خبرگزاری مهر، گروه استانها – زهرا بهرامی: وجود ۱۵ هزار هنرمند صنایع‌دستی و تنوع بسیار در تولید صنایع‌دستی استان گلستان شاید در ظاهر برای این حوزه نویدبخش روزهای خوش باشد اما بی برنامگی در تولیدات و نبود بازارهای مناسب برای فروش و عرضه محصولات روزبه‌روز از تعداد هنرمندان صنایع‌دستی استان کاسته است.
کارشناسان این حوزه معتقدند در صورت ادامه روند موجود و نگاه سنتی به تولید محصولات صنایع‌دستی و عرضه محصولات غیر سنتی به نام صنایع‌دستی، صنایع‌دستی گلستان آخرین ضربان حیات خود را تجربه کند و در آینده‌ای نزدیک تولیدات این حوزه به صفر می‌رسد.
تنوع قومیتی گلستان باعث شده از نظر صنایع دستی و تولیدات سنتی هم بسیار غنی باشد ولی در شرایط موجود شاهد فراموشی تولیدات هنرمندان و جایگزینی مصنوعات هستیم. گرچه اقداماتی برای احیاء و حفظ صنایع دستی شده، اما آنچه از ظاهر کار پیداست، اقدامات آنطور که انتظار می رود کارساز نبوده است.
عضو هیئت‌مدیره انجمن هنرمندان کشور با انتقاد از وضع موجود در تولید صنایع‌دستی گلستان به خبرنگار مهر گفت: بر اساس برآورد کارشناسان صنعتی کشور هزینه سرانه ایجاد یک فرصت شغلی در صنایع‌دستی به نسبت سایر صنایع بسیار پایین‌تر است ضمن اینکه تهیه مواد اولیه نیز هیچ‌گونه وابستگی خارجی ندارد و از مزایای نسبی داخلی و ملی برخوردار است.
سید حسن مرتضوی افزود: علاوه بر جذابیت هنری و زیبایی‌های خاص محصولات صنایع‌دستی، وابستگی‌های فرهنگی و فطرت انسان‌ها در بازگشت به پیشینه تاریخی خویش و بالاخره کنجکاوی سایر اقوام در خصوص فرهنگ و آداب‌ورسوم سایر ملل انسان‌ها را به‌سوی این‌گونه کالاها می‌کشاند.
مردم صنایع دستی را کنار گذاشته اند
رئیس هیئت‌مدیره انجمن هنرمندان و صنعت گران استان با تأکید بر اینکه یکی از مشکلات اصلی صنایع‌دستی مصرف داخلی است، ادامه داد: تا وقتی‌که مردم مصرف صنایع‌دستی را کنار گذاشته‌اند هیچ کاری نمی‌توان کرد.
به گفته این هنرمند معمار و طراح کاشی سنتی می‌توان با معرفی، تبلیغ و ترویج مصحولات به‌منظور بازاریابی در داخل و خارج از کشور با شیوه‌های نوین تبلیغاتی، استفاده از فناوری روز در تولیدات صنایع‌دستی با حفظ اصالت‌های هنر ملی، حمایت و تشویق بخش خصوصی و ... به ارتقای بازار داخلی صنایع‌دستی پرداخت.
وی متذکر شد: در صورت افزايش تقاضا، توليدات صنایع‌دستی نه‌تنها از سوی سازمان‌ها بلكه از سوی مردم نيز افزايش خواهد يافت و ما شاهد رشد کارگاه‌های توليد صنایع‌دستی و طبیعتاً دستاورد عمده آن افزايش صادرات صنایع‌دستی خواهيم بود.
مرتضوی همچنین به نگاه ویژه استاندار و مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گلستان به هنرمندان اشاره و اظهار امیدواری کرد: انبوه مشکلات و عدم‌حمایت‌های مادی و معنوی باعث بی‌انگیزگی در بسیاری از هنرمندان استان شده و این نگاه ویژه این دو بزرگوار نشان از دغدغه آن‌ها به هنرمندان و مشکلات آنان دارد و امیدواریم با پیگیری‌های مشکلات این حوزه به حداقل برسد.
وی ادامه داد: در حال حاضر نوآوری و خلاقیت در هنرهای سنتی این استان دیده نمی‌شود و متأسفانه هنرمندان حاضر نیستند یک‌دهم یا یک‌بیستم از درآمد فروش محصولات و تولیدات خود را صرف بسته‌بندی کنند.
مرتضوی بابیان اینکه بسیاری از هنرمندان بابی توجهی به نیاز بازار و سلیقه مخاطب حتی بدون در نظر گرفتن وضعیت اقتصادی جامعه به تولیدات محصولات صنایع‌دستی اقدام می‌کنند، افزود: متأسفانه چنین محصولاتی که با نگاه صرف هنرمند ساخته می‌شود فروش ندارند، درحالی‌که برخی از این افراد علت عدم اصلی پیشرفت و بی‌رمقی صنایع‌دستی را سازمان میراث فرهنگی می‌دانند.
استانداردسازی مواد اولیه اولویت اصلی
وی در ادامه به استفاده از مواد مرغوب برای تهیه و ساخت هنرهای سنتی و صنایع‌دستی تأکید و اضافه کرد: شاید مناسب‌ترین راه برای جلب رضایت مصرف‌کننده استانداردسازی در مواد اولیه محصولات باشد، چراکه نمی‌توان برای خلاقیت هنرمندان چارچوب و یا استاندارد تعریف کرد.
رئیس هیئت‌مدیره انجمن هنرمندان و صنعت گران استان بابیان اینکه بیشتر تولیدات عرضه‌شده در بازار دیگر سنتی نیستند، ادامه داد: استانداردسازی مواد اولیه باید در اولویت قرار گیرد هرچند که نوآوری و استفاده از طرح‌های جدید با حفظ اصالت‌ها نیز تأثیر به سزایی درفروش محصولات خواهد داشت.
صنایع‌دستی به‌تنهایی قادر نیست جایگاه اصلی خود را در بازار به دست آورد و همگان با پیشرفت و توسعه علوم و فنون به‌ویژه در حوزه‌های بازاریابی و تبلیغات، بسته‌بندی و استانداردسازی و شیوه‌های نوین تولید نیاز به همفکری و همکاری کارشناسان با هنرمندان این حوزه دارد
وی تصریح کرد: صنایع‌دستی به‌تنهایی قادر نیست جایگاه اصلی خود را در بازار به دست آورد و همگان با پیشرفت و توسعه علوم و فنون به‌ویژه در حوزه‌های بازاریابی و تبلیغات، بسته‌بندی و استانداردسازی و شیوه‌های نوین تولید نیاز به همفکری و همکاری کارشناسان با هنرمندان این حوزه دارد.
وی اضافه کرد: متأسفانه به مباحث صنایع‌دستی به‌صورت علمی و تحلیلی کمتر پرداخته‌شده است و جا دارد با برگزاری نشست‌های تخصصی به این مباحث توجه بیشتر شود.
نبود تبلیغات مناسب، فراموشی صنایع دستی در بین مردم، نحوه بسته بندی، نبود برنامه ریزی برای بازاریابی، حمایت نشدن تولیدکنندگان، نبود استانداردهای مناسب و وجود مواد نامرغوب بخشی از عواملی است که ضربان صنایع دستی گلستان را کند کرده است. مساله ای که با توجه به تاکید کارشناسان اگر هم اکنون برای آن برنامه ریزی نشود شیب تولید صنایع دستی به سمت صفر خواهد برد.
مسئولیت بخشی از این برنامه ریزی بر روی دوش تولیدکنندگان و بخشی هم مربوط به حوزه دولتی است. دانشگاه ها نیز در این بخش سهیم هستند و با راه اندازی رشته های مرتبط می توانند در علمی سازی تولیدات صنایع دستی کمک یار تولیدکنندگان باشند. یکی از دانشکده های استان دانشکده فنی کوثر گنبدکاووس است که در این رابطه فعالیت می کند.
رکود در بازار فروش محصولات صنایع‌دستی
رئیس دانشکده فنی کوثر گنبدکاووس بابیان این نکته که ۳۰ درصد دانشجویان این دانشگاه بومی استان هستند، به خبرنگار مهر گفت: این افراد باهدف ایجاد مشاغل خانگی و درآمدزایی به دانشگاه آمدند اما به دلیل مدیریت نامناسب و استفاده نکردن از مواد اولیه مرغوب و تکراری بودن نقش‌ها با مشکل فروش محصولات صنایع‌دستی مواجه هستند.
بهجت توحیدی علت اصلی رکود بازار فروش را در نشناختن بازارهای جهانی از سوی هنرمندان دانست و افزود: این قشر همچنان به عرضه طرح‌های قدیمی ادامه داده و از سلیقه خریداران بی‌اطلاع هستند.
وی آشنایی نداشتن جامعه باهنر صنایع‌دستی را ازجمله مشکلات رکود این صنعت دانست و خاطرنشان کرد: هنر کارگاهی با آموزش‌های دانشگاهی هنوز تلفیق نشده و گران بودن آثار هنری و نبود نظارت کافی، نبود بازارچه‌های هفتگی و دائمی و قیمت‌های متفاوت عامل بی‌رونقی صنایع‌دستی استان است.
توحیدی نیازسنجی و سلیقه سنجی را از ضروریات برشمرد و ادامه داد: شناسایی جایگاه هنر مهم است و هنرمندان باید سفیران معرفی هنر باشند.
به گفته وی برگزاری کلاس‌های کارآموزی، فراهم‌سازی حضور هنرمندان در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی، راه‌اندازی بازارچه‌های محلی و هفتگی، ارائه تسهیلات به خریداران صنایع‌دستی و ایجاد کمیته خیرین ازجمله اقدامات حمایتی در راستای تولید صنایع‌دستی باکیفیت در استان است.
حمایت گروهی و رشته‌ای هنرمندان صنایع‌دستی
نبود حمایت‌ها لازم هرچند جمله‌ای تکراری و کلیشه‌ای به نظر می‌رسد اما به‌جرئت می‌توان گفت درروند تولید صنایع‌دستی استان بی‌تأثیر نیست. معاون صنایع‌دستی گلستان از تغییر رویکردها در این حوزه و جدی‌تر شدن نظارت بر عملکرد هنرمندان خبر داد و به خبرنگار مهر گفت: در حال حاضر بیش از ۱۵ هزار هنرمند در حوزه صنایع‌دستی در استان فعالیت می‌کنند که حمایت و نظارت بر همه آن‌ها میسر نیست ازاین‌رو حمایت از هنرمندان به‌صورت گروهی و رشته‌ای انجام می‌شود.
سارا اخوت به بازارچه‌های دائمی و خانه صنایع‌دستی استان اشاره کرد و افزود: در این مکان اقدامات مشاوره‌ای، فروشگاه رایگان و فروش آنلاین انجام می‌شود و زمینه برای حمایت از هنرمندان استان فراهم‌شده است.
وی از ارائه مواد اولیه طبیعی به هنرمندان خبر داد و تصریح کرد: به‌رغم این‌گونه حمایت‌ها، محصولات عرضه‌شده در نمایشگاه‌ها سنتی نیست و با مواد مصنوعی تولید می‌شود که باعث می‌شود خروجی مطلوب برای استان نداشته باشد.
وی ادامه داد: نبود بازاریابی و بسته‌بندی مناسب محصول، استفاده نکردن از مواد اولیه طبیعی، نشناختن بازارهای هدف و ناشناخته مانده هنرهای اصیل و سنتی استان مانع از توسعه و ترویج مناسب صنایع‌دستی استان می‌شود.
معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گلستان اضافه کرد: هم‌اکنون هنرمندان صنایع‌دستی استان در ۵۱ رشته بومی و غیربومی مشغول فعالیت هستند.
وی تصریح کرد: هم‌اکنون ۲۷ رشته ازجمله زیورآلات ترکمن، گلیم‌بافی، پلاس بافی، البسه محلی علی‌آبادکتول، البسه محلی زیارت و ... در مراکز آموزشی استان به هنرجویان آموزش داده می‌شود.
وی همچنین به راهکارهای حفظ و احیاء هنرهای ازدست‌رفته اشاره و تصریح کرد: شناسایی رشته‌های درحالی‌که منسوخ شدن به جهت انجام کارهای مقدماتی احیا، برگزاری دوره‌های آموزشی، تجهیز کارگاه‌های باقی‌مانده به جهت ارتقاء کیفی تولیدات، برگزاری دوره‌های آموزشی برای هنرمندان موجود به جهت آشنایی آنان باسلیقه روز و بازاریابی محصولات می‌تواند به احیاء این هنرهای سنتی کمک کند.
به گفته اخوت، برگزاری دوره‌های طراحی برای ارتقا سطح کیفی محصولات، ایجاد مراکز فروش موقت و دائمی در استان، ایجاد بازارچه‌های دائمی، برگزاری نمایشگاه‌های فصلی و متناوب، پرداخت تسهیلات کم‌بهره به تولیدکنندگان، ایجاد سایت فروش الکترونیکی و همچنین شرکت در نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی از دیگر راهکارهای موجود در این زمینه است.
اخوت همچنین به دیگر مشکلات هنرمندان صنایع‌دستی کار استان اشاره و خاطرنشان کرد: تهیه مواد اولیه یکی از مشکلات اصلی در این حوزه است؛ هرچند استان پتانسیل‌های فراوانی درزمینهٔ دام‌پروری و کشاورزی دارد اما به‌جز ابریشم، دیگر مواد مانند پشم و چرم در استان تولید نمی‌شود و هنرمندان مجبور به تهیه مواد اولیه باقیمت گران‌تر از سایر استانها هستند.
وی بابیان اینکه با برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده امسال کارگاه‌های تولید پشم و چرم در استان دایر می‌شوند، اظهار کرد: هم‌اکنون ۱۳ هزار هنرمند صنایع‌دستی کار در استان شناسایی‌شده و هم‌اکنون دو سه هزار هنرمند نیز در روستاها شناسایی‌شده‌اند که به‌زودی برای آن‌ها نیز کارت صادرمی شو اما همچنان هنرمندان با مشکلات بیمه‌ای مواجه‌اند.
وی از راه‌اندازی بازارچه‌های دائمی به‌عنوان یک‌راه حل مناسب برای عرضه تولیدات اشاره و تصریح کرد: سال گذشته بازارچه گرگان، علی‌آباد و گنبد فعال شد و بنا داریم تا پایان سال بازارچه‌های دائمی دیگر شهرهای استان را نیز فعال کنیم.
اخوت ایجاد مراکز تخصصی در صنایع مختلف دستی را برای حل مشکلات هنرمندان مناسب دانست و اظهار کرد: مرکز تخصصی ابریشم در رامیان سال گذشته افتتاح‌شده و به‌زودی مرکز تخصصی ابریشم مینودشت و زیورآلات ترکمن در گنبدکاووس راه‌اندازی می‌شود تا کلیه پروسه تولید، طراحی و فروش در یک مکان انجام شود.
به گفته معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گلستان هم‌اکنون صادرات استان در این حوزه بسیار اندک است و به‌صورت چمدانی و دستی انجام می‌شود و احداث پایانه صادراتی می‌تواند بخش عمده مشکلات عرضه و فروش تولیدات استان را حل کند.
به نظر می‌رسد تدوین یک برنامه منظم و منسجم در تقویت حمایت‌های بازاریابی، ارائه محصول در بازارهای فروش، بررسی علمی فرصت‌ها و پتانسیل رشته‌ها و محصولات صنایع‌دستی استان و همچنین ارائه راه‌حل‌های علمی و کارشناسی برای رفع مسائل و مشکلات هنرمندان صنایع‌دستی می‌تواند به عملکرد بهتر این حوزه در گلستان کمک کند.
نظر شما