* خبرگزاري "مهر" - گروه فرهنگ و هنر : بيست و چهارمين جشنواره تئاتر فجر هم قرار بود مانند سال گذشته غيررقابتي باشد. علت داوري انجمن نمايش چه بود؟
- حسين مسافر آستانه : علت تازه اي ندارد. در واقع وقتي من به عنوان دبير جشنواره فراخوان جشنواره را اعلام كردم، در يكي از بندهاي جشنواره قيد كردم بيست و چهارمين جشنواره تئاتر فجر غيررقابتي است، اما تمام مؤسسات فرهنگي مي‌توانند با هماهنگي دبير جشنواره بر اساس اهداف فرهنگي خود نمايش‌ها را ببينند و داوري كنند. چند ارگان و نهاد دولتي اين كار را كردند، هيأت رئيسه انجمن نمايش هم بر اساس آن فراخوان به من اعلام كرد انجمن نمايش به عنوان گسترده‌ترين موسسه تئاتري كشور مي‌خواهد آثار را داوري كند. من هم به عنوان مسئول انجمن نمايش و هم به عنوان دبير جشنواره با اين كار موافقت كردم و شوراي سياستگذاري هم با اين كار موافقت كرد.
* اهداف فرهنگي انجمن نمايش براي داوري فكر مي‌كنم بيشتر كيفي و فني بوده؟
- به طور قطع انجمن نمايش داوري تخصصي داشته و اداره‌ها و نهادهاي ديگر اهداف محتوايي مورد نظر خود را ملاك قرار دادند. به هر حال معيارهاي متفاوتي در داوري آثار نمايشي وجود داشته است.
* قبول داريد كه داوري نمايش‌ها به ويژه توسط انجمن نمايش يك شكل رقابتي به جشنواره غيررقابتي امسال داد؟
- بله! رقابت از ديد انجمن نمايش بود نه از سوي برگزاركنندگان جشنواره و اين داوري هيچ اشكالي نداشت. به نظر من براي اولين بار برنامه‌ريزي دقيقي هم صورت گرفت. هر چند در اجرا ضعف‌هايي قابل بررسي وجود داشت. يكي از برنامه‌ريزي‌هاي خوب اين بود كه معيار داوري به طور كلي تغيير كرد و داوري‌ها به طور صنفي و تخصصي انجام شد و براي هرگونه نمايشي هيأت داوران جداگانه‌اي تعيين شد. تاكنون اين نوع داوري در جشنواره وجود نداشته است.
* اعضاي هيأت داوران را شما انتخاب كرديد؟
- هيأت رئيسه انجمن نمايش با مشاوره هيأت امناي اين انجمن داورها را انتخاب كردند. من هم يكي از اعضاي اين هيأت رئيسه بودم.
* همانطور كه در جريان هستيد و به گفته برخي از اعضاي هيأت داوران، برخي مسئولان به هيأت داوران پيشنهاد داده بودند كه با توجه به حمايت ويژه‌اي كه قرار است از نمايش‌هاي برگزيده بخش شهرستاني شود، نمايش‌هاي ديگري به جاي نمايش‌هاي برگزيده شهرستاني معرفي شوند. ظاهرا در نتايج آرا هيأت داوران دست برده شده است.
- اين به معناي دست بردن در آرا نيست، ممكن است چنين پيشنهادي شده باشد، هر چند من با اصل پيشنهاد دادن به هيأت داوران موافق نيستم. ولي اگر بر اساس سياستگذاري هم پيشنهادي به هيأت داوران شده است تا شرايط را براي آنها آشكار كند، هيأت داوران مي‌تواند بپذيرد يا نپذيرد. به هر حال رأي نهايي با هيأت داوران است و اين يك امر بديهي است و اصلا جنبه تحميلي ندارد. باز هم تأكيد مي‌كنم با دادن هرگونه پيشنهاد به هيأت داوران موافق نيستم، هر چند مي‌توان شرايط را تعريف كرد و به نظر من كساني كه در مقام داوري قرار مي‌گيرند با شرايط كلي كشور آشنا هستند.
* آقاي جمشيد خانيان يكي از اعضاي داوران بخش نمايشنامه‌نويسي معتقد بودند كه اعمال نظر شده است؟
- به نظر من آقاي خانيان در اظهار نظرشان كمي عجله كردند و به نظر همكاران خود در اين بخش احترام نگذاشتند. آقاي خانيان يك رأي مخالف از مجموع 3 رأي بود، دو رأي موافق مقابل او قرار داشت، بايد اين اعضاي هيأت داوران با هم به بحث و گفتگو مي‌پرداختند و در نهايت به سه رأي موافق يا مخالف مي‌رسيدند و وقتي چنين كاري را انجام ندادند، بايد ايشان به دو رأي مثبت احترام مي‌گذاشتند.
* البته يكي ديگر از اعضاي اين هيأت داوري نيز به من گفت كه در پايان به وسيله يكي ديگر از همكارانشان به آنها پيشنهاد شده بود تا رأي را تغيير دهند.
- جزئيات بحث‌هايي كه در يك تيم داوري گفته مي‌شود جزئياتي نيست كه برملا شود. به نظر من اين اصلا اخلاقي نيست. وقتي در مورد اثري بحث كردند و نظر يكديگر را قبول كردند، بعد از آن حتي اگر موافق نظر جمع هم نباشند بايد از نظر جمع دفاع كنند.
* ولي ظاهرا اين رأي را نپذيرفته بودند.
- چرا! قبول كردند و زير آن را امضاء كرده‌اند.
* ولي آقاي خانيان زير نامه هيأت داوران انجمن نمايش را امضاء نكرده است.
- چرا! امضاء كرده است.
* با توجه به درخشيدن بخش تئاتر شهرستان در جشنواره امسال، شما به عنوان مسئول انجمن نمايش چه برنامه‌اي براي فراهم كردن امكانات و تسهيلات بيشتر براي اين هنرمندان طي سال آينده داريد؟ بيشتر اين هنرمندان از نبود امكانات آموزشي و اجرايي در شهرستان‌هاي خود شاكي هستند؟
- درست مي‌گويند. آنها از امكانات آموزشي و بودجه لازم براي حمايت برخوردار نيستند. ما به دنبال ايجاد تعامل با مسئولان فرهنگي استان‌ها در اين باره هستيم تا يك شوراي سياستگذاري فرهنگي در شهرستان‌ها داشته باشيم و مسئولان شهر خود را در اين تصميم‌گيري‌ها سهيم بدانند. انجمن نمايش فقط وابسته به يك جا نيست، كار گسترده‌اي انجام مي‌دهد. 400 شعبه در سطح كشور دارد كه حمايت همه ارگان‌هاي فرهنگي را مي‌طلبد. من اميدوارم حمايت مالي و معنوي از تئاتر در شهرستان‌ها به وجود آيد و اين حمايت‌ها فقط نبايد جنبه مالي داشته باشد، بلكه بايد جنبه معنوي داشته باشد، هنرمندان تئاتر بيشتر از هر چيز نيازمند حمايت معنوي هستند و بايد براي آنها امكان كار فراهم شود و آنها نيز بر اساس خواسته و نيازهاي فرهنگي شهرستان خود حركت كنند.
* شما برنامه خاصي براي اين انجمن‌هاي نمايش شهرستان‌ها نداريد؟
- ما پيگير هستيم كه بودجه آنها را افزايش دهيم، اما من معتقدم حمايت مالي به تنهايي كافي نيست و اصل آن تفاهمي است كه در همه استان‌ها بايد با مديران فرهنگي انجام بگيرد.
* بخش اجراهاي بين‌الملل جشنواره تئاتر امسال متنوع‌تر از سال‌هاي گذشته بود و به نظر مي‌آمد شما تدابير خاصي براي اين بخش داشته‌ايد. معيار شما در آوردن اين نمايش‌ها به جشنواره چه بود؟
- همان معيار تنوع كه در مورد نمايش‌هاي ايراني براي ما مورد توجه بود، در انتخاب انواع نمايش‌هاي خارجي هم مد نظرمان بود. ما فقط دنبال انتخاب گونه خاص نمايشي نبوديم و سعي كرديم از آثار دوره‌هاي مختلف و موفقترين اجراهاي سال دنيا را به جشنواره دعوت كنيم و با توجه به سليقه‌هاي مختلف، از انواع نمايش‌هاي كلاسيك گرفته تا مدرن در اين جشنواره داشته باشيم تا هنرمندان تئاتري ما با انواع نمايش‌ها به ويژه نمايش‌هاي معاصر دنيا آشنا شوند. به نظر من بر اساس اظهار نظرها در اين بخش موفق هم بوده‌ايم.
* يكي از موضوعات قابل بررسي به نظر جامعه جوان تئاتري اين است كه جشنواره غيررقابتي امكان ارائه استعدادهاي جوان به ويژه شهرستاني را به تئاتر حرفه‌اي كم مي‌كند. در اين باره شما چه راه حلي داريد؟
- من فكر مي‌كنم اين يك عادت فرهنگي است كه طي سال‌هاي گذشته شكل گرفته است. من موافق چنين عادتي نيستم. به عنوان مثال اگر در جشنواره امسال همين رقابت‌هاي حاشيه‌اي وجود نداشت، باز هم آثار برجسته مورد توجه قرار مي‌گرفت و نمايش‌هاي شهرستاني موفق توجه تماشاگران را به خود جلب مي‌كرد. به طوري كه قبل از داوري همه اظهار نظر مي‌كردند چه كارگردان، چه بازيگر و چه استعدادهاي جواني از شهر ستان يا از فلان نمايش در جشنواره خود را نشان داده‌اند. به نظر من اين قضاوت در جشنواره انجام مي‌شود و رقابتي شدن نيست كه اين قضاوت در واقع به جشنواره تحميل مي‌كند. ما بايد آرام آرام به سمت اين فرهنگ برويم كه جشنواره يك اتفاق بزرگ تئاتري در كشور است و هر كس بتواند در اين اتفاق حضور داشته باشد خود يك اتفاق خوب است. اين چيزي است كه در جشنواره‌هاي بزرگ دنيا هم روال است.
* برخي كارگردانان بخش تجربي معتقد بودند نمايش آنها مناسب اجرا در اين بخش نبوده و به خاطر صرف حضور در جشنواره حضور پيدا كرده‌اند. همچنين اينطور به نظر مي‌آمد كه تعريف درستي براي انتخاب اين نمايش‌ها وجود نداشته است.
- تعريف تئاتر تجربي يك تعريف بسيار بسيار متغير است. ما وقتي به تاريخ تئاتر تجربي نگاه مي‌كنيم مي‌بينيم اين تعريف هر سال تغيير مي‌كند و خاصيت تئاتر تجربي تغيير است. بنابراين تعريف از پيش تعيين شده‌اي را نمي‌توانيم براي اين تئاتر ارائه دهيم. اگر قرار باشد اين تئاتر ساختارشكن و روزآمد كه با شكسته شدن قوانين شناخته شده، قوانين تازه‌اي وضع كند نمي‌توان به يك تعريف پايبند بود. انتخاب نمايش‌هاي تجربي جشنواره هم بر همين مبنا بوده است. انتخاب تئاترهايي كه مقيد به تعريف‌هاي شناخته شده شيوه‌ها و سبك‌هاي مختلف گذشته نبوده‌اند، بنابراين چون به اين قوانين شناخته نشده‌اند، مي‌توانستند در بخش تئاتر تجربي قرار بگيرند. اين نمايش‌ها كه اجراهاي نو و تازه‌اي بوده و سعي كرده‌اند با يك تعريف كلي وضع قوانين تازه‌اي را در تئاتر داشته و پيشرو باشند در اين بخش قرار گرفته‌اند. حالا اين كه اين تئاتر تجربي بوده يا نه بايد از آن بگذريم بعد در اين باره قضاوت كنيم. همچنين اينطور هم نبوده كه به خاطر صرف حضور اين آثار انتخاب شده باشد. اين نمايش‌ها با يك وسواس انتخاب شدند و تعداد آنها هم چندان زياد نبود و البته كه هميشه تعداد آثار بخش تجربي به لحاظ كميت كمتر است و از نظر كيفيت معمولا در اين بخش آثار ارزشمندي خلق مي‌شود.
* علت متفاوت بودن كمك‌هزينه‌ها به گروهها چه بود؟ چرا گروههاي تجربي و شهرستاني كمك هزينه‌هاي كمتري در مقايسه با برخي گروهها دريافت كردند؟
- معيار ما براي كمك‌هزينه، جوان بودن، شهرستاني بودن يا پيشكسوت بودن نبود. معيار ما پرداخت كمك هزينه به گروهها بود در حدي كه امكان اجرا براي حضور در جشنواره تئاتر فجر را فراهم آورد. بنابراين تعداد آدم‌هاي مورد نظر، ميزان هزينه‌هاي مورد نظر براي حضور در يك نمايش كارشناسي شده و براي هر گروه ميزان مشخصي تعلق گرفته است. البته من مي‌دانم اين ميزان كمك‌هزينه نمي‌تواند همه نيازهاي يك گروه تئاتري را مرتفع كند، گروههايي هم كه بيشتر كمك هزينه گرفتند، نيازمند امكانات يا زمان بيشتر تمرين بوده‌اند.
* در كل از برگزاري بيست و چهارمين جشنواره بين‌المللي تئاتر فجر به عنوان دبير آن راضي بوديد؟
- بله من خيلي راضي بودم، همانطور كه معتقد نيستم اين جشنواره ضعفي نداشته، اما فكر مي‌كنم بيشتر از هر كس ديگري به مباحثي كه در دوره برگزاري به وجود آمده، اشراف داشته‌ام. هر چند كه با اين تغيير روالي كه در برگزاري جشنواره كشور به وجود آمده انتظار نواقص بيشتري را داشتم و فكر نمي‌كردم به اين خوبي برگزار شود. ضمن آنكه آن قدر مغرور نيستم كه به معايب آن فكر و اينها را منتقل نكنم تا در دوره‌هاي بعدي مورد استفاده قرا نگيرد. تمام تجارب خود را با ضعف‌ها و نقص‌هايش در اختيار دبير بعدي قرار مي‌دهم تا با رفع آنها جشنواره بهتري را برگزار كند.
* آيا باز هم حاضر به پذيرفتن دبيري جشنواره تئاتر براي سال‌هاي آينده هستند؟
- بايد ببينيم چه مي‌شود. اگر مجبور نشوم نخواهم پذيرفت. من چندان تمايلي به مسئوليت ندارم اما گاه به خواسته دوستان مجبورم اين مسئوليت‌ها را بپذيرم.
نظر شما