به گزارش خبرنگار مهر، جشنواره فیلمهای ویدئویی از 28 خرداد تا چهارم تیر ماه برگزار میشود. با توجه به اینکه مهرداد خوشبخت آغازگر فیلمهای تلویزیونی است به همین بهانه با او گفتگویی انجام دادهایم که در پی میخوانید.
*خبرگزاری مهر - سرویس فرهنگ و هنر: آقای خوشبخت با توجه به اینکه شما آغازگر ساخت فیلمهای تلویزیونی که به تله فیلم معروفند در کشور بودید، هدف تان از این اقدام چه بود؟ فکر می کردید تله فیلم روزی بتواند به جایگاه مناسبی برسد یا نه؟
- مهرداد خوشبخت: تولید تله فیلم سال 1378 به شکل جدی شروع شد. ما سه تله فیلم را با هم تولید کردیم که بخاطر موضوع مشترکشان معروف شدند به تریولوژی متافیزیکی. در آن زمان ساختارفرمت تله فیلم تعریف نشده بود. به یاد دارم در آن سالها یک مینی سریال به من پیشنهاد داده شد. این سریال شش قسمتی بود و هر دو اپیزود یک قصه داشت. در آن زمان من گفتم این نوع سریال جواب نمی دهد و مخاطب ما عادت به دیدن چنین سریال های کوتاهی ندارد.
در این مجموعه فقط ماورایی بودن تمام قصهها مشترک بود. به همین دلیل من پیشنهاد دادم هر دو قسمت 45 دقیقهای را در قالب یک فیلم 90 دقیقه ای تهیه کنیم. مثل فیلمهایی که در دنیا با نام تله مووی تهیه و پخش میشود. در آن زمان تنوع شبکهها این قدر زیاد نبود و من به دوستان گفتم که تله فیلمها را میتوان جایگزین فیلم های سینمایی خارجی در عصر روزهای جمعه کرد.
این اتفاق در سه تله فیلمی که ساختیم با همراهی دوستان به ویژه مسعود آب پرور به عنوان تهیه کننده، مدیران وقت همچون آقای لاریجانی و آقای امامی مدیر گروه معارف شبکه یک شکل گرفت که البته سهم آقای امامی در این مسئله بیشتر از بقیه بود. همچنین نویسندگانی همچون جعفر حسنی، عباس اکبری و نصرالله قادری و حتی محمدحسین لطیفی ما را همراهی کردند.
نام فیلمها "پرواز"، "سفر آخر" و "پل" بود. این فیلمها ظرف یک سال پخش شد و جواب خوبی هم گرفتیم.
*نگران نبودید مبادا تله فیلمها مورد توجه بینندگان تلویزیون قرار نگیرند؟
- ما در ابتدا این نگرانی را داشتیم که آیا مخاطب از این فیلمها استقبال میکند یا نه؟ چون قرار بود به عنوان فیلمهای بلند روزهای جمعه پخش شود و باید عادت مردم به دیدن فیلم های خارجی به دیدن فیلم ایرانی تولید تلویزیون تغییر مییافت. پس باید میتوانستیم از لحاظ تکنیکی با فیلمهای سینمایی رقابت کنیم و این کار مارا سختتر میکرد.
یادم میآید در سال 78 به دلیل تازگی موضوع فیلمها و نوع نگاهی که ما داشتیم فیلم "سفر آخر" پنج ماه پشت در پخش معطل ماند، چرا که مدیران پخش نگران بودند که با آن فیلم چگونه برخورد میشود. تا اینکه در جلسهای که با دکتر لاریجانی داشتیم ایشان فیلم را دیدند و بعد از دیدن فیلم "سفر آخر" هنگام خداحافظی به من گفتند حالا خیالمان راحت شد که نه تنها با ساخت این فیلمها پلی را خراب نکردید، بلکه پلی را برای ادامه این راه ایجاد کردید و ما میتوانیم فیلم هایی را تهیه کنیم که به جای فیلمهای سینمایی خارجی پخش کنیم و بالاخره مجوز پخش آن را صادر کردند.
*مسلماً هر حرکت نویی با واکنشهای متعددی رو برو میشود و شما هم از این مسئله مستثنی نبودید. زمانی که پیشنهاد تولید تله فیلم را مطرح کردید برخورد مدیران چطور بود؟
- مدیر مستقیم ما سیدمجید امامی مدیر گروه معارف وقت شبکه یک بود که نقش مهمی در حمایت از روند تولید آن تریولوژی داشت. یکی از نکاتی که ما را خیلی با مشکل رو به رو کرد این بود که هزینه فیلم 90 دقیقهای برای مدیران وقت قابل قبول نبود، چون تجربه این چنینی وجود نداشت. قرار بود یک تله فیلمی تولید شود که زمان آن نسبت به سریال خیلی کمتر است، اما هزینهاش بالا است. ما مشکل قصه و باکس پخش را حل کردیم، اما بخش برآورد مالی برای ما مشکلاتی ایجاد کرد.
*چطور مشکلات برآورد را حل کردید؟
- ما توجیه اقتصادی آوردیم که تله فیلم میتواند بارها پخش شود و نکته مهمتر اینکه میتواند مناسبت های یک روزه و کوتاه مدت را پوشش دهد مثل روز مادر یا عید فطر وهمچنین مزیت آن نسبت به خریداری فیلم سینمایی این است که از لحاظ حجاب و ممیزیهای مختلف، موضوع، جذب مخاطب و غیره، معیارهای تلویزیون را رعایت میکند.
ما اصرار داشتیم که این اتفاق مثبت است، چرا که نمونه خارجی وجود داشت و قبل از ساخت تمام جوانب را بررسی و تحقیق کرده بودیم. البته نگران هم بودم، چون ادعایی میکردم که اگر ثابت نمیشد و شکست میخورد مهم این نبود که من بیکار میشدم، مهم این بود که پلی را خراب میکردم که دیگران تا مدتها نمیتوانستند از روی آن عبور کنند و این موضوع خیلی مرا مضطرب میکرد. در واقع بقیه میگفتند مهرداد خوشبخت کار اشتباهی انجام داد که باعث شد راهها برای بقیه بسته شود.
خوشبختانه در تله فیلمهایی که ساختیم سعی کردیم از افراد حرفه ای و درجه یک استفاده کنیم و این مسئله فقط شامل افراد جلوی دوربین نبود، بلکه افراد پشت دوربین از دستیار کارگردان گرفته تا بقیه همه از حرفه ای ها بودند تا درصد ریسک شکست پروژه را پایین بیاوریم.
*خاطرتان هست که از چه افرادی استفاده کردید؟
- بله، حمید قدیریان طراح صحنه، مسعود آب پرور تهیه کننده، سیروس عبدلی تصویربردار، ساسان باقرپور صدابردار مهدی حبیبی پور طراح گریم،علی سبزواری برنامه ریز و دستیار کارگردان ، بهروز شهامت صداگذار و مجید امامی تدوینگر و خیلیهای دیگر. مشاوران زیادی هم داشتیم. از هنرپیشههای خوبی همچون افسانه بایگان، محمود پاک نیت زیبا بروفه، رضا ایرانمنش و دیگر هنرپیشههای حرفه ای هم دعوت به کار کردیم. در مجموع افراد جلو و پشت دوربین از بهترینها انتخاب شدند تا کمترین ریسک را در آن پروژه ها داشته باشیم و خوشبختانه به نتیجه خوبی منتهی شد.
*به نظرتان ساخت تله فیلمها از لحاظ استاندارد صنعت فیلمسازی و همچنین هنری و تکنیکی و اقتصادی چه تاثیری در عرصه فیلمسازی داشت؟
- در آن زمان فکر نمی کردیم تله فیلم تا این حد گسترده شود. متاسفانه در پروسه تولید فیلم های تلویزیونی خطایی صورت گرفت. در دروازه باز شد و همه هجوم آوردند. مثل در کوچک یک استادیوم می ماند که قرار است تعداد زیادی از آن خارج شوند. مسلماً یک عده زیر دست و پا از بین میروند و خسارت وارد میشود. اگر برنامه ریزی شده بود مشکلات فعلی ایجاد نمیشد.
*منظورتان از برنامهریزی این است که باید استعدادها کنترل میشد؟
- خیر. به معنای چیده مان درست و حساب شده است. زمانی باکس پخش عصر جمعه شبکه یک خیلی قوی و پربیننده بود، ولی الان از دست رفته است؛ در حالی که میشد آن را حفظ کرد. البته تعداد زیادی از باکس های خوب در کنداکتور پخش شبکههای دیگر هم از بین رفت. تعداد تله فیلم های خوب کم نیست بلکه تعداد بدهایش زیاد شده. اگر در آن سالها 15 تله فیلم ساخته میشد، از آن تعداد، هشت خیلی خوب بود. در صورتی که الان مثلا 100 تله فیلم تولید می شود و از این تعداد همچنان هشت تا ده تا خیلی خوب است. در حالی که باید مثلا بیست تا خیلی خوب بود.
*اینکه جلوی استعدادهای خوب گرفته نمی شود، اتفاق خوبی است. اما ورود بی رویه باعث شده کسانی به این عرصه ورود پیدا کنند که با تکنیک های اولیه کار آشنا نیستند به ویژه در عرصه کارگردانی و تهیه کنندگی. با توجه به اینکه شما به عنوان آغازگر ساخت تله فیلم شروع خوبی داشتید، فکر نمی کنید این مسئله لطمه زیادی به کار زده است؟
- روند درست در ساخت تله فیلم ابتدا ورود تهیهکننده حرفهای به کار است و بعد از آن کارگردان خوب و با تجربه. تهیهکننده کسی است که باید بودجه را کنترل کند و عوامل را درست انتخاب کند. من در این باره فرمولی طراحی کردهام و به زودی در یکی از مجلات تخصصی سینما چاپ میکنم.
از سوی دیگر مدیران باید عوامل ساخت یک تله فیلم خوب را تشویق کنند. باید تهیهکننده آموزش دیده و حرفهای باشد. متاسفانه تهیهکنندگان حرفهای به دلیل عدم سودآوری لازم در تله فیلم ها خودشان را کنار کشیدهاند.
*یعنی این قانون کلی است؟
- خیر، چون تهیهکنندگانی هم هستند که از اعتبارشان برای ساخت تله فیلم خرج میکنند. یعنی تهیهکننده برای یک تله فیلم 120 میلیون گرفته، اما تله فیلم 160 میلیونی تحویل تلویریون میدهد. یعنی 40 میلیون از اعتبارات خودش خرج کرده که در هیچ کجای محاسبات مالی نمیآید. وقتی تهیه کننده ای از بازیگران حرفهای دعوت می کند که در فیلمش بازی کنند. برخی هنرپیشهها برای بازی به او یا کارگردان 10 میلیون تخفیف می دهند و این یعنی خرج کردن از اعتبار حرفهای تهیهکننده یا کارگردان.
اگر تله فیلم خیلی خوبی پخش میشود به این خاطر است که تهیهکننده حرفهای و علاقمند به کار داشته است. وقتی تهیهکننده درست انتخاب شود، مسلماً درست مهرههایش را می چیند و با مدیر مربوطه به تعامل درستی میرسد.
به نظرم اگرمثلا فارغ التحصیلان انجمن سینمای جوان علاقمند هستند بعد از ساخت چند فیلم کوتاه فیلم بلند بسازند باید ازپلکان یا همان مسیر پلکانی استفاده کنند، اما برخی آسانسور را ترجیح میدهند تا وارد عرصه فیلمسازی حرفه ای شوند. یعنی از طبقه همکف دگمه 20 را می زنند و به طبقه بیستم میآیند. در حالی که هیچ مرحله آموزشی و اعتباری ای را طی نکردهاند؛ بلکه به دلیل مناسبات و روابطی که دارند و یا گاهی با تزویر وارد این عرصه شده اند نه ضوابط.
*این مسئله لطمه زیادی به صنعت ساخت تله فیلم زده است؟
- دقیقاً. من میگویم باید با روش پلکانی جلو آمد، نه با روش آسانسوری. با روش پلکانی میتوان هم نیروهای خوبی تربیت شوند و هم اینکه تله فیلمها به لحاظ کیفیت رشد خوبی داشته باشند. در این صورت است که میتوانیم فیلمسازان بهتری داشته باشیم.
*به نظرتان میتوان با روش پلکانی تحولی در صنعت تله فیلم سازی ایجاد کرد؟
- بله، این روش به نتایج مثبتی ختم میشود. من 21 فیلم ساخته ام که دو تا از آنها فیلم سینمایی است. من دستیاری داشتم در فیلمی که سال 83 ساختم منشی صحنه بود. بعد در چند فیلم دستیار دو کارگردان بود. بعد دستیار یک کارگردان شد و بعد از آن برنامه ریز. او با طی کردن روش پلکانی امروز توانسته به عنوان یکی از بهترین برنامه ریزدستیارها باشد.
ولی الان ظاهرا خیلیها از پلکان استفاده نمی کنند و آسانسور را به پلکان ترجیح می دهند و بعد از اینکه در دو کار دستیار کارگردان بودند وارد مقوله کارگردانی میشوند. البته نمیشود منکر برخی این استعدادها شد، اما باید نمونه کار آنها را دید. باید کارشناسان کار این دوستان را بررسی کنند و بگویند چقدر به کسب تجربه و تمرین نیاز دارند.
به نظر من فرمول این است: در روش پلکانی میتوانیم یک کارگردان متوسط اولی را بگذاریم، اما حق نداریم کنار او فیلمبردار کار اولی قرار دهیم؛ بلکه باید یک فیلمبردار و دستیار کارگردان حرفه ای کنار این کارگردان قرار دهیم. بعد از اینکه این کارگردان رشد کرد و با تجربه شد، میتوان کنار او یک فیلمبردار متوسط گذاشت و بودجه را تقسیم کرد. این کار را باید تهیه کننده حرفه ای انجام بدهد و بعد مدیر هم از او حمایت کند.
*ولی یکی از اشکالات تلویزیون این است که ما تهیه کننده متخصص نداریم یعنی افرادی که دانش تهیه کنندگی ندارند به این عرصه ورود کردند. متاسفانه برخی فکر می کنند تهیه کننده کسی است که پول را تقسیم کند و نیازی به دانش ندارد.
- بهتر است بگوییم تهیهکننده متخصص کم داریم. به نظرم باید روش آسانسوری حذف شود یا به حداقل برسد. تا وقتی که روش آسانسوری وجود دارد وضع فیلمسازیمان همین گونه که الان هست خواهد بود. این مسئله در صنعت، سینما، سیاست و دیگر عرصهها هم اتفاق میافتد. ما با روش پلکانی میتوانیم صاحب تهیه کنندگان خوبی شویم.
کسانی که علاقمند به تهیه کنندگی هستند میتوانند کنار یک تهیه کننده حرفهای بایستند و تجربه کنند. به نظرم یکی از راهها این است که تهیهکننده بعضی رشته های تخصصی فیلمسازی را تجربه کند تا بتواند با اشرافی که به همه رشتهها پیدا میکند و بهترین اثر را تهیه کند. توجه داشته باشید برای پیشرفت میتوان دو پله را یکی کرد، اما نمی توان چند تا پله را یکی کرد. آن کسی هم که دو پله را یکی میکند مثل بچه با استعدادی باید باشد که دو تا کلاس را باهم می خواند. آیا همه این استعداد را دارند؟ به قول دوستی "خوشبختانه سینما اکران آبرو است". هر کاری که میکنید روی پرده مشخص است و نمیتوانید پنهانش کنید.
مثلا همین جشنواره فیلمهای ویدئویی بهترین محلی است که می تواند آمار تله فیلمهای حرفهای را در آورد. در تیتراژ فیلمهای خوب نام افراد شاخص آمده است و در تیتراژ تله فیلم های بد نام آشنایی پیدا نمیکنید و نشان دهنده آدمهایی است که مناسبتی، رابطهای یا حتی با تزویر وارد شدهاند. البته مناسبتی خودش یک تعریفی دارد که با رابطه ای متفاوت است و اینجا مجالش نیست.
* با توجه به اینکه در باز شده و کلی تهیهکننده ورود پیدا کردهاند. به نظرتان می توانیم این روش را ساماندهی کنیم؟
- بله، همیشه میشود. فقط کافی است اراده و شعور وارد شود. ما مدیرانی داریم همچون آقای فرجی آقای دارابی آقای اکبری آقای سیفی آزاد آقای تخشید وآقای صباح و بعضی مدیران خوب دیگری که جزو حمایت کنندگان ازفیلمسازان خوب هستند. هر چند تعدادشان زیاد نیست. هر وقت عرض میکنم فیلمساز منظورم جمع تهیهکننده و کارگردان است.
یک نکته خیلی جالب و بارها تجربه شده عرض کنم، فیلمساز هر وقت مستقیم با مدیر نشست و صحبت کرد به نتایج خوبی رسیده است. در واقع وقتی ما مستقیم و بدون حضور شوراها با مدیران تعامل داشتیم و به هم اعتماد کردیم به نتایج مثبتی رسیدیم بدون بروکراسی پیچیده ـــ نه اینکه بروکراسی حذف شده، نخیر. بلکه مدیر مربوطه زحمت آن بروکراسیِ اندیشه سوز و طاقت فرسا را به دوش کشیده ـــ و نتیجۀ این تعاملات منجر به ساخت تله فیلم هایی شده که مورد توجه مدیران تلویزیون، مردم و خودمان قرار گرفته است.
ادامه دارد...
گفتگو: فاطمه عودباشی
نظر شما