شهر تاریخی سیروان همچنان زیر خاک/ مسئولان: برنامه ای نداریم

 روستای سراب کلان از توابع بخش لومار شهرستان شیروان و چرداول استان ایلام در 12 کیلومتری جنوب غربی شهر لومار و 55 کیلومتری جنوب شرقی شهر ایلام قرار دارد.

شهر تاریخی سیروان (شیروان) در حوزه شمالی استان ایلام و شمال شرقی شهر ایلام در دامنه های اطراف و لایه های زیرین سراب کلان واقع در شهرستان شیروان چرداول بصورت نیمه مدفون با بقایای آثار معماری ارزشمند قرار دارد.

این شهر از جمله مراکز زیست محیطی باستانی است که در دوره های میانکوهی زاگرس واقع شده است.

وجود آب فراوان و چشمه های جوشان و رودخانه خروشان در این شهر یادآور همزادی توأم آب و آبادی در ایران و تلفیق معماری خاص و با شکوه با آب مظهر پاکی و زایش و زندگی است.

آنگونه که در فیروزآباد فارس و طاق بستان کرمانشاه و تخت سلیمان در آذربایجان غربی نیز دیده می شود، سنت استفاده از سنگ و ملات، ساروج و گچ طبیعی یادآور شیوه های معماری قلعه دختر فارس و شهر تاریخی سیمره در دره شهر است.

این امر به قول دمرگان باستان شناس فرانسوی مبنایی بر ساسانی بودن این شهر است سنتی که تا سده های سوم و چهارم قرون اولیه اسلامی در دره های میانکوهی زاگرس حفظ شده است.

این شهر در دوران شکوه و عظمت خود مرکز ایالت "ماسبذان" از شهرهای مهم و آباد ایران در دوره ساسانی بوده و وجود پلها و راه ها و محوطه ها و قلاع و سکونتگاههای باستانی در این محوطه گویای اهمیت این شهر است.

بر اساس گزارشها و آثار مکتوب از جغرافیانویسان اسلامی و خاورشناسان، سیروان شهری مهم و معتبر بود و در عصر ساسانیان رونق بیشتری داشت و موقعیت خود را تقریباً تا قرن چهارم هجری حفظ کرده است.

بعد از حکومت آل بویه به دلیل انتقال مراکز حکومتی از غرب ایران (بغداد، تیسفون، همدان) به نواحی شرق ایران اطلاعاتی در مورد سیروان و دیگر نواحی حاشیه غربی زاگرس در آثار مورخان دیده نمی شود.

شاید این انتقال پایتختها موجب شد تا اینکه حدود هزار سال سکونت تاریخی در نواحی غرب ایران به خصوص در محدوده شهرهای باستانی سیروان و سیمره داشته باشیم.

امروزه در سکونت ویرانه های این شهر می توان کیفیت شهرسازی و ذوق معماری عصر ساسانی را مشاهده کرد.

هر چند این محوطه باستانی مورد بررسی علمی قرار نگرفته و کاوشهای باستانشناسی در آنجا صورت نپذیرفته است.

روستای فعلی سرابکلان بر روی بناهای متعدد و مختلف باقی مانده از این شهر تاریخی ساخته شده است که به بررسی مشخصات برخی از این بناها اشاره می شود.

در وسط روستا مجموعه اطاقهای به هم پیوسته ای به صورت یک تل بزرگ دیده می شود که بر فراز آن پی اطاق های منظم مربع شکل طبقات بالایی ساختمان مشخص و معلوم است.

اما طبقه یا طبقات پایین که به عنوان انبار و کاهدان مورد استفاده اهالی قرار می گرفت، هنوز سالم و پابرجا باقی مانده است.

سبک معماری بناهای سیروان با برخی آثار از جمله شهر باستانی سیمره (دره شهر) و قلعه های موجود در پشته های کبیرکوه از جمله قلعه شیخ مکان و بهرام چوبین و پل چم آب برده و نزدیکی دره شهر قابل مقایسه است.

وقتی ساختمانهای باقی مانده از سیمره را با بناهای سیروان مقایسه کنیم، می بینیم که سبک بنا، نوع طاق و نوع مصالح آنها تقریباً یکی است. تمام بناهای دره شهر (سیمره باستان) از قلوه سنگ ساییده شده ساخته شده است.

سیمره شهری با قصرها، کاروانسراها و خانه های مختلف است که خیلی از آنها هنوز برپا هستند.

قلوه سنگهای بکار رفته در بناهای سیمره از کناره های رود سیمره و قلوه سنگ هایی که در ساختمان شهر شیروان مورد استفاده قرار گرفته از کناره های رود شیروان آورده شده است.

بیشتر گچ مورد استفاده در شهرهای شیروان و سیمره از کوه ها و تپه های اطراف که اکثراً سازنده های آنها گچی است آورده شده است.

سقف های بناهای هر دو شهر یاد شده از قلوه سنگ و ملاط گچ به صورت گنبدی در آمده و یا با طاق های هلالی ساخته شده است.

بلاتکلیفی شهر تاریخی سیروان و مردم روستای سرابکلان

اما با گذشت سالها از پیدا شدن این شهر تاریخی هنوز هیچ برنامه ای جهت این گنجینه عظیم طراحی نشده است و نه تنها این شهر تاریخی هنوز هویدا نشده بلکه مردم نیز اذیت شده اند.

در سفر استاندار ایلام به شهرستان شیروان چرداول وقتی استاندار در جلسه شواری اداری درباره برنامه سازمان میراث فرهنگی برای این شهر تاریخی سئوال کرد نماینده این سازمان در جلسه اظهار داشت: هیچ برنامه ای برای این شهر تاریخی و روستا نداریم!

بخشدار شیروان در گفتگو با خبرنگار مهر در ایلام از مشخص نشدن وضعیت روستای سرابکلان از توابع بخش شیروان انتقاد کرد وافزود: در روستای سرابکلان یا همان شهر تاریخی سیروان به علت داشتن آثار باستانی، هیچ گونه کار عمرانی صورت نمی گیرد و این موضوع ساکنان این منطقه را نگران کرده است.

طالب صابری تاکید کرد: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان هر نوع ساخت و ساز را در این منطقه ممنوع کرده است و اگر این منطقه باستانی قابل ساخت و ساز نیست، باید مسئولان متولی برای این روستا چاره اندیشی کنند تا از مهاجرت بی رویه آنها به شهرها جلوگیری شود و اگر ساخت و ساز در این روستا منتهی به تحقیقات باستان شناسی است زودتر این کار انجام شود.

بخشدار شیروان همچنین به پمپاژ آب به دشت های شیروان اشاره کرد و گفت: این کار می تواند 500 هکتار از زمین های دیم را به آبی تبدیل کند که به رغم درخواست های مردم بخش، با توجه به تاریخی بودن این منطقه، تاکنون این موضوع وارد مرحله اجرایی نشده است.

روستای سراب کلان بر روی تپه استقرار یافته و بافت مسکونی متراکمی دارد.

خانه‏های روستاییان عموماً یک طبقه و به هم چسبیده‏اند و وسعت هر خانه به موقعیت طبیعی زمین و توان اقتصادی صاحبان آن بستگی دارد.

به دلیل به هم فشردگی و محدودیت فضا، کاربردهای منازل روستاییان بسیار متنوع و گوناگون است.

مصالح مورد استفاده در ساخت خانه‏های روستا، عمدتاً از نوع آجر، خشت، سنگ و گل است که از اطراف روستا تهیه می‏شود. سقف خانه‏ها با تیرهای چوبی درخت بلوط و اندودی از کاهگل پوشیده شده است.

در ساخت واحدهای مسکونی جدید از مصالح جدید مانند آجر، گچ، سیمان و تیرآهن نیز استفاده می‏شود.

روستای کوهستانی سرابکلان به دلیل برخورداری از چشم‏اندازهای جذاب و متنوع طبیعی مانند جنگل، رودخانه و کوهستان‏های سرسبز و پوشیده از گیاهان دارویی و گل‏های رنگارنگ، شرایط مناسبی را برای دیدار گردشگران فراهم آورده است و لازم است مسئولان میراث فرهنگی هر چه زودتر برنامه های خود را برای بهره برداری بهینه مردم از این منطقه در عین حفظ تاریخی بودن منطقه ارائه دهند.