خبرگزاری مهر – گروه استانها: شهر تاریخی کرمان در ماه‌های اخیر شاهد تحول درزمینهٔ بناهای تاریخی است حتی این روزها صحبت‌ها در خصوص ثبت کویر شهداد که جزو پتانسیل‌های طبیعی استان است نیز افزایش‌یافته اما در بازار داغ توسعه گردشگری و مرمت بناهای تاریخی در شهر کرمان قدیمی‌ترین بنای شهر کرمان به فراموشی سپرده‌شده است.
گویی اراده‌ای مسئولان کرمان برای مرمت آثار تاریخی بر زمین‌مانده این دیار نتوانسته چشم‌های مسئولان کرمان را برای بهتر دیدن بنایی که تقریباً هر روز در مرتفع‌ترین قسمت شهر کرمان روبروی خود می‌بینند تحریک کند و این بنا هر روز با مشکلات بیشتری دست‌به‌گریبان می‌شود.
قرار گرفتن قلعه دختر و قلعه اردشیر در نزدیکی محل زندگی مردم بطوریکه در برخی مواقع فاصله خانه‌ها تا این بنا تنها عرض یک کوچه است، عدم اجرای فصل‌های کاوش، قرار گرفتن تأسیسات مخابرات بر روی بلندترین نقطه از دو قلعه از مهم‌ترین دلایل تخریب این بناها است.
این در حالی است که موقعیت جغرافیایی این قلعه‌ها می‌تواند دو قلعه را به‌سادگی به یکی از محبوب‌ترین مناطق برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل کند اما به‌طورقطع می‌توان گفت تعداد بازدیدکنندگان از این قلعه‌های کهن شهر کرمان که نام آنها حتی در شاهنامه هم آماده است هیچ بازدیدکننده‌ای ندارند و شرایط این بناهای تاریخی هر روز بدتر می‌شود.
این دو بنا در شرق شهر کرمان و بر فراز دو کوه بلند قرارگرفته‌اند بنایی که ارتفاع کمتری دارد قلعه دختر نامیده می‌شود و گفته می‌شود قدیمی‌تر از قلعه اردشیر است که روی کوهی بسیار بلندتر قرار دارد.
بناهای هر دو قلعه از خشت‌های بسیار ضخیمی ساخته‌شده‌اند که با تمام دخالت‌های انسانی و طبیعی و عدم اجرای هیچ‌گونه عملیات مرمتی اما هنوز هم پابرجا مانده‌اند و خودنمایی می‌کنند.
نکته جالب اینکه قدمت این دو بنا از همه بناهای تاریخی کرمان بیشتر است اما به دلیل عدم اجرای طرحهای مطالعاتی قدمتشان دقیقاً مشخص نیست اما نام این قلعه‌ها در کتاب‌های تاریخی از جمله شاهنامه آمده و نشان از موقعیت تاریخی آنها دارد.
قلعه دختر بیش از قلعه اردشیر آسیب‌دیده است و دلیل آن‌هم در دسترس بودن این بنای تاریخی است، این بنا به‌عنوان معبد آناهیتا یا همان الهه ناهید نیز خوانده می‌شود که از آن به‌عنوان الهه باروری نیز یاد می‌شود اما روزگار کنونی این بنا بیشتر به بنای در معرض نابودی می‌ماند.
قلعه دختر کرمان آن‌قدر بی‌مهری دیده است که حتی قدمت دقیق آن مشخص نیست و دکل‌های بلند مخابرات نیز بر روی آنها خودنمایی می‌کند و هرروز نیز بیشتر در معرض تخریب قرار می‌گیرنددرگذشته ایران‌زمین، قلعه‌هایی که امکان دسترسی به آنها کمتر بوده است به‌عنوان قلعه دختر نام‌گذاری می‌شده است و به همین دلیل قلعه‌های دختر در اکثر شهرهای تاریخی ایران دیده می‌شود اما قلعه دختر کرمان آن‌قدر بی‌مهری دیده است که حتی قدمت دقیق آن مشخص نیست و دکل‌های بلند مخابرات نیز بر روی آنها خودنمایی می‌کند و هرروز نیز بیشتر در معرض تخریب قرار می‌گیرند.
نکته جالب‌تر اینکه در حریم این سازه تاریخی شاهد ساخت‌وسازهای متعدد هستیم و حتی مخابرات نیز بر روی هر دو بنا ساختمان‌سازی کرده و به‌تازگی نیز در بخش شرقی قلعه دختر ساختمان‌سازی‌های جدید مشاهده می‌شود.
اگر نگاهی به وضعیت این روزهای قلعه اردشیر و قلعه دختر بیندازیم به‌سادگی می‌توان شدت تخریب در اطراف این بناها را مشاهده کنیم و نکته عجیب‌تر اینکه این بناها در شهر کرمان و مقابل دیدگان مسئولان قرارگرفته‌اند.
ساختمان‌های اطراف این بناها اکثراً ساکنانی جز اتباع بیگانه ندارند و یا از محله‌های بسیار قدیمی شهر و با بافت فرسوده محسوب می‌شوند.
هیچ مسیر گردشگری برای معدود افرادی که این بناها تاریخی آنها را به خود جذب می‌کند تعریف‌نشده و عملاً در مسیر بازدید از بناهای تاریخی کرمان و در تورهای گردشگری نیز جای ندارند و تمام این گفته‌ها مربوط به قدیمی‌ترین بنای شهر کرمان است.
در کنار سکوت سؤال‌برانگیزی که از سوی دستگاه‌های متولی برای مرمت و قرار گرفتن این بناها در تورهای گردشگری وجود دارد اما شهرداری کرمان طی سالهای اخیر نسبت به اجرای طرح ساماندهی قلعه‌های اردشیر و دختر در کرمان دست‌به‌کار شده است و بخش قابل‌توجهی از ساختمان‌های موجود در حریم قلعه دختر را تملک کرده و بخشی از ساختمان‌های اطراف قلعه اردشیر نیز تملک شده است.
اما باوجود تمام تلاش‌های شهرداری کرمان یک دست صدا ندارد و کمبود اعتبار و عدم همکاری مردم ساکن در منطقه و سایر نهادهای مرتبط با این طرح موجب طولانی شدت مدت تملک بناها و به تأخیر افتادن طرح ساماندهی این بناها شده است.
بااین‌وجود به نظر می‌رسد شهرداری کرمان آمادگی لازم را دارد که در صورت تأمین اعتبار طرح و رفع مشکلات مالی بتواند طرح را انجام دهد و غول خفته در قلب شهر کرمان را در راستای خلق ثروت برای مردم شهر بار دیگر احیاء کند.
قدمت قلعه‌های تاریخی کرمان در هاله‌ای از ابهام
معاون میراث فرهنگی استان کرمان در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص این بناها گفت: بناهای تاریخی قلعه اردشیر و قلعه دختر دو بنای بسیار قدیمی در درون شهر کرمان هستند که دارای ارزش بالای تاریخی هستند.
محسن موحدی در خصوص اجرای طرحهای مطالعاتی در خصوص این بناها گفت: این دو بنا از نظر تاریخی ارزشمند هستند و باید طرحهای مطالعاتی و مرمتی در آنها اجرا شده است اما در سالهای گذشته با کمبود اعتبار در این خصوص مواجه بوده‌ایم و کارهایی هم که شده است با توجه به اعتبارات بسیار اندک صورت گرفته است.
در خصوص دو دکلی هم که روی این قلعه‌ها هستند بارها به اداره مربوطه در خصوص رفع این ساختمانها هشدار داده‌ایم و امیدواریم مشکل طرف شودوی تصریح کرد: در خصوص دو دکلی هم که روی این قلعه‌ها هستند بارها به اداره مربوطه در خصوص رفع این ساختمانها هشدار داده‌ایم و امیدواریم مشکل طرف شود.
موحدی ادامه داد: تخمین زده می‌شود قدمت این بناها مربوط به دوران ساسانی باشد اما در خصوص قبل از آن هیچ مطالعه‌ای انجام نشده است و نیاز به اجرای طرحهای مطالعاتی بیشتر برای تعیین قدمت دقیق این بناها داریم.
سایه سیاه کمبود اعتبار بر قعله دختر و اردشیر
رئیس سازمان میراث فرهنگی استان کرمان نیز در خصوص این ساختمان ها به خبرنگار مهر گفت: ساختار این قلعه‌ها خشتی است و همین مسئله نیز سبب شده هر دو بنا در طول زمان به دلیل وزش باد و بارش نزولات آسمانی دچار فرسایش شوند.
وفایی به وسعت بسیار زیاد هر دو بنا اشاره کرد و ادامه داد: کمبود بودجه برای مرمت و نگهداری این بناها هم اکنون مشکل اصلی است.
وی ادامه داد: برای مرمت این دو بنا نیاز به پژوهش بسیار دقیق داریم بخش‌های زیادی از این دو بنا آسیب جدی دیده‌اند و شکل بنای اولیه نیز مشخص نیست زیرا این آسیب‌ها مربوط به سالهای اخیر نیز نیست بلکه در طول قرن‌ها این آسیب‌ها واردشده است.
وی گفت: حریم این بنا کاملاً مشخص است و هرگونه ساخت‌وساز در حریم خلاف مقررات است و در این خصوص حساست لازم وجود دارد.
وفایی خواستار اختصاص بودجه و یا جذب سرمایه‌گذار برای بهبود وضعیت این دو بنا شد.
تملک ۹۰ درصد زمین‌های اطراف قلعه دختر
شهردار کرمان نیز در گفتگو با مهر اظهار داشت: این دو بنا از ارزشمندترین بناهای تاریخی شهر کرمان و ویترین تاریخ کهن شهر هستند و مرمت و بازسازی آنها و قرار گرفتنشان در چرخه گردشگری می‌تواند بسیار در توسعه کرمان تأثیرگذار باشد.
علی بابایی ادامه داد: طرح ساماندهی این دو قلعه یکی از طرحهای شهرداری کرمان است که مدت‌ها در این خصوص کارشده است و آماده همکاری با سازمان‌های مربوطه برای ساماندهی این بناها هستیم.
۹۰ درصد از زمین‌های اطراف قلعه دختر و بخشی نیز از ساختمان‌های اطراف قلعه اردشیر تملک شده است وی تصریح کرد: هم‌اکنون ۹۰ درصد از زمین‌های اطراف قلعه دختر تملک شده است و بخشی نیز از ساختمان‌های اطراف قلعه اردشیر تملک شده است و در صورت همکاری دستگاه‌های مرتبط و اجرای کامل عملیات تملک و ساماندهی این دو بنا یکی از بزرگ‌ترین مراکز تاریخی و تفریحی برای جذب گردشگر در کشور ایجاد خواهد شد.
وضعیت اسفناک این دو بنای رهاشده در شهر کرمان در حالی هرروز بدتر می‌شود که دوستداران میراث فرهنگی با تماس با خبرگزاری مهر خواستار توجه ویژه استاندار کرمان برای اجرای طرح ساماندهی این دو بنا و مرمت آنها هستند.
هرچند که وضعیت کنونی این دو بنا مطلوب نیست اما به دلیل موقعیت جغرافیایی قلعه‌های تاریخی و بناهای باقیمانده در این قلعه‌ها درصورتی‌که بناهای معارض قلعه‌های ازجمله تأسیسات مخابرات از روی این تپه‌ها برداشته شود به‌سادگی می‌توان از شرایط کنونی این دو بنا نیز برای جذب گردشگر استفاده کرد و با ساماندهی حریم دو قلعه مسیرهای گردشگری را تعریف کرد.
این در حالی است که هم‌اکنون قلعه اردشیر در طول سال کمتر رنگ گردشگر به خود می‌بیند و قلعه دختر نیز بیشتر به پاتوقی برای اراذل‌واوباش و معتادان تبدیل‌شده است اما این سؤال در ذهن گردشگران داخلی و خارجی شهر کرمان همچنان وجود دارد که این دو بناهای کهن واقع در مرتفع‌ترین قسمت شهر کرمان چرا در لیست تورهای گردشگری این شهر قرار ندارند.
خبرنگار: اسما محمودی
نظر شما