مجله مهر- حاشیه‌های تولید فیلم سینمایی "چ" تازه‌ترین ساخته سینمایی ابراهیم حاتمی‌کیا که با عدم حضور فریبرز عرب‌نیا در سکانس پایانی و رسانه‌ای شدن این جریان به اوج خود رسید حاوی نکات جالب‌توجهی است که از دل بازخوانی آن شاید بتوان یکی از صدها واقعیت جاری در پشت پرده سینما را کشف کرد؛ واقعیت‌هایی که برخی اهالی سینما را معترف کرده‌است این سینما "بیرونش دیگران را کشته و درونش ما را!"
تکذیب خبر "یکی از عوامل" توسط تهیه‌کننده
داستان اختلاف میان کارگردان و بازیگر اصلی فیلم سینمایی"چ" برای نخستین‌بار دو ماه پیش رسانه‌ای شد؛ روزی که تنها روزنامه سینمایی کشور تیتر "بازیگر نقش چمران عوض می‌شود/ توقف فیلمبرداری چ" را به‌همراه تصویری درشت از ابراهیم حاتمی‌کیا به‌عنوان اصلی‌ترین مطلب صفحه نخست خود برگزید و در شرح آن خبر از احتمال تغییر بازیگر نقش اصلی این فیلم و فیلمبرداری مجدد آن داد!
وزیر ارشاد و ابراهیم حاتمی‌کیا در پشت صحنه فیلم سینمایی "چ"
انتشار این خبر بلافاصله با پیگیری رسانه‌ها همراه شد تا در همان ساعات ابتدایی روز سوم مردادماه، خبرگزاری‌های رسمی هم‌زمان تیتر بزنند: "اختلاف حاتمی‌کیا و عرب‌نیا تکذیب شد" مرجع تکذیب این خبر هم طبیعتاً کسی نبود جز مهدی کریمی، تهیه‌کننده کارکشته سینما که برای دومین‌بار پس از "آژانس شیشه‌ای" همکاری مشترک با ابراهیم حاتمی‌کیا را تجربه می‌کرد. کریمی ضمن تکذیب هر گونه اختلاف در گروه تولید تأکید کرده بود: "هیچ اختلاف نظری میان حاتمی‌کیا و عرب‌نیا وجود ندارد و بازیگر نقش شهید چمران کماکان فریبرز عرب‌نیا است."
به‌رغم این تکذیب البته کریمی هم‌زمان در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌ها "بروز برخی اختلافات در یک پروژه سینمایی" را طبیعی توصیف کرد تا روزنامه بانی فیلم به استناد همین اظهارنظر باردیگر بر وجود اختلاف میان کارگردان و بازیگر اصلی "چ" تأکید کند. این روزنامه که مرجع اطلاع از این اختلاف را "یکی از عوامل" پروژه معرفی کرد، تکذیب تهیه‌کننده را نشانه‌ای دانست که "ظاهرا با پا درمیانی اطرافیان این اختلافات حل شده و خوشبختانهفیلمبرداری با حضور عرب‌نیا در نقش شهید چمران ادامه خواهد یافت."
اختلافی که این‌بار امکان تکذیب نداشت!
باگذشت دو ماه از انتشار این اخبار و اظهارات اگرچه کنجکاوی پیرامون حواشی این اختلاف به حداقل رسیده و تاحدودی اصل داستان فراموش شده بود انتشار خبر "عدم حضور عرب‌نیا برای ضبط سکانس پایانی چ" باردیگر توجه رسانه‌ها را به حواشی این پروژه جلب کرد. این‌بار اصل داستان قابل تکذیب نبود چرا که عدم حضور بازیگر اصلی فیلم سبب شد کارگردان نابازیگری را به جای او مقابل دوربین بفرستند تا کار طبق برنامه به سرانجام برسد.
در این میان اما ابهامات بسیاری به‌وجود آمد؛ مگر عرب‌نیا برای ایفای کامل نقش خود قرارداد نداشته‌است؟ بازیگری که پیش‌تر با حضور در برنامه تلویزیونی "هفت" مباحث مهمی را درباره لزوم رفتار حرفه‌ای در سینمای ایران طرح کرده بود چگونه با چنین رفتاری پروژه‌ای با مختصات "چ" را با دست‌انداز مواجه می‌کند؟ آیا شنیده‌ها درباره پایان قرارداد عرب‌نیا و عدم پای‌بندی گروه تولید به زمان‌بندی ابتدایی صحت دارد؟ اختلافات مالی چطور؟ اساسا چرا این‌بار برخلاف نوبت قبل رسانه‌ها با چنین وسعتی به داستان پرداختند؟
همه چیز در حد حدس و گمان بود تا اینکه که عوامل فیلم در ارتباط تلفنی با برنامه "هفت" هر یک از منظر خود روایتی از این اختلاف‌نظر ارائه کردند. پژمان لشگری‌پور به‌عنوان نماینده مستقیم فارابی در این پروژه سعی کرد این حواشی را طبیعی توصیف و بیش از پرداختن به اصل داستان، ارتباط آن با رسیدن یا نرسیدن فیلم به جشنواره سی‌ویکم فیلم فجر را تکذیب کند.
علی قائم‌مقامی به عنوان مدیر تولید پروژه اما کمی صریح‌تر به اصل خبر پرداخت و صراحتا با انتقاد از عملکرد عرب‌نیا به جزئیات قرارداد این بازیگر اشاره و حتی تأکید کرد تا تاریخ 19 آذرماه دستمزد او به‌طور کامل پرداخت شده است. صحبت‌های قائم‌مقامی نشان‌دهنده صحت اختلاف‌نظر بر سر قرارداد بود که البته در آن هیچ اشاره‌ای به نقش ابراهیم حاتمی‌کیا نشده بود.
عرب‌نیا: با اطلاع حاتمی‌کیا نیامدم
اظهارات مدیر تولید "چ" اما بالاخره عرب‌نیا را مجاب کرد تا سکوت خود را بشکند. بازیگر نقش شهید چمران در ارتباط تلفنی با برنامه هفت تأکید کرد: "اول از همه به خاطر گرفتگی صدایم عذرخواهی می‌کنم. این صدا حاصل سرماخوردگی است که به واسطه کار در پروژه "چ" برایم به یادگار مانده‌است. من دوست نداشتم در این شرایط درباره فیلم حرف بزنم اما نه به خاطر خودم بلکه به خاطر ضعف‌های فراوانی که دامنگیر سینمای ایران است و پیش‌تر در همین برنامه "هفت" خودم به آنها اشاره کرده بودم مجبور شدم پاسخگوی آقایان لشگری‌پور و قائم‌مقامی باشم به خصوص که این دو نفر مسائلی را مطرح کردند که حداقل دو مورد از آنها کذب محض است."
عرب‌نیا در ادامه تصریح کرد: "به صراحت می‌گویم اینکه گفته‌اند من عامل بحران در فیلم بوده‌ام، نادرست است. من از ابتدای تولید به قراردادی که داشتم پای‌بند بودم اما دوستان دلشان می‌خواست قرارداد را زیرپا گذاشته و آن طور که خودشان دوست دارند اجرایش کنند. دوستان علاقه داشتند مانند برده با همکاران رفتار کنند اما من چنین سیستمی را قبول نداشتم."
وی در ادامه درباره دو دورغ طرح شده از سوی عوامل پروژه گفت: "اینکه دوستان می‌گویند من تا 19 آذرماه با پروژه قرارداد داشته‌ام که این مساله دروغ است. من چهارماه و 20 روز با دوستان قرارداد داشتم و بعد از آن برای تمدید قرارداد باید قبلا با من هماهنگ می‌شد. با این حال من سعی کردم همه جوره با تیم تولید راه بیایم و حتی سفر حج خود را نیز به خاطر آنها لغو کردم."
بازیگر نقش شهید چمران با اشاره ضمنی به اطلاع ابراهیم حاتمی‌کیا از عدم حضورش در سکانس پایانی گفت: "بعد از پایان مدت قرارداد هم به دوستان گوشزد کردم که شرایط را برای تمدید قرارداد فراهم کنند حتی به آقای لشگری‌پور هم گفتم که اگر نیاز به ادامه حضور من بعد از پایان قرارداد است با حاتمی‌کیا صحبت کرده و نظرش را به من بگوید؛ گویا حاتمی‌کیا هم گفته بود بدون عرب‌نیا هم می‌تواند سکانس آخر را بگیرد."
عرب‌نیا همچنین تصریح کرد: "درباره تجهیزات سنگین آماده شده برای اجرای سکانس آخر هم دوستان می‌گویند از ساعت‌ها پیش از شروع فیلمبرداری تجهیزات آماده بوده در صورتی که چنین مساله‌ای صحت ندارد. جالب است که حالا می‌خواهند نرسیدن فیلم به جشنواره را برآمده از عدم حضور من در سکانس پایانی بدانند که آن هم کذب است." وی درپایان تأکید کرد: "اگر تاکنون دربرابر این حواشی سکوت کرده بودن به دلیل احترامی است که برای کار قائل هستم و پس از این هم اگر آقای حاتمی‌کیا صلاح دانستند در همین برنامه به‌صورت زنده حاضرم با هریک از دوستان درباره پروسه تولید این فیلم مناظره کنم."
یک ابهام و چند سوال ساده
نکته جالب درباره شکستن سکوت فریبرز عرب‌نیا و نیز روایت عوامل اصلی پروژه از این اختلافات، نقش کم‌رنگ ابراهیم حاتمی‌کیا و نقطه‌نظراتش است. انتقاد اصلی عرب‌نیا در برخورد "برده‌وار" با بازیگر متوجه چه کسی است؟ شاید جالب باشد بدانیم در همین روزها فیلمی روی پرده سینماهاست که ابراهیم حاتمی‌کیا در قامت یک بازیگر در آن حضور داشته‌است. به تأیید کلیه عوامل "زندگی خصوصی آقا و خانم میم" رفتار حرفه‌ای آقای کارگردان در مقام یک بازیگر آنقدر حرفه‌ای بوده‌است که حتی در قبال کارگردان جوانی چون روح‌الله حجازی نیز او نسبت "کارگردان-بازیگر" را رعایت می‌کرده است.
با توجه به این واقعیت و نیز مروری کوتاه بر کارنامه ابراهیم حاتمی‌کیا و بازیگران سرشناس متعددی که در پروژه‌های مختلف مقابل دوربین او حاضر بوده و پس از آن هم حاصل همکاری را جزو افتخارات خود برشمرده‌اند، حال جای این سوال جدی وجود دارد که آیا می‌توان پذیرفت ابراهیم حاتمی‌کیا در هدایت بازیگرانش به‌دنبال "برده‌داری" است؟ انتقاد عرب‌نیا متوجه کدام "دوستان" است که او حتی حاضر به مناظره با آنها البته "با صلاحدید حاتمی‌کیا" است؟
نظر شما