رعایت مساوات میان کودکان در تعلیم و تربیت/ توصیه پیامبر (ص) به رعایت مساوات

تربیت اجتماعی کودک در خانه و مدرسه

نظر به اینکه بحث ما در پیرامون تعلیم و تربیت، اعم از خانه و مدرسه است که طرز تربیت کودک، در خانواده، دخالت مستقیم در تربیت او در مدرسه دارد. کودک وقتی در سن شش یا هفت سالگی وارد مدرسه می‏شود احساس می‏‎کند که اهتمام او در اشباع تمایلاتش در مدرسه، با منزل فرق دارد او در منزل از مزایای فراوانی بهره‏مند بود که در مدرسه، شرایط و امکانات آنها فراهم نیست. پس مدرسه در زندگانی کودک تحولی ایجاد می‏نماید زیرا وی دربالا بردن و تلطیف تمایلات و خواسته‏هایش و فراگرفتن برخی از برنامه‏ها و اسلوب‏های زندگانی، مدد می‏کند. پس مدرسه نمی‏تواند اهتمام خود را در مورد او متمرکز سازد. بلکه اهتمام خود را نسبت به تمام کودکان به طوری مساوی توزیع می‏نماید. این شکل (یعنی مساوات میان او و دیگران) از مهمترین مشکلاتی است که کودک در این مرحله با آن مواجه می‏شود.

ولی مشکل دیگری هم قبل از آن وجود دارد، و آن عبارت از طرز تربیت کودک و کیفیت تکوین شخصیت اجتماعی او در داخل خانواده است.

در طرز علاقه کودک به پدرو مادرش تحولی پیدا می‏شود. ولی نکته مهمی در اینجاست و آن رابطه عاطفی است که تمام افراد خانواده را به هم مربوط می‏سازد، تردیدی نیست که ریشه این رابطه از زمانی شروع می‏شود که کودک درک می‏کند که باید با دیگران (خواهر و برادر) از توجه و عاطفه پدرو مادر سهیم و بهره‏مند باشد. معمولاً کودک نسبت به برادران خود دارای نوعی از غیرت و حسادت و خودخواهی است. شاید این نکته در مورد کودک نسبت به برادر کوچکتر از او مستقیماً بروز نماید. زیرا برادر کوچکتر نزد مادر یا پدرش بیشتر مورد نوازش و فزونتر، مشمول عواطف آنها است. ولی این حالت دوامی ندارد. به تدریج تعدیل می‏گردد و یک رابطه انفعالی و نیرومند میان افراد خانواده اعم از پسران و دختران پید می‏آید. آنها از محبت پدر و مادر به طور مساوی برخوردار می‏گردند.

در نتیجه نوعی رابطه روحی میان آنها به ثمر می‏رسد. در این وقت تمام افراد خانواده در یک امر با هم شریک می‎گردند و آن عبارت از حب و عاطفه است که پدر و مادر نسبت به فرزندان، و فرزندان نسبت به پدر و مادر نشان می‏دهند.

تبعیض در نوازش و محبت به کودکان

اما اگر والدین هرنوع محبت و نوازش خود را متوجه فرد خاصی از فرزندان خود بنمایند، حسادت و کینه ذاتی که قبلاً میان آنها ریشه دار بود روبه ازدیاد می‏گذارد. زیرا کودک محروم از محبت، به برادر یا خواهر خود که از محبت و نوازش برخوردار است بر این اساس می‏نگرد که از مزایای زندگی او نیز بهره‏مند گردد، در این وقت حسادت بروز می‏نماید و جنبه عمل به خود می‏گیرد. ولی هرگاه رفتار والدین میان فرزندان به طور مساوی معمول گردد، رابطه میان این کودکان خردسال قوی‏تر می‏شود. به خاطر اینکه می‏خواهند هرچه بیشتر رضای خاطر و محبت آنها را جلب نمایند. در این واقعیت، نخستین پایه شخصیت اجتماعی کودک بنیان گذاری می‏شود. زیرا در محیطی که عواطف و محبت بالسویه توزیع و تقسیم شده است می‏آموزد که چگونه باید با دیگران در وصول به یک غرض و هدف، همکاری نماید.

حقیقت این است که این گونه تربیت اجتماعی کودک در خانواده، اساس و مبنای رفتار اجتماعی او با افراد جامعه‏ای بزرگتر و وسیع‏تر در بزرگسالی می‏شود. اعم از اینکه این جامعه، دینی یا حزبی یا صنعتی یا سیاسی و امثال آنها باشد.

ورود کودک به مدرسه اولین برخورد او است با نخستین وحدت اجتماعی خارج از خانواده، اگر بخواهیم کودک، با محیط مدرسه متناسب گردد، باید پایه‎های تربیت و شخصیت اجتماعی او در خانواده بنیان‏گذاری شود، تا در نتیجه در یک شرایط متساوی کودک با کودکان دیگر برای جلب رضا و خشنودی اولیاء مدرسه همکاری نمایند. چون مدرسه در نظر کودک ایده و مثل اعلائی را تصویر می‏کند، و آن این است که متخلف و گناهکار به کیفر تخلف و گناه و درستکار و وظیفه شناس، به پاداش می‏رسد. این نکته تأثیر عمیق در ایجاد اخلاق فاضله برای کودک دارد. بنابراین لازم است مدرسه، مانند منزل با تمام کودکان به طور مساوی معامله نماید و هیچگونه تبعیض را درباره آنها روا ندارند.

لذا پیغمبر اسلام(ص) هم در مورد تربیت و هم در مورد تعلیم، مربیان و معلمان را به رعایت مساوات درباره کودکان توصیه می‎‏نماید: میان فرزندان خود عدالت و مساوات را رعایت نمایید، چنانکه دوست می‏دارید میان شما در احسان و عواطف و محبت رعایت مساوات شود.(حجةالبیضا ج2 ص64).

رسول اکرم(ص) حتی در نگاه کردن و بوسیدن، تعلیم و تربیت فرزندان توصیه به مساوات و عدالت کرده‏اند.