیون سال 89 را تسویه کنیم ولی همچنان کمبود منابع مالی وجود دارد و ما به بهترین شکل ممکن این کمبود منابع را مدیریت کرده‌ایم.

--------------------------

ادامه دارد...